زینب پیرزاد
زنان افغانستانی همیشه به‌دور از فرصت‌ها و امکانات اقتصادی و دچار دیدگاه‌های عقیم و سنتی بوده‌اند، در حالی‌که راه برون‌رفت از چنین معضلی، تنها با سعی و پشت کار زنان و حضور آن‌ها در بازارهای اقتصادی و رقابتی میسر است. وقتی زنان برای برآورده کردن نیازمندی‌های اولیه‌شان نیز وابسته به مردی باشند، دادخواهی برای آن‌ها نمی‌تواند این مسأله را نادیده بگیرد.
اما پس از سقوط امارت سیاه طالبان، زنان به فکر بیرون رفتن از پستوی خانه‌ها شدند و مهارت کاری و هنری‌شان را برای درآمدزایی به‌کار انداختند. پروین غیبی، در آن روزها نوجوانی بیش نبود. اما فکر این‌که چگونه می‌تواند هنر‌ش را کار اندازد، دغدغه‌های همیشگی او را تشکیل می‌داد.
پروین در بهار ۱۳۸۲، تجارت را با ۳صد افغانی آغاز کرد. او پیراهن «خامک‌دوزی» کرده‌اش را در یکی از فروش‌گاه‌های کوچه‌ی «مرغ‌ها» در شهر نو به‌فروش رساند. تا پایان همان سال، ۲۰پیراهن دست‌دوزی به‌فروش رفت و همین‌طور سال‌های بعدی پروین با زنان بیشتر و انگیزه‌ی بیشتری همراه شد تا این‌که در سال ۱۳۸۴ در یک روز بیش از ۸۰هزار افغانی کار کرد.
به گفته‌ی پروین، نمایشگاهها برای صنایع دستی و تجارت‌های خرد و ریز زنان مفید است و یگانه راه بازاریابی: «سال‌های قبل، نمایشگاه‌های زیادی برگزار می‌شد و ما بیشتر مشتری‌های خود را از همان نمایشگاهها پیدا کرده‌ایم. اما در سال‌های اخیر نمایشگاهها کم شده و علت آن عدم توجه دولت است». هرچند پروین اعتراف می‌کند که در سال‌های گذشته بیشترین نمایشگاهها از طرف مؤسسه‌های بین‌المللی برگزار می‌شد.
پروین در جریان سال‌های کاری‌اش با زنان زیادی آشنا می‌شود که هنر سوزن‌دوزی و بافندگی بلد اند. اما نهادی که بتواند آن‌ها را حمایت و دوام کارشان را تضمین کند، وجود ندارد. اکنون او به ۲۰ زن مواد خام می‌دهد و آن‌ها پیراهن، چادر، دستکول، کفش و هر آن‌چیزی که در صنایع دستی مروج است، می‌دوزند و می‌بافند. این زنان غالباً صاحب طفل هستند که برای رهایی از وابستگی مالی به شوهران‌شان، کار می‌کنند.
از آن‌جایی که صنایع دستی یکی از فرهنگ‌های قدیمی و پررنگ کشور است و داعیه‌دار آن نیز زنان بوده، هنوز هم زنانی در افغانستان پیدا می‌شوند که با هنر دوخت‌ودوز آشنایی داشته باشند. زنان از گذشته‌های دور تاکنون تلاش کردهاند تا به‌واسطه‌ی صنایع دستی بر مشکلات مالی چیره شوند.
پروین زمانی که ۱۶ساله بود، باخواهرش هم‌طراز پدر و برادرش برای اقتصاد خانواده دست‌وپنجه نرم می‌کردند، با این تفاوت که مردان در بیرون از خانه و زنان در درون خانه جان می‌کندند.
زنان افغانستانی با تمام محدودیت‌ها اما، از پستوهای خانه خودشان را با جهان وصل می‌کنند. پروین در خانه‌اش کار می‌کند. او جنس‌هایی را که زنان خامک‌دوزی آن‌ها را می‌کنند، با خواهرش اندازه‌گیری کرده و تبدیل به لباس می‌کنند.
در کابل و دیگر ولایت‌های افغانستان، شماری از زنان به‌نحوی با صنایع دستی مصرف خانواده را تأمین می‌کنند و این روال از دیرزمانی ادامه دارد. اما به‌نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر بازار صنایع دستی در حال رکود بوده است. غیبی دلیل کساد شدن بازار صنایع دستی را فقر و ورود کالاهای خارجی می‌داند و میگوید: «کسانی‌که پول ندارند، طبعاً نمی‌توانند یک چادر را به ۳۰۰ افغانی بگیرند و همین فقر و تنگدستی ارزش فرهنگ را هم پایین آورده».
در بازاری که صنایع دستی با رکود مواجه است، پروین خوش‌بین و امیدوار به آینده‌ی کارش است. او میگوید: «زمانی که شروع به کار کردم، تلاشم این بود که طوری خدمات عرضه کنم که مردم از آن ناراضی نباشند. همین انگیزه باعث شد که کار ما بدون نقص و با مواد، کیفیت و دوخت معیاری و پخته پیش‌رفت چشم‌گیری داشته باشد».
پروین میگوید اکثریت زنانی که در بخش صنایع دستی کار می‌کنند، بازار را خراب کردهاند، چون خدمات باکیفیت و معیاری عرضه نمی‌کنند: «به همین خاطر در نمایشگاهها همگی به ما حسادت می‌کردند. چون فرآورده‌های ما بیشتر به فروش می‌رسید».
پروین غیبی می‌خواهد کارش را از خانه به شرکت برساند تا زنان بتوانند به‌شکل حرفه‌یی و معیاری کار کنند و ارزش و کیفیت صنایع دستی افغانستان حفظ شود.
پروین اسم انجمن‌اش را «بامیکا» گذاشته و امیدوار است و امیدوار است که روزی بتواند به بام‌های اقتصادی دست یابد و زنان زیادی را از فقر و تنگدستی نجات بدهد.
این انجمن ماهانه تا ۸۰هزار افغانی جنس به‌فروش می‌رساند که از این‌میان، ده‌فیصد مفاد آن به جیب زنانی می‌رود که در آن کار می‌کنند. بنابراین، زنان می‌توانند درکنار خانه‌داری و فرزندداری، دست مزدی هم از کارشان بگیرند و وارد بازار درآمد شوند.
به گفته‌ی غیبی، زنانی که سرعت کارشان خوب است، روزانه تا۲۰۰ افغانی هم کار می‌کنند. اما خبر خوشحال‌کننده این است که پروین میگوید این انجمن گنجایش زنان بیشتری را دارد و هرقدر زن که مراجعه کنند، می‌توانند برای خود کاری دست‌وپا کنند.
پروین غیبی زنان را به کار و مقاومت دعوت می‌کند و میگوید تا مشکل اقتصادی نباشد، دست به‌کاری نمی‌زنیم. پس مشکل‌تان را جدی بگیرید.
پروینی که هنوز اجازه‌ی ظاهر شدن در پیش کمره را ندارد، تا این‌جای کار پیش آمده و به آینده نیز امیدوار است.
انجمن «بامیکا» ثبت وزارت اقتصاد کشور است و بیشتر به‌شکل فرمایشی کار می‌کند. فروشگاه‌ها، خانواده‌ها و افراد از طریق تلفون فرمایش می‌دهند و مطابق گفته‌های پروین، در بهار و تابستان فرمایشات بیشتر می‌شود.
پروین غیبی ۳۲ ساله است و اداره و مدیریت را در یکی از انستیتوت‌های شهر کابل خوانده است. او می‌خواهد تحصیلاتش را ادامه بدهد، هرچند اکنون در وزارت انرژی و آب نیز کار می‌کند.
