آتلانتیک – کریشنادف کالامور
ترجمه: جلیل پژواک
استراتژی جدید اداره‌ی ترمپ برای ایران اساساً به‌مثابه‌ی جنگ اقتصادی علیه این کشور است. مایک پمپئو وزیر امور خارجه‌ی ایالات متحده روز دوشنبه در اولین سخنرانی سیاست خارجی‌اش هشدار داد که اگر جمهوری اسلامی تمامی فعالیت‌های هسته‌یی، برنامه‌ی موشکی بالیستیک و حمایت‌اش از بازیگران جنگ‌های نیابتی در منطقه را متوقف نکند «فشار مالی بی‌پیشینه در قالب شدیدترین تحریم‌های تاریخ» علیه ایران اعمال خواهد شد.
پمپئو در جریان سخنرانی‌اش در بنیاد هریتج، اندیشکده‌یی در واشنگتن گفت: «رژیم ایران سال‌هاست که در سراسر خاورمیانه درگیر جنگ است. این کشور پس از آغاز تحریم‌های ما برای سرِ پا نگهداشتن اقتصاد خود دست‌وپا خواهد زد. ایران مجبور خواهد شد که از دو گزینه یکی را انتخاب کند: یا برای زنده‌نگه‌داشتن اقتصاد خود در خانه بجنگد و یا ثروت گران‌بها را در جنگ خارج از خاک ایران برباد دهد. منابع ایران در حدی نخواهد یود که هر دو کار را انجام دهد.»
پس از اظهارات صریح پمپئو اگر شک و تردیدی هم باقی مانده بود، سخن‌گوی وزارت دفاع ایالات متحده آن را برطرف کرد. او گفت: «ایالات متحده تمامی اقدامات لازم را برای مقابله با نفوذ بدنهاد ایران در منطقه روی دست خواهد گرفت.»
پومپئو این طرح را دو هفته پس از خروج ایالات متحده از «برجام» یا توافق هسته‌یی با جمهوری اسلامی ایران ارائه کرد. رییس‌جمهور ترمپ ضمن خارج‌کردن ایالات متحده از برجام دستور داد که تمامی تحریم‌ها علیه ایران از سر گرفته شوند. او هم‌چنین به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران دستور داد که معاملات خود را با ایران پایان دهند، در غیر آن با مجازات روبه‌رو می‌شوند. او گفت که ایالات متحده اکنون با شرکای بین‌المللی خود برای جلوگیری از «تخطی ایران» و «حمایت از مردم ایران» کار می‌کند.
فهرست خواسته‌های پمپئو از ایران طولانی است. او گفت اگر ایران می‌خواهد با ایالات متحده روابط دیپلماتیک و بازرگانی داشته باشد باید برنامه‌ی موشکی بالیستیک خود و نیز حمایت از گروه‌های تروریستی مانند حزب‌الله و شرارت منطقه‌یی‌اش در جاهایی مانند ایران و سوریه را متوقف کند. طرح این لیست آشنا به نظر می‌رسد؛ بسیاری از خواسته‌ها آن‌چه را که منتقدان توافق با ایران می‌گفتند از توافق هسته‌یی برداشته شده است، بازتاب می‌دهند؛ مواردی که از نظر آن‌ها توافق هسته‌یی را شدیداً ناقص کرده بود. روی‌هم‌رفته پمپئو 12 شرط را مطرح کرد. او گفت: «اگر به این [فهرست] ببینید، دوازده مقرره ساده هستند. درازای فهرست صرفاً دامنه‌ی رفتار بدنهاد و نحس ایران است. ما این فهرست را ایجاد نکرده‌ایم، آن‌ها باعث شده‌اند.»
اظهارات پمپئو هم‌چنین شامل عناصری از «پریزنتیشنی» می‌شود که نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو در 30 آپریل ارائه کرد. این «ارائه» در نوع خود سخت‌ترین انتقاد از توافق هسته‌یی با ایران بود. آن موقع نتانیاهو سخنرانی‌اش را مجموعه عمده‌ی افشاگری‌ها خواند. هرچند به گفته‌ی او پیش از این موارد اندکی از این مجموعه [افشاگری‌ها] از چشم عموم پنهان مانده بود. با این‌حال او اصرار کرد که اطلاعات تازه نشان می‌دهند که ایران چگونه در مورد برنامه‌ی هسته‌یی‌اش سراسر دروغ گفته است. (شک و تردید جهان در مورد قصد و نیت ایران باعث شد این توافق‌نامه در سال 2015 به امضا برسد).
اما آن‌چه که پمپئو در سر دارد چقدر محتمل است که اجرایی شود؟
باربارا اسلاوین رییس «ابتکار آینده‌ی ایران» در شورای آتلانتیک در مورد آن‌چه که پمپئو از ایران تقاضا دارد به من گفت: «او از پلنگ نمی‌خواهد که پوست بیاندازد. می‌خواهد که پلنگ بره شود.» اسلاوین که دیرزمانی یکی از حامیان «برجام» است گفت خواسته‌هایی که از سوی پمپئو مطرح شده‌اند، خواسته‌های بزرگ‌ترین دشمنان ایران هم‌چون عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اسرائیل و ایالات متحده نیز هستند. او در مورد سخنرانی پمپئو گفت: “=«بی‌شرمانه است، گستاخانه و کاملا غیرواقعی است.»
مارک دوبویتز مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، سخنرانی پمپئو را یک «طرح بزرگ و یک پیشنهاد بزرگ» خواند. اما او که خود یک منتقد برجام است گفت: «از یک سو دولت می‌گوید که ما رژیم ایران را تحت دنیایی از درد قرار می‌دهیم. از سوی دیگر، این رژیم درحال پیروزی در منطقه است. بنابراین یکی از مواردی که دولت باید بسیار مراقب‌اش باشد، توافق جامعی است که نفوذ و سلطه‌ی منطقه‌یی ایران را مهار می‌کند. ایران براساس موقعیت فعلی‌اش در خاورمیانه هیچ‌چیزی را بیشتر از رسیدن به نوعی از توافق آتش‌بس و متارکه درگیری نمی‌خواهد.»
ایران می‌گوید تا زمانی که سایر امضاکنندگان توافق‌نامه به آن پابند باشند و به جان‌گرفتن دوباره‌ی اقتصاد ایران که در اثر سال‌ها تحریم فلج شده، کمک کنند، به «برجام» وفادار باقی خواهد ماند. بریتانیا، فرانسه و آلمان سه کشور اروپایی دخیل در توافق‌نامه، نیز گفته‌اند که در برجام باقی خواهند ماند. روسیه و چین هم همین‌طور. هفته‌ی گذشته کمیسیون اروپا که بازوی اجرایی اتحادیه‌ی اروپا است، گفت مقرراتی را تصویب خواهد کرد که شرکت‌های اروپایی را از رعایت تحریم‌هایی که قرار است ایالات متحده مجددا اعمال کند، مانع خواهد شد. هرچند بزرگ‌ترین شرکت‌های اروپایی خود اعلام کرده‌اند که بی‌اطمینانی ناشی از خروج ایالات متحده از «برجام» خروج آن‌ها را از ایران حتمی خواهد کرد. تحریم‌های ایالات متحده روی این شرکت‌ها، در میان چیزهای دیگر، به معنای این است که فعالیت این شرکت‌ها در ایالات متحده ممنوع خواهد شد و دسترسی به سیستم مالی ایالات متحده را از دست خواهند داد. همان‌طور که هفته‌ی گذشته نوشته بودم: «برای بزرگ‌ترین شرکت‌های اروپایی، انتخاب کسب و کار در ایالات متحده، کشوری با اقتصاد 18 تریلیون دالری و ایران، کشوری با اقتصاد 400 میلیارد دالری، حقیقتاً به هیچ‌وجه یک انتخاب نیست.»
پمپئو روز دوشنبه به وضاحت اعلام کرد که هیچ‌گونه چشم‌پوشی خاصی در مورد کار شرکت‌های اروپایی با ایران صورت نخواهد گرفت. او گفت: «ما درک می‌کنیم که اعمال دوباره‌ی تحریم‌ها و کارزارهای بعدی ما در مورد رژیم ایران برای بعضی از دوستان ما برخی از مشکلات اقتصادی را در بر خواهد داشت. در واقع این امر چالش‌های اقتصادی را بر امریکا نیز تحمیل می‌کند. ایران بازارهایی دارد که کار و کاسبی‌های ما نیز دوست دارند به آن‌ها دسترسی داشته باشند. و ما می‌خواهیم که نگرانی‌های آن‌ها را بشنویم، اما شما می‌دانید، ما کسانی را که با وجود ممنوعیت فعالیت‌های تجاری با ایران انجام بدهند، به پاسخگویی وادار خواهیم کرد.»
دوبویتز به من گفت که اروپایی‌ها بین «یک سنگ ایرانی و یک صخره‌ی ترمپی» گیر کرده‌اند. او گفت که استراتژی پمپئو «به اروپایی‌ها یک راه برون‌رفت امکان‌پذیر از تشدید محتمل [تنش] بین امریکا و ایران فراهم می‌کند. اما این راه برای اروپایی‌هایی که از رییس‌جمهور ترمپ عصبانی هستند و او را به‌عنوان یک فرد غیرقابل اعتماد و تهدیدی برای اقتصاد و حاکمیت سیاسی اروپا می‌بینند، ممکن است از محالات باشد.»
با توجه به شک و تردید متحدان سنتی ایالات متحده، وزیر خارجه‌ی ایالات متحده به امید تشکیل ائتلاف موافقان یک توافق جدید با ایران است. پمپئو گفت ایالات متحده تلاش می‌کند که در تمهیدات تازه برعلاوه‌ی اروپا «استرالیا، بحرین، هند، جاپان، عمان، عربستان سعودی، کوریای جنوبی، امارات متحده‌ی عربی و بسیاری‌های دیگر را» نیز شامل کند.
پمپئو گفت: «در واقع ما از هر ملتی که از تهدیدات هسته‌یی، تروریسم، تکثیر تسلیحات موشکی و وحشی‌گری یک رژیمی که با صلح جهانی مخالف است و یک کشوری که به تحمیل هرج‌ومرج بر مردم بی‌گناه ادامه می‌دهد، بیزار و خسته شده است، استقبال می‌کنیم.»
اسلاوین به من گفت با این‌که اروپا در نهایت با طرح ایالات متحده همراهی خواهد کرد، اما اروپایی‌ها «شرکت‌کنندگان مایل به این استراتژی نخواهند بود.» مقامات اروپایی که 12 سال برای مذاکرات [با ایران] کار کردند، از خروج ایالات متحده ناراحت شده‌اند زیرا آن‌ها معتقدند ایالات متحده منافع اصلی امنیت ملی اروپا را نادیده می‌گیرد. (مقامات اروپایی می‌گویند در صورتی‌که ایران برنامه‌ی هسته‌یی‌اش را توسعه دهد، بیشترین خطر را برای اروپا دارد). مقامات اروپایی می‌گویند که مباحثه در مورد «برجام» و ناتوانی آشکار اروپا در نگهداشتن ایالات متحده در این توافق، به این معناست که به گفته‌ی آنگلا مرکل صدراعظم آلمان «اروپا باید سرنوشت خود را به دست خود بگیرد.»
و به این ترتیب «بحث ایران» بسیار فراتر از ایران است. دوبویتز می‌گوید: «سوال واقعی این است که آیا اروپایی‌ها استراتژی رژیم ایران را مبنی بر کشیدن خط فاصل میان اروپا و ایالات متحده، همراهی خواهند کرد یا خیر.»
پمپئو جنگ اقتصادی علیه ایران را اعلام کرد
