سلیم مقیمی
یک سال می‌شود که در اغلب اداره‌های دولتی هرات را برای یافتن شغل کوبیده است، اما هیچ درِ امیدی به رویش گشوده نشده است. حتا چندین بار همراه با جمعی از دوستانش دست به اعتراض زده‌اند، اما مقام‌های محلی هرات در حد پایان‌دادن به اعتراض‌شان وعده‌ی کار داده‌اند.
صالحه نیک‌خواه، 16 سال از 22 سال عمرش را هزینه‌ی درس و تحصیل کرده، اما به‌دلیل «تبعیض» علیه معلولان هنوز نتوانسته برایش شغلی دست و پا کند.
با این‌که براساس قانون کار افغانستان، حداقل سه درصد از کارمندان دولتی باید از طبقه‌ی معلولان باشد، اما در هفده سال گذشته، هیچ زن معلولی در اداره‌های دولتی هرات استخدام نشده است. آمارهای تخمینی ریاست کار و امور اجتماعی ولایت هرات نشان می‌دهد که در این ولایت دست‌کم ده‌هزار معلول جنگی و غیرجنگی زندگی می‌کنند که بیش‌ترشان در شرایط بد اقتصادی به‌سر می‌برند.
صالحه نیک‌خواه، عضو تیم ملی ویلچر باسکتبال زنان افغانستان است و یک سال می‌شود که از دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه هرات فارغ‌التحصیل شده است. او از یک پا معلول است و به‌رغم تلاش‌های فراوان برای یافتن کار، اما هنوز موفق نشده صاحب شغل شود.
آمنه شهریاری 30 ساله، دانشجوی سال چهارم رشته‌ی اقتصاد و تجارت در یکی از دانشگاه‌های خصوصی در هرات است. او که به‌دلیل معلولیت، روی ویلچر می‌نشیند و کارهای روزمره‌اش را انجام می‌دهد، میگوید که معلولان به شکل سیستماتیک از سوی اداره‌ی محلی هرات مورد تبعیض قرار می‌گیرند و از حق کاری که در قانون کار افغانستان برای آنان به رسمیت شناخته شده، محروم‌اند.
«بسیاری از بانوان دارای معلولیت در هرات به نهادهای آموزشی همچون مکتب و دانشگاه می‌روند، زبان خارجی می‌آموزند، مهارت کامپیوتری و ارتباطی‌شان را تقویت می‌کنند اما با وصف انجام تمام تلاش‌های طاقت‌فرسا، به شکل‌های مختلف مورد تبعیض قرار می‌گیرند».
وحیده عزیزی، مسئول جندر در اداره‌ی محلی هرات به روزنامه اطلاعات روز از بی‌مهری حکومت نسبت به افراد معلول لب به گلایه می‌گشاید. خانم عزیزی میگوید در سال‌های پسین افرادی دارای معلولیت برای ارتقای ظرفیت‌شان از هفت خوان رستم عبور کرده‌اند تا خود را با معیارهای استخدام در اداره‌های دولتی آماده کنند، اما کماکان نتوانسته‌اند که صاحب شغل شوند.
«اکنون که هم توانایی معلولان افزایش یافته و هم صدها بست دولتی در اداره‌ی محلی هرات خالی است، اما این افراد از راه‌یافتن به اداره‌های دولتی محروم‌اند.»
نفس‌گل عثمان، با معلولیتی که در پایش داشته، با سختی تلاش کرده و مدرک کارشناسی‌اش را از رشته‌ی حقوق و علوم سیاسی گرفته است. او چندین‌بار به اداره‌های دولتی درخواست استخدام فرستاده، اما تا هنوز فرصت گزینش در مرحله‌ی مقدماتی هم برایش مهیا نشده است.
او از تلاش‌های نفس‌گیرش برای پیداکردن کار خسته شده و میگوید: «دولت تنها شعار پشتیبانی و سهیم‌ساختن افرادی دارای معلولیت در اداره‌های دولتی را سر می‌دهد، اما در عمل تا کنون هیچ گامی برای احقاق حقوق معلولان برنداشته است.»
خانم عزیزی میگوید که عدم حضور معلولان در دستگاه دولت، ضعف بزرگی است و مسئولان محلی هرات برای از میان‌برداشتن این چالش و تأمین حق کار معلولان باید تجدید نظر کنند.
اداره‌ی محلی هرات معلولان را استخدام نمی‌کند؟
برای دریافت پاسخ این پرسش به سراغ عبدالقیوم افغان، رییس اداره‌ی کار و امور اجتماعی رفتم. آقای افغان تبعیض در اداره‌ی محلی هرات را نسبت به معلولان رد می‌کند و علل را در افزایش نرخ بیکاری، تقاضای کار و سفت و سخت‌شدن شرایط استخدام می‌بیند.
رییس اداره‌ی کار و امور اجتماعی هرات میگوید که سالانه بیش از چهار هزار دانشجوی جویای کار از دانشگاه دولتی این ولایت فارغ‌التحصیل می‌شوند و با توجه به ظرفیت اندک اشتغال در اداره‌های دولتی و خصوصی این ولایت، حالا بازار کار اشباع شده است. آقای افغان میگوید که با این هم اداره‌ی محلی در تلاش است تا زمینه‌ی کار را برای شماری از افراد دارای معلولیت فراهم سازد.
«استخدام کارکنان خدمات ملکی از طریق آزمون کانکور که هر سال یک بار برگزار می‌شود، یکی دیگر از چالش‌هایی است که روند استخدام را دشوار کرده است. همچنان شرایط استخدام در اداره‌های دولتی از سوی دولت مرکزی دشوارتر شده است.»
فعالان حقوق معلولان به این باورند که در هفده سال گذشته، مسئولان به معلولان تنها وعده‌ی خیالی داده‌اند و در عمل فرصتی برای حضور معلولان در ساختار دولت مهیا نساخته‌اند.
نادرشاه حیدری که هر دو پایش معلول است به وعده‌های مسئولان محلی هرات نسبت به فراهم‌سازی زمینه‌ی‌های شغلی در دولت بی‌باور است. به باور وی دادخواهی برای تأمین حقوق معلولان از آدرس‌های مختلف تاثیری نداشته و همه‌چیز دست‌به‌دست هم داده که حتا یک بانوی معلول هم در اداره‌ی محلی هرات مشغول به کار نشود.
پریسا، عضو تیم منتخب ویلچر باسکتبال هرات است و در رشته‌ی پرستاری تحصیل کرده است. او پس از آن‌که از استخدام در شفاخانه‌ی دولتی هرات ناامید شد، برای رسیدن به رویاهایش کارش را به‌عنوان پرستار در یک درمانگاه خصوصی آغاز کرد
به عقیده‌ی وی بانوان دارای معلولیت در هرات هم اکنون فراتر از افراد سالم در حوزه‌های ورزش، اقتصاد، هنر، علم و سایر بخش‌ها حرف برای گفتن دارند و تبعیض دولت در برابر آنان نمی‌تواند این قشر را به حاشیه بکشد.
صالحه نیک‌خواه هم به‌رغم چالش‌های که معلولیت در برابرش قرار داده، میگوید: «امیدوارم که آینده‌ی درخشانی در انتظارم است.»