نگرانی‌ها از نظارت ضعیف در انتخابات پیش‌رو، بسیار زیاد است. این نگرانی‌ها تنها به نهادهای ناظر انتخابات محدود نمی‌شود؛ نامزدان انتخابات، احزاب سیاسی و حتا کمیسیون شکایات انتخاباتی هم نگران این موضوع هستند. اطلاعات روز در گزراش روز شنبه خود نوشت که براساس اطلاعات به‌دست‌آمده، نظارت از انتخابات ریاست‌جمهوری ششم میزان با چالش‌ها و کاستی‌های بسیار جدی مواجه است که پیش از پیش نگرانی از شفافیت و سلامت انتخابات را شدت می‌بخشد. گزارش‌ها نشان می‌دهد که کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی که در انتخابات‌های گذشته بیش‌تر از پنج‌هزار ناظر و ناظم استخدام می‌کرد، تا کنون که کم‌تر از سه هفته به برگزاری انتخابات مانده، ناظران و ناظمان خود را به‌دلیل تخصیص‌نیافتن بودجه، استخدام نکرده است. مهم‌تر از آن، نهادهای بین‌المللی تمایل چندانی به نظارت از انتخابات ندارند و دو نهاد کلان و معتبر غیردولتی داخلی ناظر بر انتخابات نیز به‌دلیل مشکلات مالی یا نیافتن تمویل‌کنندگان مالی، معلوم نیست که از انتخابات نظارت می‌توانند یا نه. منابع معتبر از کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی به اطلاعات روز می‌گویند که تا کنون بودجه برای استخدام ناظران این کمیسیون اختصاص نیافته و اگر این کمیسیون نتواند ناظران خود را استخدام کند، سلامت و اعتبار انتخابات با پرسش و نگرانی جدی مواجه خواهد شد.
انتخابات در افغانستان همیشه با چالش همراه بوده است؛ اما به‌صورت ویژه، دو انتخابات اخیر -انتخابات ریاست‌جمهوری 2014 و انتخابات پارلمانی سال گذشته- کشور را تا مرز بحران پیش برد. یکی از عوامل این ناکامی‌ها، نظارت ضعیف از انتخابات بود. این بار اما مسأله نسبت به گذشته متفاوت و حساس‌تر است. پیوسته نامزدان رقیب رییس‌جمهور غنی، روی یک این تأکید دارند که آقای غنی به‌دنبال مهندسی انتخابات است. این نگرانی‌ها گاه و بی‌گاه در دل خود یک بحران بالقوه را پرورش می‌دهد و نظارت ضعیف این بحران بالقوه را به یک بحران دیگر و به‌صورت بالفعل درمی‌آورد. از این‌رو نگرانی‌ها از ضعف نظارت در روز برگزاری هم جدی است و هم منطقی. جدی از این حیث که زمان زیادی به برگزاری انتخابات باقی نمانده و هنوز ناظرین کمیسیون شکایات انتخاباتی که یکی از وظایف اصلی آن نظارت از انتخابات است، استخدام نشده است. انتخابات ریاست‌جمهوری قرار است تا کم‌تر از سه هفته‌ی دیگر در چهارهزار و ۹۴۲ مرکز رأی‌دهی برگزار شود. کمیسیون شکایات انتخاباتی برنامه دارد برای هر مرکز رأی‌دهی یک ناظر و برای هر ناحیه و هر ولسوالی یک ناظم استخدام کند. استخدام این میزان افراد کار زمان‌بری است. تنها بحث استخدام مطرح نیست، آموزش ناظرین و آشنایی با سازوکار کمیسیون شکایات انتخاباتی نیز لازم است. از طرف دیگر، نهادهای ناظر بین‌المللی و داخلی نیز برنامه‌ی جدی برای نظارت از انتخابات ندارند. نهادهای داخلی اعلام کرده‌اند در این زمینه هیچ بودجه در اختیار ندارد. به‌عنوان مثال، دو نهاد کلان و مهم ناظر بر انتخابات -فیفا و تیفا- به صراحت اعلام کرده است که به‌دلیل مشکلات مالی قادر نخواهند بود که همانند سال‌های گذشته از انتخابات نظارت کنند. نهادهای بین‌المللی نیز امسال به‌نظر می‌رسد برنامه‌ی وسیع برای انتخابات افغانستان ندارند. حتا دولت افغانستان مجبور شد بیش‌ترین هزینه‌ی انتخابات را از بودجه‌ی داخلی تأمین کند. این کار بی‌پیشینه است. در انتخابات‌های گذشته تمام بودجه‌های انتخاباتی از سوی جامعه‌ی جهانی و نهادهای بین‌المللی تأمین می‌شد. فراتر از تأمین‌های مالی، شرکای بین‌المللی و در رأس آن امریکا برای انتخابات افغانستان هویت‌سازی می‌کردند. در این دور امریکا که بیش‌ترین نقش را در افغانستان دارد، به صراحت اعلام کرده است که برای این کشور صلح و گفت‌وگو با طالبان اولویت دارد. این نگرانی‌ها هم از این دید منطقی است که انتخابات افغانستان به دلیل همزمانی با صلح، نسبت به هر زمانی دیگری آسیب‌پذیرتر است. و امید چندانی به برگزاری انتخابات سالم وجود ندارد. از یک طرف این کار به بحران منجر می‌شود و از طرف دیگر، جدای از بحران پساانتخاباتی، به جنجال‌رفتن پروژ‌ه‌ی انتخابات به قوی‌ترشدن طالبان منجر می‌شود. انتخابات یگانه دست‌آویز مردم است و در این صورت این یگانه دست‌آورد و دست‌آویز مردم از بین خواهد رفت.
نظر ما این است که نباید با وقت‌کشی زمینه‌ی یک نظارت ضعیف از انتخابات به‌وجود بیاید. بدون شک نظارت ضعیف انتخابات را به بحران می‌برد. کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی، نهادهای ناظر انتخابات، احزاب و نامزدان همه مسئولیت دارند که برای نظارت دقیق از انتخابات یک سازوکار روشن دست‌وپا کنند. در غیر این صورت، چشم‌انداز برگزاری یک انتخابات سالم خیلی تیره و مبهم است.