همزمان با ایجاد کمیته‌ی صلح مجلس نمایندگان، بحث حکومت موقت در جریان مذاکرات صلح حکومت افغانستان و طالبان، به یک بحث داغ و حساسیت‌برانگیز میان کنشکران سیاسی، کارشناسان و اعضای مجلس نمایندگان تبدیل شده است. اخیرا میررحمان رحمانی، رییس مجلس نمایندگان افغانستان با ایجاد «کمیته صلح مجلس نمایندگان» از «طرح حکومت موقت» حمایت کرده است. آقای رحمانی گفته است که طرحی زیر عنوان «حکومت صلح» یا «حکومت موقت» که از سوی طالبان و امریکایی‌ها روی آن توافق صورت گرفته، به دستش رسیده است. حمایت آقای رحمانی از طرح «حکومت موقت» با واکنش‌های مختلف روبه‌رو شده است.
برخی از اعضای مجلس در مخالفت با ایجاد کمیته صلح و سخنان رییس مجلس در مورد طرح حکومت صلح یا موقت، میررحمان رحمانی را به خیانت ملی متهم و موضع او را در راستای «منافع کشورهای همسایه» اعلام کرده‌اند. مریم سما، یکی از اعضای مجلس نمایندگان از سخنان رییس مجلس در این مورد به‌شدت انتقاد کرده و خواستار لغو کمیته صلح مجلس نمایندگان شده است. درحالی‌که بنابر گفته‌ی برخی از اعضای مجلس، کمیته‌ی صلح با اکثریت آرای اعضای مجلس نمایندگان ایجاد شده است.
عبدالستار حسینی، عضو مجلس نمایندگان که عضویت کمیته صلح مجلس را دارد، در گفت‌وگو با اطلاعات روز میگوید که کمیته صلح مجلس با اکثریت آرا ایجاد شده که روند صلح را بررسی کند. از آزادی زندانیان گرفته تا کندی در روند مذاکرات.
«چرا طی دو سال، شش‌هزار طالب که قاتل مردم افغانستان بودند، از سوی حکومت رها شد، و همین‌طور پنج ماه است که هیأت مذاکره‌کننده به دوحه رفته، اما نتیجه‌ای به دست نیامده است. بنابراین کمیته صلح این موارد را بررسی می‌کند که آیا در روند صلح حکومت تعلل می‌کند یا طالبان.»
آقای حسینی میگوید که اکنون کمیته‌ی صلح با چالش مداخله از سوی حکومت روبه‌رو است. به گفته‌ی او پس از ایجاد این کمیته، مسئولان اداره‌ی امور ریاست‌‌جمهوری و شورای امنیت ملی به دید و بازدید برخی از نمایندگان پرداخته است. آنان به به برخی از نمایندگان وعده‌ی بست‌های دولتی داده‌اند تا با این کمیته مخالفت کنند.
در رابطه به بحث حکومت موقت نیز این نماینده مجلس میگوید: «اگر طرح حکومت موقت، ضمانت اجرایی قوی از سوی جامعه جهانی و سازمان ملل متحد داشته باشد و از خون‌ریزی جلوگیری کند، ما حاضریم در این زمینه قربانی بدهیم.»
با این حال شماری دیگری از اعضای مجلس نمایندگان با بحث ایجاد حکومت موقت و طرح آن، همچنان با ایجاد کمیته صلح مخالفت کرده‌اند. نیکبخت فهیمی، عضو مجلس نمایندگان به اطلاعات روز میگوید با کمیته‌ی صلحی که به گفته‌ی او رییس مجلس نمایندگان با «حلقه‌ی خاص همفکرانش» ایجاد کرده است مخالف است.
خانم فهیمی همزمان در بحث طرح حکومت موقت نیز از مخالف آن است. به گفته‌ی خانم فهیمی حمایت رییس مجلس از طرح حکومت موقت «عقده‌مندانه» است. او میگوید مشکلات و اختلاف‌های که بین رییس مجلس نمایندگان و «حلقات ارگ ریاست‌‌جمهوری» وجود دارد باعث شده است که آقای رحمانی از چنین طرحی حمایت کند. این عضو مجلس میگوید: «حمایت رییس مجلس از طرح حکومت موقت نظر شخصی خودش است. همه‌ی اعضای مجلس نمایندگان از چنین طرحی حمایت نمی‌کند. نظام فعلی کم‌وکاستی‌های داشته، ولی با آن‌هم از حکومت موقت و حکومت اسلامی طالبانی به مراتب بهتر بوده است.»
همزمان با آغاز روند صلح افغانستان، بحث حکومت موقت با عنوان‌های مختلف همچون «حکومت صلح»، «حکومت عبوری» و «حکومت مشترک» که همه با یک مضمون و درون‌مایه‌ی که در آن «رییس‌جمهور در قدرت نخواهد بود» همواره به مثابه‌ی حاشیه‌ی چاق‌تر از متن مذاکرات صلح مطرح بوده است. اما این‌که بحث حکومت موقت یا حکومت صلح چقدر جدی است، کارشناسان دیدگاه‌های متفاوت دارند.
بحث حکومت موقت از دید کارشناسان چقدر جدی است؟
دکتر کریم پاکزاد، پژوهشگر در بنیاد مطالعات بین‌المللی و استراتژیک فرانسه معتقد است که اگر روند صلح موفقانه پیش برود، دو طرف روی دو مسأله‌ی اساسی، یعنی موافقت روی نظام سیاسی و آتش‌بس دایمی به توافق برسند، در آن‌صورت به حکومت موقت یا عبوری ضرورت است تا آن توافق را عملی کند.
به گفته‌ی آقای پاکزاد، باید یک مرجعی باشد که توافق را عملی کند. این مرجع باید مورد اعتماد دو طرف باشد تا بی‌طرفانه دوره انتقالی را به پایان برساند. این مرجع را می‌توان «حکومت موقت» یا «حکومت عبوری» نامید. آقای پاکزاد میگوید: «افغانستان از حکومت موقت یا انتقالی بعد از حمله امریکا و سقوط امارت اسلامی طالبان تجربه نسبتا خوب دارد.»
علی عادلی، پژوهشگر در شبکه تحلیلگران افغانستان نیز به این نظر است که در روند صلح افغانستان یک دوره‌ی عبوری اجتناب‌ناپذیر است. اما به گفته‌ی او انگیزه‌های دو طرف از مطرح‌کردن حکومت موقت ممکن است متفاوت باشد. جانب جمهوری هدف از طرح حکومت موقت را بیشتر گشودن راه برای مصالحه با گروه طالبان می‌داند، درحالی‌که طالبان با طرح حکومت موقت در واقع به دنبال نفی مشروعیت نظام کنونی و نهادهای برحال دولت است.
آقای عادلی معتقد است که با این‌همه حکومت موقت، بعد از یک سلسله توافقاتی قابل تصور است. رییس‌جمهور غنی مخالف حکومت موقت با هر عنوانی که مطرح باشد است. چرا که وی در تلاش است تا در قدرت بماند و دوره ریاست‌‌جمهوری‌اش را تکمیل کند. اما این‌که تا چه اندازه می‌تواند مانع شکل‌گیری یک دوره عبوری شود، بیشتر به شتاب روند گفت‌وگوها و حمایت جامعه جهانی، به‌خصوص ایالات متحده امریکا بستگی دارد.
شجاع‌حسین محسنی، نویسنده و آگاه امور سیاسی در گفت‌وگو با اطلاعات روز بحث حکومت موقت را جدی می‌داند، چرا که رهبران گروه طالبان با استفاده از این به پیروان خود می‌گویند که «ساختاری را که امریکایی‌ها به وجود آورده بود از بین بردیم، حکومت را کنار زدیم و توانستیم ساختاری را که می‌خواستیم ایجاد کنیم.»
از نظر آقای محسنی، اگر طالبان بخواهند در این ساختار و حکومت کنونی وارد شوند، معنایش این است که ادعایی که در این سال‌ها داشته‌اند غلط بوده است؛ ادعای «دولت دست‌نشانده‌ی اشغال‌گران». بنابراین در این بحث طالبان در درون خود دچار تنش و تفرقه می‌شوند: «از این منظر بعید است که طالبان در این ساختار و حکومت فعلی ادغام شوند.»
محسنی این پرسش را مطرح می‌کند که «حکومت موقت در کدام چارچوب اعمال شود؟» او چند احتمال می‌دهد؛ یک احتمال این است که «ساختار کنونی برچیده شود، قانون اساسی و یک حکومت نو تعریف شود.» اما این سناریو به ضرر است و هم بعید. چون نیروهای سیاسی در کابل روی این قانون اساسی جدید باید توافق کنند. بنابراین تنها راه برای توافق صلح حکومت موقت است و این امر با استفاده از «ماده ۶۷ قانون اساسی» ممکن می‌شود. براساس این ماده قانون اساسی «رییس‌جمهور و معاونین او استعفا بدهند که در آن‌صورت حکومت موقت به میان می‌آید.» یعنی ما این نظام و ساختار را داریم، فقط رییس‌جمهور و معاونین او استعفا می‌دهند و یک حکومت موقت در چوکات قانون اساسی موجود به میان می‌آید که هم نظام را حفظ می‌شود و هم می‌توان زمینه ادغام طالبان را در این نظام شاهد بود.
محمداکرام اندیشمند، نویسنده و پژوهشگر، باور دارد که گروه طالبان در بحث حکومت موقت صادق نیستند. «حکومت موقت در واقع فروپاشی نظام سیاسی و دولت است که جای آن‌را حاکمیت طالبان می‌گیرد.» از نظر اندیشمند، حکومت موقت افغانستان را در یک وضعیت انارشیک و جنگ همه علیه همه فرو می‌برد. حکومت موقت به نفع افغانستان نیست، بلکه «بازگشت به نقطه صفر و رفتن در قعر چاه» است.
برخی از کنش‌گران سیاسی و رهبران قومی در کابل نیز از طرح حکومت موقت استقبال و حمایت کرده کرده‌اند. اما اندیشمند در این باره میگوید که منتقدان و مخالفان درونی نظام و حاکمیت سیاسی «حکومت موقت را برای کنارزدن غنی و کشیدن او از ارگ» مطرح می‌کنند. این‌ها غیر از این نه برنامه‌ای دارند و نه می‌توانند در مدیریت حکومت موقت نقشی داشته باشند. حکومت موقت در صورتی نیاز است که نهادهای دولتی و حکومت وجود نداشته باشد و برای احیای آن طرف‌های منازعه به حکومت موقت توافق کنند تا فرصتی باشد برای بحث روی نظم سیاسی پسامنازعه. اما در افغانستان دولت و نهادهای دولتی وجود دارد و این دولت به اصلاح و بازنگری نیاز دارد که طرف‌های مذاکره روی آن باید کار و توافق کنند.