سونیا احمدی، خبرنگار و فعال حقوق زنان در هرات
هر زنی که به سن بلوغ می‌رسد، چرخه قاعدگی در او شروع به فعالیت میکند. اگرچه این قاعدگی همراه با درد و یک سری مشکلات است، اما بروز چرخه قاعدگی نشان‌دهنده عملکرد طبیعی و سلامت دستگاه تناسلی زنان است. قاعدگی نشان میدهد که رحم یک زن، برای باردارشدن آمادگی دارد و اگر بارداری رخ ندهد، پوشش داخلی رحم شروع به ریزش میکند و از طریق خون قاعدگی از بدن خارج میشود تا پوشش جدیدی در دیواره داخلی رحم ایجاد شود.
نوجوانی و بلوغ از جمله مراحل حساس رشد دختران به‌شمار می‌‌رود؛ زیرا در این مرحله از زندگی، شخصیت آنها شکل می‌‌گیرد. این دوره زمان اکتساب قدرت باروري است و بسیاري از مشکلات مخاطره‌آمیز، ازدواج‌هاي ناموفق، حاملگی‌هاي ناخواسته، نازایی، بیماري‌هاي عفونی و مرگ‌ومیر و معلولیت‌‌ها و بالاخره مشکلات عدیده جسمی، روانی و اجتماعی از دوران بلوغ نشأت می‌‌گیرد. با توجه به این موضوع، ناآگاهی دختران از مکانیسم‌هاي دوران بلوغ و قاعدگی، باعث بسیاري از مشکلات جسمی، روانی و رفتاري در آنها میشود.
براساس آمار اداره ملی احصائیه حدود ۶۷ درصد جمعیت کشور را جوانان تشکیل میدهد. در زنان تغییرات فیزیولوژیکی گوناگونی در دوران بلوغ اتفاق می‌افتد که یکی از این تغییرات شروع عادت ماهوار است. شروع قاعدگی یک مرحله تکاملی در زندگی زنان است. این واقعیت یک روند بیولوژیکی، روحی و اجتماعی است و یک زن جوان در این دوران نیاز به درك چگونگی این واقعه دارد. بنابراین حمایت روحی، اجتماعی و آگاهی‌هاي بهداشتی از اصول مهم مراقبت‌هاي مخصوص این دوران است. سن شروع قاعدگی تحت تأثیر فاکتورهاي متعددي است، ولی اثرات ژنتیکی شدیدتر است. فاکتورهایی مانند سن بلوغ، مادر و پدر و تغذیه نیز در آن دخالت دارند و به‌صورت عمده از ۹ تا ۱۶ سالگی زمان بلوغ دختران است. در فرهنگ افغانستان موضوع قاعدگی و بهداشت بلوغ به‌ندرت مورد بحث قرار گرفته است که به‌طور عمده مربوط به محدودیت‌هاي فرهنگی و تابوهای اجتماعی میشود. این موضوع باعث میشود که نوجوانان اطلاعات صحیح و کافی درباره‌ی تحولات جسمی و جنسی‌شان نداشته باشند. در نتیجه اعتقادات غلط درباره‌ی بهداشت قاعدگی در بین نوجوانان دختر ایجاد میشود. این در حالی است که در سال‌هاي اخیر حضور زنان در فعالیت‌هاي اجتماعی، فرهنگی و حرفه‌اي چشمگیر و قابل توجه بوده است و همچنین آنان در انجام مسئولیت برای تأمین بهداشت و سلامت جامعه نقش کلیدي و موثرتر از مردان را عهده‌دار هستند و وضعیت سلامت آنان تأثیر جدی بر سلامت خانواده و جامعه دارد. در این راستا یکی از مصوبات پنجمین کنفرانس بین‌المللی سازمان صحت و سلامت جهانی توجه بیشتر به سلامت زنان و برنامه‌ریزي براي حل مشکلات بهداشتی آنان اعلام گردیده و در آن زنان را به‌عنوان زیربناي برنامه‌هاي ترویج سلامت عنوان کردند که متأسفانه در کشور ما خیلی کم و به‌ندرت روی این موضوع مهم توجه شده است.
تحقیقات کمی در این زمینه شده و نشان میدهد که نیاز مبرم وجود دارد که در این مورد بیشتر پژوهش شود. در تحقیقی که روی دانش‌آموزان دختر که توسط دانشجویان در تحقیقات دوره تحصیلی‌شان در ولایت هرات انجام شده است، نشان میدهد دختران بسیار کمی از موضوع بهداشت قاعدگی معلومات کامل و درست دارند و همچنان دخترانی که به قدر کافی درباره‌ی دوران قاعدگی آموزش دیده‌اند نگرش مثبت‌تري نسبت به این دوران از خود نشان داده‌اند تا کسانی که اصلا آموزش و اطلاعاتی در این زمینه نگرفته‌اند. مطالعات متعددي با موضوع‌های مرتبط به این موضوع درباره‌ی آگاهی دختران درباره‌ی بهداشت قاعدگی انجام شده است که نتایج آنها مبین آگاهی بسیار ضعیف است. آگاهی دانش‌آموزان مکاتب شهر هرات در زمینه‌ی سلامت جسمانی روانی و اجتماعی بلوغ زیر پنج درصد است۱. به دلایل خاص فرهنگی دختران از آگاهی صحیح و مناسب تغییرات جسمی و روانی دوران بلوغ محروم‌اند. همچنین به‌دلیل کسب اطلاعات از منابع نادرست و ناصحیح در زندگی خانوادگی دچار مشکلات جسمی و روانی و شخصیتی میشوند. متأسفانه در سیستم آموزشی کشور درباره‌ی این موضوع مهم اطلاعات کافی نیست.
آگاهی و چگونگی عملکرد نسبت به بهداشت دوران قاعدگی می‌تواند در کاهش مریضی‌های زنان و صحت و سلامت جامعه موثر باشد تا بتوان از تجزیه و تحلیل داده‌هاي مورد بررسی، برنامه آموزشی مناسب با روش علمی جهت تصحیح باورهاي غلط و تشویق و اشاعه رفتارهاي بهداشتی در خصوص مسائل مربوط به دوران قاعدگی را تدوین کرد.
نتیجه‌گیری
به‌دلیل پایین‌بودن بیش‌ازحد سطح آگاهی، لزوم ارائه دستورهای بهداشتی قبل و بعد از دوران بلوغ و نیز تصحیح باورهاي غلط در مادران و دختران و طراحی برنامه آموزش منظم و پیوسته در این زمینه براي مسئولان، مادران و دختران را می‌توان یکی از مهم‌ترین اولویت‌هاي بهداشتی برشمرد. با توجه به این بحث‌ها پیشنهاد میشود که با آموزش صحیح به‌خصوص از طرف افراد آگاه مانند خانواده، مربیان و معلمان و مسئولان بهداشت مکاتب به دختران تفهیم شود که قاعدگی یک عمل طبیعی بدن است و آن را نباید یک بیماري یا حالت غیرطبیعی دانست و این‌که رعایت موازین عادي بهداشت باعث احساس بهبودي بیشتر در دوران قاعدگی میشود. جهت نیل به این اهداف پیشنهاد میشود برنامه‌هاي مشاوره فردي و گروهی به‌عنوان یک روش مهم آموزش بهداشت در مدارس به‌کار گرفته شود.
منابع
۱- روفی، غلامی؛ میزان آگاهی قاعدگی در بین دانش‌آموزان دختر در مکاتب هرات، ۱۳۹۹