رییسجمهور بایدن آخرهفتهی گذشته میزبان همتای افغان خود در کاخ سفید بود. این دیدار پس از آن انجام شد که بایدن در ماه اپریل اعلام کرد که نیروهای امریکایی پس از دو دهه جنگ تا ۱۱ سپتامبر سال جاری به خانه بر میگردند. اما تأکید بایدن بر ادامهی حمایت ایالات متحده از افغانستان و خوشرویی دیپلماتیک حاکم در نشستهای غنی در واشنگتن، نتوانست ترس و هراس بسیاری از مقامات برجستهی واشنگتن را از آنچه در پیش رو است، پنهان کند.
درست قبل از رسیدن غنی و عبدالله عبدالله (شریک حکومت وی در کابل) خبری درباره ارزیابی استخباراتی ایالات متحده منتشر شد. ارزیابیای که میگوید حکومت افغانستان طی شش ماه پس از خروج ارتش امریکا سقوط میکند. همکارانم گزارش دادند که این ارزیابی «درحالیکه ارتش امریکا سربازان و تجهیزات خود را به خانه میفرستد، تصویری تکاندهنده و تیره [از آیندهی افغانستان] ترسیم میکند. طالبان پیوسته درحال گسترش مناطق تحت کنترل خود در سراسر کشور هستند و واحدهای نظامی افغانستان یا اسلحه خود را زمین گذارده تسلیم میشوند، یا در نبردهای خونین شکست میخورند.»
نمایندگان جمهوریخواه با استناد به این نگرانیها از بایدن خواستهاند که خروج نیروها را به تأخیر اندازد. میچ مککانل (سناتور جمهوریخواه از ایالت کنتاکی)، رهبر اقلیت سنا گفت که حکومت تصمیم گرفته است جنگ در برابر طالبان را رها کند «و تهدیدهای تروریستی بیشتری را بهسمت خود دعوت کند.» البته برای نمایندگان مهم نیست که بایدن دقیقا همان چیزی را انجام میدهد که دونالد ترمپ وعده داده بود.
غنی به نوبهی خود در این سفر در نقش دولتمرد پایدار و بردبار ظاهر شد و اصرار داشت که او و حکومتش به تصمیم بایدن «احترام» میگذارند، احساس نمیکنند رها شدهاند و «عواقب [خروج] را مدیریت» خواهند کرد. اما غنی با بیان استعارهای ناخوشایند گفت که افغانستان «سال ۱۸۶۱» خودش را تجربه میکند که اشارهای به آغاز جنگ داخلی ایالات متحده است. غنی روز جمعه به خبرنگاران گفت: «جمهوری جوان ایالات متحده در آنزمان مورد حمله قرار گرفت… و وحدت و عزم راسخ [باعث شد] که یک آجندای انحصارطلبانه پا نگیرد… ما در چنین لحظهای قرار داریم.» او قبل از ملاقات با بایدن در کاخ سفید، گفته بود: «ما مصمم هستیم که اتحاد، انسجام و احساس فداکاری ملی داشته باشیم و از هیچ چیز دریغ نخواهیم کرد.»
چنین اظهاراتی از هماکنون به نگرانیها افزوده است. ایالات متحده دو دهه را صرف جنگ و مبارزه با شورشگری در افغانستان کرده است. بیش از ۲ هزار پرسنل نظامی خود را در این دو دهه از دست داده است و تریلیونها دالر را در کارزار نظامی و نیز پروژههای ملتسازی هزینه کرده است. اما حالا، درست زمانی که آماده خروج از این کارزار میشود، رییسجمهور افغانستان معتقد است که منازعه وجودی در کشور در شرف آغاز است.
قطعا غنی در سفر خود به واشنگتن تلاش کرد محکم ظاهر شود و گفت که کشورش «برای دفاع از جمهوری بسیج میشود.» بایدن نیز وعدهی خود را مبنی بر حمایت از حکومت مرکزی ضعیف در کابل ـ البته حمایت بهشکل لفظی و پول نقد به جای توسل به قدرت سخت امریکا ـ تکرار کرد. بایدن گفت: «این خشونت بیمعنا… باید متوقف شود، اما بسیار دشوار خواهد بود… اما ما میخواهیم با شما باشیم و تمام تلاش خود را به کار خواهیم بست تا شما ابزار مورد نیاز [برای پایاندادن به خشونت] را در اختیار داشته باشید.»
بااینحال، طالبان از هماکنون هوای پیروزی در سر دارند. گفته میشود این گروه حدود یک-سوم خاک افغانستان را کنترل میکنند و بر سر کنترل قلمرو بیشتر میجنگند. این گروه در گسترهی وسیعی از خاک این کشور، از مرزهای ناهموار شمالی افغانستان با تاجیکستان گرفته تا ساحات نزدیک به کابل، پیشروی کرده است.
در گزارش همکاران من از ظهور واحدهای شبهنظامی در افغانستان برای پشتیبانی از نیروهای ضعیف ارتش این کشور آمده است که «در هفته گذشته جنگجویان [طالبان] بیش از ۲۰ ولسوالی را تصرف کرده و به بیش از ۸۰ ولسوالی حمله کردهاند. در ولایت قندوز که درگاه شمالی مهم کشور تلقی میشود، ملیشهها به مرکز ولایت برای کمک به نیروهای دولتی تحت محاصره هجوم آوردهاند. اما نبردها همچنان ادامه دارد و ولسوالیهای اطراف در دست طالبان است.»
باوجود این وضعیت، امریکا همچنان مصمم به خروج است. برپایهی نظرسنجیهای متعدد، اکثریت امریکاییها دستکم تا حدودی با خروج موافق هستند. نسلی از قانونگذاران در واشنگتن که بر جنگهایی که در پی حملات یازدهم سپتامبر، در افغانستان و خاورمیانه آغاز شد، نظارت داشتند، اکنون میدانند که مردم ایالات متحده به مداخلات بیشتر نظیر مداخله امریکا در افغانستان (جایی که ایالات متحده رژیم طالبان را که به القاعده پناه داده بود، سرنگون کرد اما خودش، بهویژه بهدلیل مشکلات برخاسته از حکومت ضعیف و غرق در فساد افغانستان، در باتلاق جنگی پرهزینه علیه شورش غیرقابل شکست طالبان گیر افتاد) علاقهی زیادی ندارند.
منتقدان استراتژی فعلی کاخ سفید مدعیاند که ترک افغانستان ـ و در نتیجهی آن قدرتمندشدن طالبان ـ در شرایط فعلی اشتباه است و احتمالا تاوان آن را بایدن و حکومتهای آینده خواهند پرداخت. اوایل ماه جاری مدیحه افضل از «انستیتوت بروکینگز» در مقالهای برای واشنگتن پست نوشت: «از بسیاری جهات، ضرر ماندن در افغانستان کمتر، کوتاهمدتتر و بر دوش ایالات متحده خواهد بود. اما ضرر خروج، متوجه خود افغانها و طولانیمدتتر خواهد بود. بااینحال، حتا اگر این تاوانها در حال حاضر خیلی محتمل بهنظر نرسد، تاریخ نشان میدهد که مقصر آن ایالات متحده خوانده خواهد شد.»
اما تصمیم بایدن مبنی بر خروج از افغانستان نشاندهندهی نوعی بیصبری استراتژیک گسترده نسبت به مأموریت ایالات متحده است. دانیل دیویس، دگرمن بازنشسته ارتش ایالات متحده که دو بار به افغانستان اعزام شده، مینویسد: «ما خون هزاران تن از بهترین مردان و زنانمان را، صدها میلیارد دالر پول شهروندانمان را و حدود ۲۰ سال زمانمان را پیشکش مردم و حکومت افغانستان کردیم تا خانهی خود را نظم و سامان بخشند، و با شورشیان از راه مذاکره به توافق رسیدیم. آنها فرصت را هدر دادهاند.»
افغانها شاید استدلال کنند که بهایی که آنها با خون خویش در این ۲۰ سال پرداختهاند، بهمراتب سنگینتر از هزینههای واشنگتن است و اقدامات نظامی خشن امریکا در موارد متعدد به تلفات غیرنظامیان افزوده است. اما آنچه واضح است این است که ایالات متحده فقط یک طرفِ چرخههای درگیری و خشونت در این کشور جنگزده است که مدتها قبل از ۱۱ سپتامبر به چرخ افتاده بود و پس از خروج امریکا و پایان مأموریت اصلی ارتش امریکا در این کشور ادامه خواهد یافت. ادارهی بایدن برای برقراری صلح از راه مذاکره بین حکومت غنی و طالبان تلاش خواهد کرد، اما تلاشهای دیپلماتیک درحال حاضر به بنبست خورده و طالبان بهدنبال افزایش پیروزیهای خود در میدان جنگاند. مجموعه متنوعی از قدرتهای منطقهای ـ از جمله چین، پاکستان، هند و روسیه ـ هرکدام ممکن است به طرق مختلف تلاش کنند تا به برقراری نوعی سازش میان طالبان بهشدت تندرو و حکومت افغانستان کمک کنند.
اگر قدرتهای منطقهای این کار را نکنند، هرجومرج بالا خواهد گرفت.
حتا طرفداران خروج امریکا از افغانستان تأکید میکنند که ایالات متحده به تعهدات خود پابند بماند. اندرو باچویچ، رییس «انستیتوت کوینسی» معتقد است که ادارهی بایدن باید به وعدهی اسکاندهی دهها هزار افغان که همکاریشان با نیروهای امریکایی در افغانستان باعث شده در معرض انتقامجوییهای شبهنظامیان قرار گیرند، عمل کند. او میگوید در صورتی که طالبان موفق به تصرف کابل شوند، ایالات متحده و سازمان ملل متحد باید برای موج تازه مهاجرت افغانها آماده باشند.
باچویچ نوشته است: «با تداوم مأموریتی شکستخورده، چیزی بهدست نمیآمد. بااینحال، پایاندادن به طولانیترین جنگ امریکا نیز نافی مسئولیت واشنگتن در قبال رویدادهای آینده نخواهد بود.»
ایشان ثارور، ستوننویس روزنامه واشنگتن پست است. او پیش از این سردبیر و خبرنگار ارشد مجله تایم بود.