گروه طالبان در ۱۰ سرطان، ساختمان فرماندهی پولیس ولسوالی غوریان هرات را تصرف کردند و اواسط ماه جوزا نیز ساختمان پولیس ولسوالی زنده‌جان هرات را پس از غارت، آتش زدند. با افزایش حملات طالبان در غوریان و زنده‌جان، دو ولسوالی نزدیک به شهر هرات، نگرانی‌ها مبنی بر گسترش جنگ به مرکز شهر افزایش یافته است.
همچنین طی روزهای اخیر، شهرک مرزی اسلام‌قلعه در ولسوالی کهسان هرات نیز در تیررس حملات طالبان قرار گرفته است. ویدیو‌ها و عکس‌هایی منسوب به جنگ‌جویان گروه طالبان در شهرک اسلام‌قلعه به نشر رسیده که نشان می‌دهد آنان در بخش‌هایی از این شهرک حضور دارند. رانندگان موترهای باربری در مسیر شاهراه هرات-اسلام‌قلعه روز پنج‌شنبه، ۱۰ سرطان مدعی بودند که برای بیش از پنج ساعت این مسیر به روی ترافیک مسدود بود.
اسلام‌قلعه، یکی از مهم‌ترین بنادر کشور برای ورود کالاهای وارداتی ایران به افغانستان است. اتاق صنایع و معادن هرات هشدار می‌دهد که افزایش ناامنی‌ها در اسلام‌قلعه، افزون بر کاهش واردات، قیمت مواد وارداتی را به‌میزان چشم‌گیری در بازار افزایش خواهد داد.
یکی از دلایل افزایش ناامنی‌ها، کمبود تشکیلات نیروهای دولتی به‌ویژه پولیس است. کامران علیزایی، رییس شورای ولایتی هرات در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید که بیش از یک‌هزار تن در تشکیل پولیس کمبود است و باید جوانان هرات برای مقابله با طالبان به صفوف نیروهای پولیس بپیوندند.
او هشدار می‌دهد که حمله‌ی گسترده طالبان به شهر هرات در شرایط کنونی که ایست‌های بازرسی در دروازه‌های ورودی شهر کم است، به‌دور از امکان نیست: «تنها مشکلی که نیروهای امنیتی ما دارند، مورال و روحیه‌شان در مقابل دشمن کم شده است و تا زمانی‌که مقام‌های ارشد به خط نخست جنگ نروند، مورال این نیروها بیش‌تر نمی‌شود.»
عبدالصبور قانع، والی هرات در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز میگوید که عملیات برای پاک‌سازی ولسوالی‌های کهسان [اسلام‌قلعه] و غوریان جریان دارد و تحرکات طالبان در زنده‌جان خنثا شده است.
او به هراتیان اطمینان می‌دهد که به‌عنوان رییس شورای نظامی هرات در راستای تأمین امنیت تلاش خواهد کرد: «فراموش نکنید که در جنگ هستیم. طالب به‌شکل وقفه‌ای حضور پیدا می‌کند و یک جنایت می‌کند. نیروهای امنیتی عملیات طالبان را سرکوب می‌کنند. نیروهای امنیتی و دفاعی توان حفظ ساحات را دارند.»
والی هرات میگوید که طالبان با عملیات چریکی دست به ناامنی‌ها می‌زنند، اما بیش‌تر این حملات به شکست مواجه شده است.
خانواده‌ی سرباز پیشین، آواره‌ی پارک‌ها
عبدالرحیم، سرباز پیشین ارتش ملی در ولسوالی اوبه، با همسر و فرزندش شب و روزش را در پارک‌های هرات می‌گذراند. او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید که پس از فشار طالبان، حدود یک ماه می‌شود که زادگاهش را ترک کرده و حالا به‌شکل آواره در شهر زندگی می‌کند.
او روایت می‌کند که شب و روز را در پارک‌ها و با تکدی‌گری از مردم به سختی سپری می‌کند. او تنها یک درخواست از حکومت دارد: دادن سرپناه موقت.
بیش از دو هفته می‌شود که ولسوالی اوبه به‌دست طالبان سقوط کرده و در شرایطی که طالبان سوار بر موج ناامنی‌ها هستند، وی را با رفتن به اوبه، با شلیک گلوله هدف قرار خواهند داد: «طالبان به من هشدار داده بودند که من را به‌دلیل عضویت در ارتش ملی می‌کشند و من هم ترسیدم به هرات آمدم. حالا دوباره نمی‌توانم که به اوبه بروم.»
عبدالرحیم، ۱۳ سال سابقه خدمت در نیروهای ارتش ملی در ولایت‌های کنر و هرات را دارد، اما حالا از پیوستن به ارتش پیشیمان است؛ چرا که خانه‌اش را ترک کرده و حتا ناتوان از تأمین مواد غذایی برای کودک دو ساله‌اش است.
خانواده‌ی عبدالرحیم، یک مثال کوچک از آوارگی جنگ هستند و در هرات، شمار زیادی خانه و کاشانه‌شان را به‌دلیل شدت‌گیری جنگ‌ها ترک کرده‌اند.
کوچ از ترس ناامنی
ناامنی‌ها وارد فاز خطرناکی در هرات شده است. گروه طالبان با ایجاد رعب و وحشت در میان مردم و نیروهای دولتی و بهره‌گیری از جنگ تبلیغاتی، باعث فرار برخی از هراتیان شده‌اند.
حالا در ولایت هرات میزان تقاضا برای خروج از افغانستان افزایش یافته است. محمدشعیب یکی از باشندگان هرات، از روزی می‌ترسد که طالبان کنترل شهر هرات را به دست بگیرند. او حالا تنها یک گزینه در پیش دارد: ترک افغانستان و رفتن به ترکیه.
از دید محمدشعیب، هیچ تغییری در رویکرد طالبان مبنی بر دست‌کشیدن از جنگ رونما نگردیده و افغانستان احتمالا با سناریوی جنگ داخلی روبه‌رو است و به همین خاطر، وی با همسر و فرزندش فرار را بر قرار در افغانستان ترجیح می‌دهد.
او تمام داروندار زندگی‌اش را به فروش گذاشته و امیدوار هست که حدود ۸ هزار دالر امریکایی از فروش جایدادهایش به‌دست بیاورد و با هرات، زادگاهش وداع کند: «رفتن قاچاقی به ترکیه سخت است و احتمال دارد که در مسیر راه کشته شوم، اما دیگر چاره‌ا‌ی نیست. می‌ترسم که طالبان هرات را بگیرند و آن‌وقت نتوانم فرار کنم.»
برای بسیاری از هراتیان که توان مالی رفتن به ترکیه را ندارند، ایران مقصد نزدیک‌تر است. محمود شاه، ساکن هرات نیز برای فرار از افغانستان می‌کوشد. او ایران را بستر مساعد برای زندگی می‌داند و امیدوار است که با فرار از فضای ملتهب امنیتی افغانستان، زندگی نسبتا خوبی برای خانواده‌اش فراهم سازد.
او خانه‌اش را به فروش گذشته و لحظه‌شماری می‌کند که با پیداشدن اولین مشتری، خانه‌اش را بفروشد، تا هزینه‌ی رفتن به ایران را تدارک ببخشد.
اما عبدالصبور قانع، والی هرات در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز، از مردم می‌خواهد که افغانستان را ترک نکنند و به توانایی نیروهای دولتی باور داشته باشند.
«سرمایه‌گذاران ناامید شده‌اند»
هرات با داشتن گمرک‌های اسلام‌قلعه و تورغندی، شهرک صنعتی بزرگ و حضور گسترده تاجران، به قطب اقتصادی افغانستان مشهور است، اما مشکلات امنیتی لرزش در این قطب مبنی بر فرار سرمایه و مغزها ایجاد کرده است.
زلمی سعیدی، معاون اتاق صنایع و معادن هرات در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز میگوید که شعله‌ورشدن جنگ مردم هرات را ناامید کرده و به همین خاطر، فرار سرمایه شتاب بیش‌تری به‌خود گرفته است: «تاجران و صنعت‌گران از وضعیت امنیتی هرات ناامید شده‌اند و سرمایه‌های خود را به کشورهای ایران و ترکیه منتقل کرده‌اند.»
او با اشاره به شهرک صنعتی هرات میگوید که با افزایش دامنه جنگ، بخشی از کارخانه‌های تولیدی، به‌صورت متوقف یا نوبتی کار می‌کند: «اگر امنیت در هرات می‌بود، مردم سرمایه‌های خود را خارج نمی‌کردند و بی‌کاری بیش‌تر نمی‌شد.»
بر بنیاد آمار مسئولان در اتاق صنایع و معادن هرات هم‌اکنون بیش از ۱۵۰ کارخانه تولیدی در این شهرک فعالیت دارد. این در حالی است که شمار کارخانه‌ها در شهرک صنعتی به بیش از ۳۴۰ می‌رسد.
از دید تحلیل‌گران سیاسی، هرات به‌مثابه‌ی «مدینه فاضله» برای گروه طالبان است و با تسلط بر بخش‌های کلیدی و مهم آن دست بالاتری هم به لحاظ تأمین بودجه جنگی‌شان و هم به لحاظ چانه‌زنی‌شان در میز مذاکره با حکومت خواهند داشت.