در اوج نومیدی صنعت‌گران و توقف فعالیت اغلب کارخانه‌های تولیدی، دو کارخانه‌ی بازیافت پلاستیک و آلمونیم به فعالیت‌شان برای بقا ادامه می‌دهند. این دو کارخانه از جمله بزرگ‌ترین کارخانه‌های بازیافت زباله در هرات هستند و زمینه‌ی اشتغال صدها نفر را در شرایط دشوار اقتصادی فراهم کرده‌اند.
دوام فعالیت این دو کارخانه برای جلوگیری از آلودگی‌های محیط زیستی در هرات مهم شمرده میشود. هرات بیش از سه میلیون نفوس دارد و زباله‌های زیاد پلاستیکی و فلزی تولید میشود و بخش از این زباله‌ها در این کارخانه‌ها بازیافت میشود.
به‌تازگی مقام‌های محلی طالبان برای هرات از فعالیت این دوکارخانه بازدید کرده‌اند. نوراحمد اسلام‌جار، والی طالبان برای هرات از صنعت‌گران خواسته است که مشکلات‌شان را کتبی در اختیارش قرار دهند.
از ذوب تا تولید
کارخانه ذوب آلمونیم خواجه عبدالله انصاری بیش از ده سال میشود که در بخش بازیافت زباله کار می‌کند و بخشی از تولیدات این کارخانه به ایران، پاکستان و کانادا صادر میشود. تاجران کانادایی پلوپزهای این کارخانه را می‌خرند و در کنار آن دیگ‌های بخار نیز کالای مورد علاقه پاکستان و ایران است.
فعالیت این کارخانه تولید ظروف آلمونیمی در هرات، جلو واردات کالاهای مشابه از کشورهای همسایه به‌ویژه ایران را تا حدود زیادی گرفته است و هم اکنون دیگ‌های این کارخانه نبض بازار فروش هرات را به دست گرفته است.
حمیدالله، یکی از مسئولان شرکت ذوب آلمونیم در هرات است و کار کردن و نظارت از روند کار کارگران باعث شده است که یک دست‌اش زیر ماشین‌های حالت‌دهنده اوراق آلمونیمی قطع شود. او تمام مراحل تولید ظروف آلمونیمی را بلدیت دارد و همیشه در حالت نظارت از روند کار ده‌ها کارگر است و مرتب برای‌شان هدایت می‌دهد که چگونه کار را به سرعت انجام دهد؟
تا حالا حمیدالله برای شمار زیادی از نیروی جوان چگونگی ذوب و ساخت ظروف آلمونیمی را یاد داده و می‌کوشد که به افراد بیشتری این حرفه را یاد دهد، تا پس از وی کسانی باشند که کار در شهرک صنعتی را در بخش ذوب آلمونیم پیش ببرند.
حمیدالله در جریان گردش در کارخانه به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که قادر به تولید ۱۱۰ نوع ظروف آلمونیمی هستند و نیاز است که حکومت سرپرست طالبان برای حمایت از تولیدات داخلی اقدام کند: «ما ضایعات آلمونیم را از سطح بازار می‌خریم و در کارخانه پس از ذوب کردن به ظروف آلمونیمی تبدیل می‌کنیم. کیفیت جنس‌های تولیدی ما خیلی بلند است و کشورهای مختلف خریدار هستند.»
برق و قاچاق
در برخی مواقع، قطعی برق در شهرک صنعتی هرات باعث میشود که روند تولید متوقف شود و دوام این وضعیت به معنی تأخیر در تحویل‌دهی ظروف آلمونیمی به مشتریان است. همچنین کارخانه دوب آلمونیم هرات نیاز به دسترسی بیشتر ضایعات آلمونیم دارد که به گفته‌ی مسئولان این کارخانه بخشی از این ضایعات به پاکستان قاچاق میشود.
حکومت قادر به جلوگیری از قاچاق ضایعات آلمونیم و آهن از هرات است. مسئولان بازیافت این دو فلز به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که با نظارت جدی در دروازه «میرداوود» در ولسوالی گذره هرات، اجازه خروج موترهای مملو از آلمونیم و آهن را از هرات ندهند.
محمد آلمونیم ذوب‌شده را به قالب می‌ریزد، تا ورق‌های آلمونیمی برای شکل‌دهی به دستگاه‌های پرس فرستاده شود.
محمد ۲۶ سال دارد و از کار کردن در این کارخانه به‌جای رفتن سفر قاچاقی به ایران خوشحال است. اما با بلندرفتن قیمت مواد اولیه در دوران حاکمیت طالبان، به دشواری مصارف زندگی خود را تأمین می‌کند.
محمد علاقه دارد که در کشور خود بماند و با معاش کم بسازد: «من خوشحالم که در کارخانه کار می‌کنم. اگر همین کارخانه فعال نمی‌بود، مجبور بود که قاچاقی ایران بروم و آنجا کارگری کنم. از وقتی طالبان آمده‌اند، گرانی شده و با سختی با معاش خود می‌توانم که آرد، برنج و روغن بخرم. ای کاش دوباره ارزانی شود، تا مشکلات ما غریب‌ها هم حل شود.»
او با اشاره با تعطیلی صدها کارخانه در هرات، از صنعت‌گران می‌خواهد که در راستای فعال‌سازی مجدد کارخانه‌های‌شان اقدام کنند، تا از سیل نیروی بیکار در جامعه کاسته شود.
بازیافت
روزانه چندین موتر لاری از زباله‌های بوتل‌های پلاستیکی مشروبات غیرالکلی که اغلب توسط معتادان مواد مخدر و کودکان کار از سطح شهر هرات جمع آوری میشود به کارخانه تولید پشم شیشه آورده میشود.
این بوتل‌ها پس از شست‌وشو داخل دستگاه خردکننده میشود و پس از چندین مرحله به پشم شیشه مبدل میشود. بیشتر در افغانستان، از پشم شیشه در کمپل استفاده میشود.
ظریف اسحاق‌زی، یکی از تاجران ولایت‌های جنوبی افغانستان است و تجارت سود‌آور بازیافت بوتل‌های پلاستیکی سبب شده او یک‌ونیم میلیون دالر در شهرک صنعتی هرات سرمایه‌گذاری کند.
او شش سال پیش نیروی متخصص برای پیش‌برد کارهای کارخانه‌اش را از ایران آورده بود، ولی حالا تمام کارمندانش افغانستانی هستند. با روی کار آمدن طالبان، حجم فروش پشم شیشه در بازار کاهش یافته است: «روزانه بیش از ۲۰ تُن زباله پلاستیکی را پروسس می‌کنیم و فعالیت کارخانه ما توانست جلو واردات پشم شیشه از ایران را به میزان چشم‌گیری بگیرد. ما علاقه‌مندیم که سرمایه‌گذاری خود را در این بخش افزایش دهیم، به شرطی که امنیت باشد و مردم تولیدات ما را خریداری کنند.»
در هرات چندین کارخانه بزرگ تولید مشروبات غیرالکلی فعالیت دارند و میزان علاقه‌مندی هراتیان برای استفاده از نوشابه‌های گازدار و انرژی‌زا نیز بلند است و به همین خاطر، حجم تولید زباله‌های پلاستیکی در هرات بلند است.
مسئولان محیط زیستی هرات در حکومت سابق به روزنامه اطلاعات روز گفته بودند که روزانه در حدود ۸۰۰ متریک تُن زباله در این ولایت تولید میشود که از این میان تا ۱۶ درصد زباله‌های پلاستیکی است.
وکیل احمد بارک، کارشناس محیط زیستی به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که بازیافت زباله‌های پلاستیکی از آلودگی آب، خاک و هوا جلوگیری می‌کند و باید روی بازیافت زباله‌های سرمایه‌گذاری بیشتری صورت بگیرد.
اما با گذشت هر روز از شمار کارخانه‌های فعال در شهرک صنعتی هرات کاسته شده است. حمیدالله خادم، رییس اتاق صنایع و معادن هرات می‌گوید که تا ده سال پیش بیش از ۳۰۰ کارخانه در شهرک صنعتی فعال بود، اما حالا شمار کارخانه‌ها به کمتر از ۱۰۰ کارخانه رسیده است.
او ناامنی، فساد در گمرکات و پایین بودن سطح همکاری دولت را سه فکتور عمده برای مسدودشدن کارخانه‌ها می‌داند.
با وجود نومیدی صنعت‌گران افغانستان، اما مسئولان کارخانه‌های بازیافت آلمونیم و زباله تأکید دارند که تا آخرین لحظه برای روشن نگه‌داشتن چرخ کارخانه‌شان تلاش می‌کنند و نمی‌گذارند که صدها کارگرشان بیکار و به یک لقمه نان محتاج باشند.