پس از کش‌وقوس‌های فراوان، سرانجام دروازه دانشگاه‌های دولتی در تمام ولایت‌ها به‌روی دختران باز شد؛ اتفاقی که در دوران حکومت قبلی طالبان، در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ میلادی رخ نداده بود.
وزارت تحصیلات عالی حکومت سرپرست طالبان، در طرح بازگشایی دانشگاه‌ها با توجه به تعریف این گروه از شریعت اسلامی، حضور دختران و پسران را با تفکیک جنسیتی در دو تایم جداگانه تنظیم کرده است.
بربنیاد این طرح، دانشجویان، استادان و کارمندان زن دانشگاه‌ها باید «حجاب شرعی» را رعایت کنند. آنان مکلف به پوششی به‌رنگ «سیاه» و «آزاد» هستند و همچنین باید از آرایش و استفاده از زیورآلات خودداری کنند.
به گفته‌ی دانشجویان در برخی از دانشگاه‌ها از جمله کابل، استفاده از موبایل‌های هوشمند، عکاسی و فیلمبرداری در داخل دانشگاه هم منع است.
دانشجویان دختر می‌گویند این شرایط در اطلاعیه‌هایی که به آنها ابلاغ می‌شود، بر اجرا آن تأکید شده است. آنان این وضعیت را با مراسم «فاتحه‌خوانی و مدرسه دینی» تشبیه می‌کنند.
یکی از دانشجویان رشته‌ی روان‌شناسی دانشگاه کابل می‌گوید پوشش سیاه دانشجویان هیچ تفاوتی با «مراسم فاتحه و یا مدرسه دینی ندارد». به‌باور او، این وضعیت بر روحیه‌ی دانشجویان دختر تأثیر منفی می‌گذارد.
انصراف از ادامه تحصیل
حق آموزش و تحصیل برای دختران و زنان یکی از خواسته‌های اساسی جامعه جهانی، فعالان حقوق بشر، زنان معترض بوده است. در حال حاضر اما شرایط طوری فراهم شده است که برخی از دانشجویان دختر می‌گویند علاقه‌مند به ادامه تحصیل نیستند.
فاطمه (مستعار) دانشجوی رشته‌ی روزنامه‌نگاری دانشگاه کابل می‌گوید محدویت‌های وضع‌شده، باعث کم‌علاقگی دانشجویان به درس شده است و حتا برخی از ادامه تحصیل انصراف می‌دهند.
سمیه شریفی، دیگر دانشجوی رشته‌ی روزنامه‌نگاری دانشگاه کابل است. او که تا صنف سوم در این رشته تحصیل کرده است، به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید دیگر مایل به رفتن به دانشگاه نیست. شریفی دلیل بی‌علاقگی‌اش را تطبیق «قانون اجباری» در دانشگاه می‌خواند.
رحیمه رضایی، دانشجوی رشته‌ی نقاشی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه هرات می‌گوید پس از روی‌کارآمدن «حکومت جدید» از شور و شوق دانشگاه و تحصیل خبری نیست. او به اطلاعات روز گفت در حال حاضر هیچ انگیزه‌ای برای ادامه تحصیل ندارد: «کار و فعالیت نیست، حتا کرایه سرویس (ترانسپورت) خود را نداریم. مصارف نقاشی در صنف را نمی‌توانم تأمین کنم. نه‌تنها من، بلکه بیشتری دانشجویان نمی‌توانند برآورده کنند.»
سرگردانی کمبود استاد
در کنار وضع محدودیت از سوی طالبان، کمبود استاد در دانشگاه‌های دولتی نیز تبدیل به یک چالش جدی برای دانشجویان شده است. از دید دانشجویان جداسازی صنف دختران و پسران، یکی از دلایلی کمبود استاد است.
از طرفی هم، با روی‌کارآمدن طالبان تعداد زیادی از استادان دانشگاه، کشور را ترک کرده‌اند. به گفته دانشجویان دانشکده‌ی ژورنالیزم دانشگاه کابل، تنها از این دانشکده پنج استاد مهاجرت کرده‌اند. همین‌طور شماری دانشجویان دانشکده‌ی روان‌شناسی دانشگاه مرکز می‌گویند، از این دانشکده چهار استاد از تدریس دست کشیده‌اند. در ولایت‌ها هم وضعیت مشابه است.
پیشتر بی‌بی‌سی در گزارشی از مهاجرت ده‌ها استاد دانشگاه‌های در پی تحولات اخیر در این کشور خبر داده بود. طبق اطلاعات بی‌بی‌سی، ۲۲۹ استاد دانشگاه تنها از سه دانشگاه دولتی متواری شده‌اند. این استادان درجه‌های تحصیلی فوق لیسانس و یا هم دکترا را داشته‌اند.
خواستیم در این زمینه نظر حکومت سرپرست طالبان را بگیریم؛ اما موفق به برقراری تماس با سخن‌گوی وزارت تحصیلات عالی نشدیم. به تازگی اما ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گو و معین امور نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان، کمبود استاد در دانشگاه‌های دولتی را تأیید کرد و گفت که حکومت این گروه در تلاش بازگرداندن، کادرهای عملی به کشور است.
با این حال دانشجویان می‌گویند، گشایش دانشگاه در نبود استاد بی‌معنا است. معصومه (مستعار) یکی از دانشجویان دانشکده روان‌شناسی دانشگاه کابل به روزنامه اطلاعات روز گفت که استاد و درس لازم و ملزوم یک دیگر است. او می‌گوید، درس این روزهای دانشگاه‌های دولتی، شکل سمبولیک به خود گرفته است.
رحیمه رضایی، دانشجوی دانشگاه هرات می‌گوید، نبود استاد یعنی به هدر رفتن وقت دانشجویان و سرگردانی آنها.
در ولایت غور به‌دلیل کمبود استاد مسلکی، حضور دانشجویان دختر و پسر به شکل نوبتی یک روز در میان تنظیم شده است. امیر داد پارسا، نماینده دانشجویان دانشگاه غور می‌گوید، روزهای طاق برای دختران اختصاص یافته و روزهای جفت برای پسران. به گفته‌ی او، این چالش جدی است.
ناامیدی و آینده شغلی ناروشن
پس از روی‌کارآمدن طالبان زنان کارمند در ادارات دولتی خانه‌نشین شده‌اند و محدودیت گسترده بر اشتغال زنان وضع شده است. موضع طالبان در قبال کار زنان تاکنون روشن نیست. با این حال، دانشجویان دختر نگران آینده شغلی‌شان هستند که آیا سرانجامِ تحصیل و دانشگاه، خانه‌نشینی خواهد بود یا این که اجازه‌ی کار خواهند یافت.
فاطمه رحیمی، دانشجوی سال آخر دانشکده‌ی روزنامه‌نگاری در دانشگاه هرات است. او می‌گوید با توجه به برخورد حکومت کنونی با زنان نمی‌داند چطور در آینده صاحب شغل شود. خانم رحیمی گفت که کورسوی امید برای آینده‌ی درخشان وجود ندارد. از دید او آینده خبرنگاران زن در افغانستان تاریک است.
رحیمی به اطلاعات روز گفت: «خیلی از دختران روحیه‌شان‌را از دست داده‌اند و هیچ امیدی ندارند به آینده. این که بتوانند سهمی داشته باشد در این مملکت؛ این‌که بستی به آنها (دختران) تعلق می‌گیرند یا خیر.» رحیمه رضایی، دانشجوی هنرهای زیبای دانشگاه هرات هم نگران آینده شغلی خود است، با توجه به این‌که طالبان میانه‌ی خوبی با هنر هم ندارند. او می‌گوید: «چون هنر نقاشی یک هنر بصری است که باید به تصویر کشید. و طالبان مخالف همچنین موضوع است و این یعنی مخالفت با ایده‌های یک دانشجوی هنر».