نویسنده: تام آلارد
پیروزی قاطع فردیناند مارکوس جونیور در انتخابات ریاست‌جمهوری فیلیپین در روز دوشنبه، چگونگی روابط این کشور آسیای جنوب‌شرقی با چین و ایالات متحده را مشخص خواهد کرد؛ هرچند خودش به دنبال روابط نزدیک‌تر با پکن است.
مارکوس، پسر و هم‌نام دیکتاتور سابق این کشور، روابط دیرینه‌ای با چین دارد و به دنبال توافق جدیدی با شی جین پینگ، حاکم چین بر سر آب‌های مورد مناقشه‌ی دریای چین جنوبی است.
از سوی دیگر، روابط مارکوس با ایالات متحده به دلیل توهین به حکم دادگاه و امتناع او از همکاری با دادگاه منطقه‌ای هاوایی، که در سال ۱۹۹۵ خانواده‌ی مارکوس را به پرداخت دو میلیارد دالر غرامت از ثروت غارت‌شده به قربانیان حکومت مارکوس پدر محکوم کرد، پیچیده شده است.
فیلیپین نقطه اتکای رقابت ژئوپلیتیکی بین ایالات متحده و چین است و قلمرو دریایی آن بخشی از دریای چین جنوبی را در بر می‌گیرد؛ یک آب‌راه استراتیژیک و غنی از منابع که چین نیز بر آن ادعای حاکمیت دارد.
در سال ۲۰۱۶، یک دیوان داوری که بر اساس حقوق بین‌الملل دریا تشکیل شد، در مورد ادعای چین به نفع فیلیپین رأی داد، تصمیمی که سایر کشورهای مدعی و هم‌چنین ایالات متحده و متحدانش که نگران ساخت تأسیسات نظامی چین در جزایر بودند، از آن به نفع خود بهره بردند.
اما مارکوس در مصاحبه‌های خود در طول مبارزات انتخاباتی گفت که این حکم «کارآمد نبود» زیرا چین آن را به رسمیت نشناخته است. او گفت که او به دنبال توافق دوجانبه با چین برای حل اختلافات بین دو کشور است.
او به رادیو DZRH گفت: «اگر به ایالات متحده اجازه‌ی ورود بدهید، چین را به دشمن خود بدل می‌کنید. من فکر می‌کنم ما می‌توانیم ]با چین[ به توافق برسیم. در واقع، من در سفارت چین دوستانی دارم. ما در مورد این مسأله صحبت کرده‌ایم.»
سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی چین روز چهارشنبه گفت که دو کشور «همسایه در دو سوی آب‌ها، دوستی سنتی دیرینه‌ای با هم دارند» و چین در دوران حکومت رئیس‌جمهور آینده «به حسن هم‌جواری متعهد می‌ماند».
آنتونیو کارپیو، قاضی سابق دادگاه عالی که تیم حقوقی فیلیپین را در دیوان داوری رهبری می‌کرد، گفت که موضع مارکوس یک «خیانت» بود. او گفت: «او به ضرر فیلیپین، طرف چین را گرفته است.»
رومل بانلاوی، یک کارشناس امنیتی ساکن مانیل میگوید که مارکوس، که به بونگ بونگ نیز شهرت دارد، خواهان برقراری روابط دوستانه‌تر با چین است، اما نه به قیمت واگذاری قلمرو.
او گفت: «او آماده‌ی رایزنی مستقیم و مذاکرات دوجانبه با چین برای حل اختلافات‌شان است. او مایل است زمینه‌های همکاری عمل‌گرایانه با چین، از جمله توسعه‌ی گاز طبیعی و نفت در دریای فیلیپین غربی را بررسی کند.»
دریای فیلیپین غربی در منطقه‌ی اقتصادی انحصاری فیلیپین در دریای چین جنوبی قرار دارد، اما چین نیز بر آن ادعای مالکیت دارد. در سال‌های اخیر بارها درگیری بین شناورهای دو کشور در این منطقه رخ داده است.
خاطرات خوش
بانلاوی گفت که مارکوس به جذب سرمایه‌گذاری از چین برای برنامه‌ی زیرساختی جاه‌طلبانه‌ی خود اشتیاق دارد. «مارکوس‌ها خاطرات بسیار خوبی از سفرهای خود به چین دارند.»
پدر مارکوس تا سال ۱۹۸۶ به مدت ۲۰ سال بر فیلیپین حکومت کرد و از متحدان نزدیک ایالات متحده بود، اما پس از برقراری روابط دیپلماتیک در سال ۱۹۷۵، تعامل با چین را آغاز کرد.
یک سال پیش از آن، مارکوس جونیور که در آن زمان ۱۸ سال داشت، مادرش ایملدا را در سفری تاریخی به پکن همراهی کرد؛ این سفر راه را برای تنش‌زدایی دیپلماتیک هموار کرد. فیلم‌های این سفر نشان می‌دهد که جوان خوش‌رو با مائو زدونگ، رهبر چین ملاقات می‌کند.
این اولین بازدید از بازدیدهای بی‌شمار بعدی بود. در رشته پیام‌هایی که در مارچ ۲۰۰۷ به واشنگتن‌دی‌سی فرستاده شد، سفارت ایالات متحده گزارش داد که مارکوس «در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ مکررا برای تجارت به چین سفر کرده است.»
یک ماه پس از نوشتن این پیام، چین کنسولگری خود را در شهر لائواگ -شاه‌نشین خانواده در استان ایلوکوس نورته که آن زمان مارکوس فرماندار آن بود- افتتاح کرد. شهر لائواگ تنها ۱۰۲ هزار نفر از جمعیت ۱۱۰ میلیون نفری و یکی از دو کنسولگری خارج از پایتخت این کشور را در خود جای داده است.
زورگویی و تهاجم
ایالات متحده در ماه‌های اخیر، حضور خود در جنوب‌شرقی آسیا و فیلیپین را به منظور مبارزه با «زورگویی و تجاوز» چین در منطقه افزایش داده است.
در ماه مارچ و اپریل، بیش از پنج هزار نیروی نظامی ایالات متحده با همتایان فیلیپینی خود مانورهایی برگزار کردند که بزرگ‌ترین مانور در هفت سال گذشته بود.
رناتو کروز دی کاسترو، تحلیل‌گر امور بین‌الملل در دانشگاه دلا سال در مانیل، گفت: «این مانورها نشان داد که چگونه الزامات استراتیژیک رودریگو دوترته، رئیس‌جمهور فعلی فیلیپین را مجبور به برقراری روابط قوی با واشنگتن، علی‌رغم دشمنی‌اش با استعمارگر سابق این کشور، کرده است. دوترته بلافاصله پس از انتخابات، خواستار «جدایی» فیلیپین از ایالات متحده و دوستی با چین شد.»
کاسترو گفت: «دوترته متوجه شد که فرقی نمی‌کند که از چین دلجویی می‌کنید یا آن را به چالش می‌کشید. آن‌ها هم‌چنان برای تصرف قلمرو دریایی شما تلاش خواهند کرد.»
مارکوس شاید مشکلاتی با ایالات متحده داشته باشد ]اما[ با محدودیت‌هایی از سوی بوروکرات‌ها و نیروهای مسلحی که واقعا برای اتحاد ارزش قایل هستند، مواجه خواهد شد.
ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی امریکا روز سه‌شنبه در جریان یک نشست مطبوعاتی گفت: «هنوز خیلی زود است که در مورد نتایج انتخابات فیلیپین یا تأثیری که ممکن است بر روابط ]ما[ داشته باشد، اظهار نظر کنیم، اما ما مشتاقانه منتظر تجدید همکاری ویژه‌ی خود و همکاری با دولت جدید مانیل هستیم.»
پرایس گفت: «ما به عنوان دوست، به عنوان شریک و به عنوان متحد، به همکاری نزدیک برای پیشرفت منطقه‌ی هند و اقیانوس آرام به منطقه‌ی آزاد، باز، یک‌پارچه، مرفه، امن و انعطاف‌پذیر ادامه خواهیم داد. ما هم‌چنین به ترویج احترام به حقوق بشر و حاکمیت قانون که برای روابط ایالات متحده با فیلیپین اساسی است، ادامه خواهیم داد.»
مارکوس ۱۵ سال است که از ترس عواقب ناشی از آن به ایالات متحده نرفته است. او و مادرش با اتهام توهین به حکم دادگاه و جریمه‌ی ۳۵۳ میلیون دالری روبه‌رو هستند. به گفته‌ی رابرت سوئیفت، وکیلی که این دعوای گروهی را آغاز کرد، این مبلغ جدای از دو میلیارد دالری است که او و مادرش برای پرداخت غرامت به ۹ هزار۵۳۹ قربانی حقوق بشر به آن محکوم شده‌اند؛ از این مبلغ فقط ۳۷ میلیون دالر پرداخت شده است.
مارکوس در ماه آگست به یک روزنامه‌نگار فیلیپینی به نام آنتونی تابرنا گفت: «کسی شاید به فکرش برسد و بگوید: «خوب، بیایید این شخص را زندانی کنیم». آن‌ها می‌توانند این کار را انجام دهند. ما دیگر چنین ریسکی نمی‌کنیم.»
سخنگوی مارکوس بلافاصله به درخواست‌ها برای اظهارنظر درباره‌ی برنامه‌های سفر به ایالات متحده به عنوان رئیس‌جمهور پاسخ نداد.
وزارت امور خارجه و وزارت دادگستری ایالات متحده به درخواست‌ها برای اظهار نظر در مورد این‌که آیا مارکوس در صورت سفر به امریکا از مصئونیت دیپلماتیک برخوردار می‌شود یا خیر، پاسخی نداده‌اند. سوئیفت به نوبه‌ی خود انتظار دارد که وی از مصئونیت مرسوم برخوردار شود.
گِرِگ پولینگ، مدیر مطالعات آسیای جنوب‌شرقی در مرکز مطالعات استراتیژیک و بین‌المللی مستقر در واشنگتن، گفت: «پیروزی آشکار بونگ بونگ مارکوس باعث ناامیدی بسیاری در واشنگتن خواهد شد. اما این واقعیت را تغییر نمی‌دهد که اتحاد ایالات متحده و فیلیپین بیش از هر زمان دیگری حیاتی است و ایالات متحده باید به تلاش برای تعمیق آن ادامه دهد.»
بانلاوی گفت که مارکوس به دنبال حفظ اتحاد با ایالات متحده است اما گزینه‌های دیگر را نیز روی میز نگه می‌دارد.
او با استفاده از نام مستعار مارکوس گفت: «بسته به این‌که روابط دوجانبه‌ی فیلیپین و ایالات متحده تحت حکومت بی‌بی‌اِم چگونه پیش می‌رود، مذاکره‌ی مجدد در مورد معاهده‌ی دفاعی متقابل هم‌چنان یکی از گزینه‌ها خواهد بود.»