در شانزده ماه گذشته که طالبان دوباره بر سرنوشت مردم افغانستان حاکم شدهاند، با آن‌که همواره شکایت‌های از نقض حقوق بشر و وضع محدودیت‌ها در برابر زنان وجود داشته؛ اما به‌تاز‌گی این گروه چهره‌ی تازه‌ای از خود به مردم و جهان بروز داده است.
در روزهای پسین هرچند جامعه‌ی جهانی و سازمان ملل متحد بارها خواستار برداشته شدن محدودیت‌های وضع شده از سوی طالبان بالای مردم، به‌ویژه زنان شدهاند اما طالبان با شتاب‌زدگی فرمان‌های سخت‌گیرانه‌ای را علیه زنان اعلام کرده‌اند.
تعلیق تحصیل دختران در دانشگاه‌های خصوصی و دولتی و محروم‌سازی آنان از کار در نهادهای غیردولتی داخلی و خارجی از مهم‌ترین اقدامات این گروه در روزهای اخیر بوده که واکنش‌های زیادی را در پی داشته است.
شماری از آگاهان امور در صحبت با روزنامه اطلاعات روز، با ابراز نگرانی از تصمیم‌های تازه‌ی طالبان، می‌گویند این گروه با وضع محدودیت‌ها در برابر زنان در تلاش امتیازگیری از جهان است.
یکی از استادان دانشکده‌ی حقوق و آگاه امور سیاسی که نمی‌خواهد اسم وی در این گزارش ذکر شود، می‌گوید طالبان از زنان به‌عنوان ابزار فشار بالای جامعه‌ی جهانی به‌خاطر جلب توجه به این گروه استفاده می‌کنند.
به‌باور این استاد دانشگاه، در ده ماه گذشته پس از اوج‌گیری جنگ اوکراین و روسیه، موضوع طالبان به حاشیه رفته و این گروه تصور می‌کند که وضع محدودیت بالای آموزش و حضور زنان می‌تواند آنان را به معادلات جهانی بیاورد.
او می‌افزاید: «طالبان زنان را مورد استفاده‌ی ابزاری به‌منظور رسیدن به حمایت جهانی قرار داده‌اند. محدودیت‌های تازه دقیقا پس از نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد همگانی شده است. نشستی که در آن کشورها از عملکرد طالبان انتقاد کرده‌اند.»
با این حال او همچنان می‌گوید این محدودیت‌های طالبان رابطه‌ی مستقیم بر جلسه‌ی اعتباردهی سازمان ملل که در آن کرسی عضویت افغانستان بدست نماینده‌ی حکومت پیشین است نیز دارد.
تیشه بر ریشه‌ی خود
برخی دیگر از آگاهان با انتقاد از تصمیم‌های تازه‌ی این گروه می‌گویند این اقدام‌ها در مغایرت با ارزش‌های اسلامی قرار دارد و در درازمدت می‌تواند آسیب‌های جدی را بر پیکر دین اسلام وارد کند.
فیض‌الله جلال، استاد پیشین دانشگاه کابل می‌گوید این محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ی طالبان که واکنش‌های داخلی و خارجی، مخالفت عالمان دین و برخی از چهره‌های شامل در این گروه را در پی داشته است، می‌تواند سبب نابودی حکومت طالبان شود.
آقای جلال این تصامیم طالبان را خلاف ارزش‌های دینی بیان می‌کند و می‌گوید: «طالبان با پای خود فکر می‌کنند و با سر خود راه میروند. با این کار شان بنیاد خود را کنده‌اند. چرا که این تصمیم شبیه‌ی زدن تیشه بر ریشه‌ی خود است.»
سرپرست وزارت تحصیلات عالی گروه طالبان در سه‌شنبه هفته‌ی گذشته مکتوبی را عنوانی دانشگاه‌های دولتی و خصوصی نشر کرد که براساس آن تحصیل دختران تا زمان نا معلوم معطل شده و دختران از رفتن به دانشگاه محروم شدهاند.
نشر این فرمان که براساس آن تحصیل دختران در دانشگاه‌ها معطل شد، واکنش‌ها و مخالفت‌های گسترده‌ی داخلی و خارجی را در پی داشته است. شمار زیاد از کشورها و سازمان‌های جهانی به‌شمول چندین کشور اسلامی این تصمیم طالبان را محکوم کرده‌اند.
راه‌اندازی اعتراض‌های مدنی، استعفای استادان دانشگاه‌ها در ولایت‌های مختلف، تحریم صنف‌های درسی و آزمون‌ها از سوی دانشجویان پسر و به آتش کشیدن تصاویر رهبران طالبان از روش‌های بود که در چند روز پسین برای مخالفت با این تصمیم روی دست گرفته شده است.
اما چندی از این تصمیم نگذشته بود که وزارت اقتصاد طالبان با نشر مکتوبی کار زنان در مؤسسات غیردولتی داخلی و خارجی را نیز منع کرد.
در نامه‌ای که عنوانی مؤسسات غیردولتی نوشته شده آمده است، در این اواخر «شکایت‌های جدی» مبنی بر عدم رعایت حجاب و سایر قوانین و مقررات طالبان از سوی زنان در مؤسسات غیردولتی به ملاحظه رسیده است.
وزارت اقتصاد طالبان به نهادها هدایت داده که با نشر این نامه فعالیت زنان را توقف دهند و در صورت تعلل این دستور، جواز مؤسسه‌ی متخلف لغو خواهد شد.
محروم‌سازی زنان از حق کار، شبیه تعلیق تحصیل دختران در دانشگاه نیز با واکنش‌های زیادی مواجه شده است.
واکنش‌ها در برابر منع کار زنان
توماس وِست، نماینده ویژه‌ی امریکا برای افغانستان در صفحه‌ی توییتر خود منع کار زنان در نهادهای غیردولتی داخلی و خارجی از سوی طالبان را غیرمسئولانه بیان کرده گفته است که این تصمیم خطرات مرگ‌باری را برای میلیون‌ها انسانی که به کمک‌های بشردوستانه نیازمند هستند ایجاد می‌کند.
دفتر سازمان ملل متحد برای هماهنگی کمک‌های بشردوستانه (اوچا) در افغانستان، با محکوم کردن منع کار زنان در نهادهای غیردولتی داخلی و خارجی، گفته است که این تصمیم بنیادی‌ترین حق زنان را نقض می‌کند و همچنان نقض آشکار اصول بشردوستانه است.
در بیانه‌ای نشر شده از سوی اوچا آمده است که سازمان ملل به‌دنبال دیدار با رهبری طالبان، برای بدست آوردن شفافیت در مورد دستور یاد شده است.
اوچا همچنان تأکید کرده است که زنان باید قادر به ایفای نقش حیاتی در تمام عرصه‌های زند‌گی، از جمله واکنش بشردوستانه باشند.
از سوی هم آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد گفته است که از دستور طالبان مبنی بر منع کار زنان در مؤسسات غیردولتی در افغانستان به‌شدت ناراحت است.
استفان دوجاریک، سخن‌گوی گوترش در بیانه‌ای گفته است که این تصمیم طالبان کار سازمان‌های کمک‌رسانی برای کمک به آسیب‌پذیرترین افراد به‌ویژه زنان و دختران را تضعیف خواهد کرد.
او افزوده است که سازمان ملل متحد و شرکای آن، از جمله سازمان‌های غیردولتی ملی و بین‌المللی در افغانستان به بیش از ۲۸ میلیون افغان که به کمک‌های بشردوستانه وابسته هستند، کمک می‌کنند تا زنده بمانند.
به‌گفته‌ی سخن‌گوی گوترش، ارائه‌ی مؤثر کمک‌های بشردوستانه مستلزم دسترسی کامل، ایمن و بدون مانع برای همه‌ی امدادگران از جمله زنان است.
دوجاریک گفته است: «ممنوعیت کار زنان برای جامعه‌ی جهانی برای حفظ جان و معیشیت در افغانستان، مشقتهای ناگفته‌ی بیشتری را برای مردم این کشور به همراه خواهد داشت.»
آِسیب‌های محدودیت طالبان در برابر زنان
تصمیم‌های طالبان در پیوند به محدود ساختن حضور زنان و دختران، در کنار ایجاد یأس و نا امیدی میان جوانان، آسیب‌های اقتصادی را نیز به همراه داشته است.
منع کار زنان در نهادهای غیردولتی داخلی و خارجی، ترس را میان زنانی که سرپرست خانواده‌های‌شان هستند به‌میان آورده است.
برخی از بانوان می‌گویند که طالبان با وضع محدودیت تازه و سخت‌گیرانه که حق آموزش، کار و تحصیل را از زنان گرفته‌اند، آنان را با دشواری‌های زیادی روبه‌رو کرده‌اند.
گزل (مستعار)، سرپرست یک خانواده‌ی شش نفری است که سال‌ها میشود شوهر خود را از دست داده و اکنون مسئولیت تأمین مخارج خانواده را به عهده دارد.
گزل این تصمیم طالبان را ظلم آشکار این گروه در برابر زنان بیان می‌کند و می‌گوید پس از روی کارآمدن طالبان بیکار بوده اما در چند ماه اخیر در یکی از نهادها صاحب کار شده بود.
این خانم ۳۸ ساله می‌گوید با مشکلات فراوان اقتصادی مواجه است و تنها با کار در این نهاد می‌توانست مخارج تحصیل کودکان و مصارف زندگی‌اش را تأمین کند؛ اما با این تصمیم طالبان دیگر از آن هم محروم شده است.
گزل می‌گوید: «در مدت ماه‌هایی که بیکار بودم قرضدار شدم، برق ما را قطع کردند و سختی‌های زیادی را دیدم. اما تازه با کار جدید خود زند‌گی خود را سروسامان داده بودم که او هم قطع شد.»
خانم گزل می‌افزاید: «من که شوهرم را از دست دادم و مسئولیت خانواده را دارم، از وزیر صاحب اقتصاد می‌پرسم که تا امر ثانی، من و کودکانم چه بخوریم؟ تا امر ثانی به قرضدارهای خود چه پاسخ دهم؟»
در همین حال زیبا (مستعار)، یکی دیگر از بانوانی که با فرمان تازه‌ی وزارت اقتصاد طالبان وظیفه‌ی خود را از دست داده است، با ابراز نگرانی می‌گوید: «در حال حاضر طالبان تلاش می‌کنند که افغانستان را به دوزخی برای زنان و نسل جدید مبدل کنند.»
زیبا همچنان می‌گوید طالبان به هیچ ارزش انسانی و اسلامی باورمند نیستند و با این کار تنها زمینه‌ی دوری مردم از دین را فراهم می‌کنند.
حدود یک‌ونیم سال قبل زمانی که طالبان پس از بیست سال دوباره به قدرت رسیدند، با حذف وزارت امور زنان مخالفت شان را با حضور آنان به‌گونه‌ی آشکار اعلام کردند. اما در این مدت طالبان با وضع محدودیت‌های تازه چهره‌ی جدیدتری از خود نشان دادند و حاشیه‌های پنهان مخالفت شان در برابر زنان را نمایان کردند.
اجباری‌سازی حجاب، محدودیت بر گشت‌وگذار، عدم اجازه‌ی سفر بدون محرم شرعی، جداسازی صنف‌ها و روزهای درسی در دانشگاه‌ها، بسته شدن دروازه‌های مکاتب به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم، تعلیق تحصیل دختران در دانشگاه‌ها و منع کار زنان در مؤسسات غیردولتی داخلی و خارجی و ده‌ها مورد دیگر از محدودیت‌های این گروه در برابر زنان بوده است.