در غروب روز جنگ؛ کورسوهای امید در کابلِ تاریک (۵)

سه روز پس از آن جمعه‌ی سیاهِ حمله بر آموزشگاه کاج، خالد نورا تصمیم گرفت که هرکاری از دستش بیاید باید انجام بدهد تا حادثه‌ای به بزرگی حمله به کاج به فراموشی سپرده نشود. نورا با خود فکر کرد که چه کاری از دستش می‌آید. شام همان روز کتابچه‌ی یادداشتش را برداشت و نوشت: «به یاد کاج کتاب‌خانه‌ای می‌سازم.»

طرح اولیه‌ی کتاب‌خانه‌ کاج از خالد نورا بود، اتمام آن اما به مردم برمی‌گشت. خالد باید از مردم آغاز می‌کرد. هرکس به سهم خویش باید در ایجاد کتاب‌خانه‌ کاج سهیم می‌شد. خالد با همین برنامه کارزار جمع‌آوری کتاب را شروع کرد.

او می‌گوید: «اولین کارزار ما از شهر مزار شریف آغاز شد. شام همان شبی که تصمیم گرفتم کتاب‌خانه ایجاد کنم، در صفحه‌ی فیس‌‎بوک خود درخواست همکاری گذاشتم. در قسمت رضاکاری و جمع‌آوری کتاب (و نه در قسمت همکاری‌های مالی) تعداد زیادی اعلام همکاری کردند. یکی دو روز بعد با جمعی از همکاران کارزار جمع‌آوری کتاب را از مزار شریف آغاز کردیم. هرچند انتظار ما زیاد بود و برآورده نشد، اما با آن هم حدود ۳۰۰ جلد کتاب از مزار جمع‌آوری شد.»

پس از مزار، نورا و همکارانش کارزار‌شان را از هرات شروع کردند. او اضافه می‌کند: «حدود دو هفته کارزار ما در هرات جریان داشت. در طول دو هفته حدود هزار و ۶۰۰ جلد کتاب از هرات جمع‌آوری کردیم. هرچند انتظار ما از هرات زیاد بود ولی با آن هم قناعت‌بخش بود.»

کارزار بزرگ و حضوری فقط در همین دو شهر بوده است. در دیگر شهرها حضورا کارزار نداشته‌اند. اما از طریق فضای مجازی درخواست کتاب داشته و هرکس به سهم خویش کمابیش کتابی داده‌اند.

کتاب‌خانه‌ کاج در مراسم چهلم حادثه‌ی کاج طی یک محفل شمع‌افروزی در غرب کابل افتتاح شد. جمعی از خانواده‌های کشته‌شده‌ها و زخمی‌های کاج نیز در مراسم افتتاح کتاب‌خانه اشتراک داشتند.

کتاب‌خانه‌ کاج، عامه است. چهار ماه پیش خالد در محفل افتتاح کتاب‌خانه اعلام کرد که کتاب‌خانه‌ کاج ملک شخصی هیچ‌کسی نیست. هرکسی می‌تواند بیاید و کتاب ‌ببرد و کتاب بخواند. بعدها در فرم عضویت کتاب‌خانه نیز درج شده است که کتاب‌خانه ملک شخصی کسی نیست و به خانواده‌ی کاج و هرکسی که بخواند تعلق دارد.

کتاب‌خانه‌ کاج در «گولایی دواخانه»ی غرب کابل موقعیت دارد. این کتاب‌خانه اکنون با داشتن حدود چهار هزار جلد کتاب، فعالیت می‌کند. روزها باز است و مراجعین می‌آیند و کتاب می‌برند و بعد از خواندن کتاب را برمی‌گردانند.

کتاب‌خانه قوانین مشخصی دارد. برای اعضا قوانین مشخصی وضع شده که رعایت آن اجباری است. از جمله این‌که هر عضو کتاب‌خانه ماهانه باید چهار جلد کتاب، یعنی هر هفته یک جلد کتاب بخواند. در مواردی که کتابی خیلی دشوار یا حجیم است استثنا وجود دارد اما رویکرد عمومی این است که اعضا ماهانه چهار جلد کتاب بخوانند.

از آن‌جا که بیشتر مراجعین عمدتا دختران دانش‌آموزاند و با قوانین کتاب‌خوانی آن‌قدرها که باید آشنایی ندارند، قانون دیگر کتاب‌خانه این است که خواننده در مورد کتابی که خوانده است باید مطلبی بنویسد. این مطلب می‌تواند در معرفی کتاب باشد، در نقد کتاب باشد، در برداشت شخصی خواننده از کتاب باشد یا هر مورد متناسب دیگری که خواننده می‌خواهد یا می‌تواند بنویسد. نوشته‌های خوانندگان با نام و مشخصات خودشان در «وب‌سایت کاج لایبرری» نشر می‌شود.

کارزار جمع‌آوری کتاب برای کتاب‌خانه کاج. عکس: شبکه‌های اجتماعی

افزون بر آن، کتاب‌ها نقد و بررسی هم می‌شود. به مراجعین نوآموز راهنمایی می‌شود که چگونه کتاب بخوانند، چگونه در مورد کتاب بنویسند و چگونه کتاب را نقد و معرفی کنند و چگونه در مورد کتاب صحبت کنند.

کتاب‌خانه‌ کاج با آن‌که چهار ماه بیشتر نشده که شروع به فعالیت کرده ولی مراجعین کتاب‌خوان و متعهدی دارد. نورا می‌گوید: «حدود ۹۰ درصد مراجعین کتاب‌خانه‌ دختران، از صنف هفتم مکتب تا دوران ماستری‌ اند. اعضای ما زیاد و متعهدند. میزان کتاب‌خوانی اعضای کتاب‌خانه‌ کاج خیلی خوب است. مثلا ما در مدت کم‌تر از چهار ماه گردش کتاب زیاد داشته‌ایم. در چهار ماه تقریبا ۸۰۰ جلد کتاب گردش داشته است.»

کتاب‌خانه‌ کاج در تلاش است که کتاب‌های خوب و خواندنی جمع‌آوری کند. نورا می‌گوید بسیاری از کتاب‌هایی که متوجه شده است نباید در کتاب‌خانه‌ کاج می‌بودند را تبدیل کرده و کتاب‌هایی که باید می‌داشت را گرفته است. اکنون کتاب‌خانه‌ در حوزه‌های مختلفی چون تاریخ، ادبیات، فلسفه و علوم اسلامی کتاب دارد.

متقاضیان کاج اما از میان عموم این کتاب‌های مختلف بیشتر دنبال کتاب‌های انگیزشی ‌اند. او می‌گوید: «یکی هم به این دلیل است که دختران ناامید و سرخورده و بی‌انگیزه شده‌اند. دنبال چیزی می‌گردند که به آنان امید و انگیزه بدهند.»

خالد می‌گوید در کنار کتاب‌خانه‌ کاج، خدمات دیگری هم صورت گرفته است. از جمله اعلام همکاری از سوی داکتران روان‌درمانی، کورس‌های آنلاین و بورسیه‌ها. «از جمله برای اعضای کتاب‌خانه‌ کاج توانستیم هفت بورسیه‌ی دولینگو بگیریم.»

کتاب‌خانه‌ کاج به یادبود از کشته‌شدگان و زخمی‌های کاج ایجاد شده است. حدود چهار ماه پیش، صبح جمعه (۸ میزان ۱۴۰۱) آموزشگاه کاج در غرب کابل هدف حمله‌ی انتحاری قرار گرفت. در آن حمله بیش از ۱۷۰ دانش‌آموز عمدتا دختر زخمی و کشته شدند.