منبع: واشنگتن‌پست/تیم کریگ برگردان: حمید مهدوی
کابل – راه‌های اروپا، با کنترول شدید مرزها، به‌طور فزاینده‌یی مسدود شده‌اند و افغان‌هایی که می‌خواهند از جنگ و خطرات اقتصادی فرار کنند، شدیداً از طریق اردوگاه‌ها در هند، فرودگاه‌ها در روسیه و حتا سواحل کیوبا به‌دنبال راه‌های فرار جدید هستند.
این تغییر در برنامه‌های سفر شاید نشانه‌ی مرحله‌ی بعدی بحران مهاجرت باشد؛ بحرانی که رهبران جهان را نگران می‌کند و باعث فرار نیروی کار از افغانستان می‌شود. پس از یک‌سالی که در آن صدها هزار افغان از طریق زمین به اروپا سرازیر شدند، مهاجران بیشتری اکنون تلاش می‌کنند با رسیدن به اهداف‌شان از طریق هوا، مأموران مرزی متخاصم و قایق‌های خطرناک را دور بزنند. در نتیجه، در حالی‌که سال گذشته قاچاق انسان یک صنعت پر رونق بود، صنعت غیرقانونی‌یی تجارت ویزا ثروت بادآورده‌ی سال جاری را درو کرد. تمیم عمرزی که در بزرگترین مرکز خرید افغانستان کار تکت‌فروشی را می‌کند، گفت: «مردم اکنون نمی‌خواهند خطرات بزرگ را بپذیرند. آن‌ها می‌خواهند با یک پاسپورت سفر کنند و بر نگردند». سال گذشته، حدود 250 هزار افغان، همراه با بیش از یک میلیون مهاجر از سوریه و عراق، به امید پناهنده شدن در اروپا، به سیل مهاجران به آن‌جا پیوستند. بسیاری‌ها، قبل از عبور از دریای اژه در یونان، از ایران و ترکیه گذشتند.
رهبران اروپا که غرق در اندیشه هجوم پناهجویان [به اروپا] هستند، نسبت به افغان‌ها و سپس نسبت به مهاجران از سوریه و عراق همدردی اندکی نشان داده‌اند. آن‌ها می‌گویند که بسیاری از بخش‌های افغانستان هنوز در کنترل حکومت تحت حمایت غرب است. اتحادیه‌ی اروپا ماه گذشته با ترکیه به توافقی دست یافت که مطابق آن مهاجران دوباره به اردوگاه‌های این کشور فرستاده خواهند شد، کشوری که نقش مؤثر راه رسیدن به اروپا را بازی می‌کند.
آژانس‌های مسافرتی در کابل گزارش می‌دهند که از آن به‌بعد درخواست ویزا به ایران و ترکیه، در مقایسه با زمان مشابه در سال گذشته، تا حدود 80 درصد کاهش یافته است. یک گزارش سازمان ملل متحد که روز پنج‌شنبه نشر شد نیز نتیجه‌گیری کرد که جریان مهاجرت از افغانستان در حالی کندتر شده است که «مردم در مورد مقصد سفرشان و مسیرهای بهینه‌ی بعدی تجدید نظر می‌کنند».
الکساندز مونت، از اداره‌ی مهاجرت سازمان ملل متحد، گفت: «در حال‌حاضر تحرک کمتر است اما در تعدادی افرادی که می‌خواهند بروند کاهشی رونما نشده است. آن‌ها صرف گزینه‌ها و درآمدشان را بررسی می‌کنند و منتظر زمان مناسب برای رفتن هستند».
بااین‌حال، تعداد زیادی از افغان‌ها با سیلی از مهاجران در حرکت هستند، مهاجرتی که چالش‌های جدیدی را برای اداره‌های مهاجرت در سرتاسر جهان ایجاد می‌کند. سلیمان سعیدی که در محله‌ی طبقه‌ی متوسط وزیراکبرخان کابل تکت‌فروشی دارد گفت که تقاضای سفر به هند، اندونیزیا و کشورهای آسیای میانه از قبیل تاجیکستان و ازبکستان افزایش یافته است.
وقتی مسافران افغان به این کشورها رسیدند، به امید پناهنده شدن در جای دیگر، در سازمان ملل متحد درخواست پناهندگی می‌دهند. به‌طور مثال، به گفته‌ی الکساندر درخواست پناهندگی افغان‌ها در هند در چند ماه اخیر چند برابر شده است.
افغان‌های دیگر به مسکو می‌روند و باور دارند وقتی آن‌جا رسیدند، می‌توانند به اوکراین یا حتا بلاروس برسند و پس از آن به کشورهای اروپایی بروند. سعیدی گفت: «یک تعداد می‌آیند و تکت هرجایی را که می‌توانند بروند، می‌خواهند. آن‌ها صرف یک زندگی بهتر می‌خواهند، یک زندگی متمدن و مدرن». برای رسیدن به این زندگی در امریکا و کانادا، راه افغان‌ها برای رسیدن به این نیم‌کره‌ی غربی شاید کیوبا باشد.
در چند ماه گذشته، تکت‌فروشان کابل با دیدن افغان‌هایی که با ویزاهای کیوبایی به دفترهای‌شان آمده‌اند، شگفت‌زده شده‌اند؛ ویزاهایی که ظن آن می‌رود در ایران صادر شده‌اند یا از بازار سیاه به‌دست آمده‌اند. سعیدی گفت: «صرف از ماه جنوری به این طرف 10 تا 15 نفر آمده‌اند و تکت کیوبا درخواست کرده‌اند. آن‌ها آن‌جا نمی‌مانند. تنها گزینه‌ی ادامه‌ی سفر است، احتمالاً سفر به مکزیک و پس از آن امریکا و کانادا».
تکت‌فروشان دیگر در کابل نیز افزایش علاقه به کیوبا را گزارش می‌دهند و مقام‌های سازمان ملل متحد در شهر شمالی قندوز می‌گویند اخیراً با خانواده‌یی که ویزای کیوبایی داشتند، سرخوردند. علاوه بر کیوبا، تعدادی از افغان‌ها تلاش می‌کنند به امریکای جنوبی برسند و در آن‌جا اقامت بگزینند یا به‌طرف مرزی امریکا و مکزیک به طرف شمال سفر کنند.
رحیمی، تکت‌فروش در منطقه‌ی شهر نو کابل، اخیراً برای اقاربش که ویزای اکوادور و همچنین ویزای ترانزیتی به برازیل بدست آورده بودند، تکت خرید. رحیمی گفت: «آن‌ها اول باید برای گرفتن ویزای ترانزیت [از سفارت برازیل] به پاکستان می‌رفتند و سپس دو هفته قبل [کشور] را ترک کردند. آن‌ها می‌خواهند به کانادا بروند».
اما کشورهای اروپای مرکزی و غربی مقصدهایی هستند که افغان‌ها ترجیح می‌دهند و این انعکاس‌دهنده‌ی باوری است که المان، ناروی و سویدن بیش از هر کشور دیگری پذیرای مهاجران است. محمد یونس، در جریان دو سال گذشته، در حالی که تلاش داشت به آلمان برسد، از ایتالیا و ترکیه اخراج شده است. اکنون او با یک آژانس مسافرتی محلی کار می‌کند تا برای سومین‌بار [برای رسیدن به مقصدش] تلاش کند. یونس گفت: «از وقتی‌که اشرف‌غنی رییس‌جمهور شده است، مردم می‌خواهند از افغانستان فرار کنند. من تا حالا برای رسیدن به اروپا 40 هزار دالر مصرف کرده‌ام و حالا قصد دارم خانه‌ام را بفروشم و به آن‌جا بروم».
چنین ناچاری‌یی به کاروبار غیرقانونی دلالی ویزا در سرک‌های کابل دامن زده است. به قول تکت‌فروشان، افغان‌ها حالا به دلالان 15 هزار دالر تا 25 دالر می‌دهند تا «ویزای شنگن» به‌دست بیاورند. این کار همچنان ادامه دارد، هرچند هفت کشور، به شمول المان و سویدن، کنترل موقت مرزی را دوباره اعمال کرده‌اند.
دلالان ویزا مستقیما با کارکنان سرکش و دغل در سفارتخانه‌های کشورهای اروپایی کار می‌کنند که به‌گفته‌ی تکت‌فروشان در بدل بازپرداختی ویزا صادر می‌کنند. پیرمحمد روحین، مدیر عامل یک تکت‌فروشی در کابل، گفت: «هیچ‌وقت نمی‌فهمید چه کسی در داخل این کار را انجام می‌دهد، اما کسی‌که این اسناد را تأیید می‌کند دل نرم دارد». یک دلال سفر که نخواست نامش فاش شود گفت حتا افغان‌هایی با درآمد متوسط اکنون به دلالان ویزا رو می‌آورند، چون «مردم اکنون ترجیح می‌دهند مستقیماً از طریق هوا به اروپا بروند». این دلال گفت: «اگر در سفارت تماس خوب داشته باشی، در یک هفته کار تمام می‌شود».
نظر به‌گفته‌ی تکت‌فروشان، وقتی دلالان ویزا موفق به دریافت ویزای معتبر نم شوند، آن‌ها گاهی به طرح‌های استادانه‌یی رو می‌آروند. مصطفی، تکت‌فروش درجنوب‌غرب کابل گفت که به‌طور مثال به افرادی که به صورت قانونی در اروپا اقامت دارند پول پرداخت می‌شود تا به افغانستان یا پاکستان سفر کنند و بعد از آن پاسپورت‌های‌شان را به افغان‌هایی که مشخصات فیزیکی مشابه دارند، بدهند. کسی که پاسپورتش را می‌دهد ادعا می‌کند که پاسپورتش گم شده یا دزدیده شده است. مصطفی گفت: «مردم پول می‌پردازند و آن‌هایی که پول کم دارند، تمام داشته‌های‌شان را خواهند فروخت». مقام‌های سازمان ملل متحد می‌پرسند که چه تعداد افغان‌ها توانایی تأمین مالی گزینه‌های پرهزینه‌ی فرار را خواهند داشت. مونت گفت: «کسانی‌که می‌خواستند این مبلغ پول را هزینه کنند، قبلاً رفته‌اند» و افزود آن‌هایی که حالا برای فرار تلاش می‌کنند، خانواده‌های فقیر و طبق‌یه متوسط هستند. «آن‌ها ممکن درآمدی داشته باشند، اما شاید 6000 دالر را سرمایه‌گذاری می‌کنند نه 20000 دالر را».
اخیراً، فرار سرمایه و استعدادها از افغانستان هشداری برای غنی بوده است، کسی‌که افغان‌ها را تشویق می‌کند در کشور بمانند. اما تا بازگشت ثبات، تکت‌فروشان انتظار دارند در برنامه‌ی ریزی سفرهای یک‌طرفه مصروف خواهند ماند. روحین که برآورد می‌کند 30 درصد جوانان شهری افغانستان امیدوارند کشور را ترک کنند، گفت: «مردم برای زنده ماندن هرکاری می‌کنند. اگر با مشکلی مواجه شوند، گزینه‌ی دیگری را استفاده خواهند کرد».
