مسجد در افغانستان تنها یک مکان مذهبی نیست، بلکه به عنوان یک رسانه سنتی عمل می کند و علمای دینی پیام های شان را از این طریق به مردم می رسانند. مقام ها می گویند که شورشیان از برخی مساجد برای تبلیغات شان استفاده می کند.
صدای خطبه نماز جمعه در مسجدی در کابل از طریق بلندگوها تا دوردست ها می رسد. مولوی مردم را در مورد حلال و حرام موعظه می کند. او در مورد تراشیدن ریش برای مردم می گوید و از گناهی که این کار دارد، هشدار می دهد.
مولوی ها در مساجد کابل نمی توانند صریحاً علیه دولت سخن بگویند زیرا وزارت حج و اوقاف بر آن ها کنترول دارد، ولی وزارت حج و اوقاف افغانستان می پذیرد که مخالفان دولت از مساجد برای ترویج بنیادگرایی و تبلیغ علیه دولت استفاده می کنند.
نهادهای امنیتی افغانستان در برخی موارد انتحاری ها و افرادی را که قصد حملات بر اهداف دولتی را دارند، از مساجد بازداشت کرده اند.
عبدالملک ضیایی، رییس مساجد در وزارت حج و اوقاف می گوید نظارت حکومت بر مساجد نزدیک به صفر است: ” در ولسوالی های دوردستی که مخالفین ما تمرکز دارند، نه تنها مسجد ما را گرفته اند، بلکه مکتب را هم اشغال کرده و ادارات دولتی را هم زیر پوشش قرار داده اند”
براساس آمار وزارت حج و اوقاف از 120 هزار مسجدی که در افغانستان فعالیت می کنند، تنها 3500 مسجد ثبت این وزارت است و خطبه های آن ها تنظیم می شود. سوژه ها و موضوعات خطابه های روز جمعه ملا امامان این مساجد توسط وزارت حج و اوقاف تنظیم می شود.
آقای ضیایی می گوید در ولایت های امن و مناطقی که مساجد در کنترول وزارت حج و اوقاف است، سوء استفاده از مساجد وجود ندارد: “هرچند در افغانستان آزادی بیان است و دردسرهایی وجود داشته، اما از منابر و محراب ها ما سوژه ای نداریم که ما را ناراحت و ناراض کرده باشد.”
رسانه تاثیرگذار
مساجد در افغانستان نقش بسیار بارزی در جنگ و صلح دارند. مساجد کلیدی ترین مکان برای شکل دهی افکار عامه است. جامعه شناسان به این اشاره می کنند که همین مساجد در پیروزی جهاد علیه روس ها نقش اساسی داشتند.
علی امیری، استاد جامعه شناسی در موسسه تحصیلات عالی ابن سینا می گوید مساجد در افغانستان به عنوان یک رسانه عمل می کنند و برد تبلیغاتی سخنانی که از مساجد گفته می شود، به مراتب تاثیرگذارتر از رسانه های دیگر است.
آقای امیری می گوید با وجود این اهمیت مساجد، مجال برای سوء استفاده از آنها برای افراط گرایان فراهم است: ” بنیادگرایان از این رسانه رایگان حداعظم استفاده را برای پخش افکار شان خواهند کرد. مجال برای سوء استفاده فراهم است”
به باور آقای امیری کنترول مساجد راه حل نیست، بلکه باید راه های معقول تری برای بیرون کردن مساجد از کنترول گروه های بنیادگرا جستجو شود.
فشار بر علما
مقام های وزارت حج و اوقاف می گویند ملا امامان در ولایت های ناامن هم از سوی طالبان و هم از سوی حکومت زیر فشار قرار دارند و با تهدیدها و اتهام های مختلفی روبرو هستند.
طالبان بارها ملا امامان و مساجد را هدف قرار داده اند. وزارت حج و اوقاف می گوید بیشترین تلاش به خرج داده می شود تا از این فشارها کاسته شود. آقای ضیایی گفت: «علما مشکلات زیادی دارند. اقتصاد بد، بدامنی، بدنظمی و اتهام های مختلف علمای ما را با مشکلات مواجه کرده است. اما ما با آن ها در تماس هستیم و تا جایی که می توانیم کمک می کنیم».
این مقام وزارت حج و اوقاف می گوید در زمان مجاهدین 37 هزار مسجد ثبت این وزارت بود و علما مانند ماموران دولتی معاش داشتند ولی در حال حاضر تنها 3500 مسجد ثبت است و ملا امامان آن ها معاش می گیرند.( دویچه وله)
