زهراجویا
مبارکه، زن میان‌سالی در ولسوالی یکه‌ولنگ ولایت بامیان پنج ماه قبل شامل برنامه‌ی سوادآموزی وزارت معارف شد و اکنون به‌خوبی می‌تواند بخواند و بنویسید.
این زن 35 ساله به‌دلیل علاقمندی‌یی که به درس خواندن و نوشتن دارد، یکی از نمونه‌های موفق برنامه‌ی سوادآموزی وزارت معارف است که در مدت کمی توانسته خواندن و نوشتن را فرا بگیرد.
او حالا می‌تواند آدرس شفاخانه‌ها، دکان‌ها و دیگر مکان‌های عمومی را از طریق «تابلوهای » آن پیدا کند. مبارکه زمانی که هرگز روی مکتب را ندید.
در کورس سوادآموزی‌یی که مبارکه در آن درس می‌خواند 25 نفر از زنان نسبتاً کهن‌سال مصروف آموزش‌اند.
یکی از تعهدات حکومت افغانستان به جامعه‌ی جهانی تا سال 2030 بلند بردن نرخ سواد در کشور است. حکومت تعهدنامه‌یی را در چوکات برنامه‌ی «اهداف هزاره‌ی سوم ملل متحد و اهداف انکشافی پایدار سال 2030» امضا کرده است که براساس آن مکلف است تا سال 2030 زمینه‌ی تعلیم و تربیه، دانش مداوم، متوازن، فراگیر و باکیفیت را برای همه‌ی مردم افغانستان فراهم سازد.
اجرای برنامه‌های جهانی تعلیم و تربیه با توجه به اهداف توسعه‌ی پایدار تا سال 2030 بزرگترین و مهمترین ماموریت رهبران تعلیم و تربیه‌ی جهان در برنامه‌ی اهداف هزاره‌ی سوم است.
سردار محمدرحیمی، معین سوادآموزی وزارت معارف به روزنامه‌ی اطلاعات روز گفت که در برنامه‌ی سوادآموزی وزارت معارف افراد دارای بیشتر از 15 سال که از جذب تعلیمات عمومی در کشور باز مانده‌اند، جذب می‌شوند تا سواد خواندن و نوشتن را فرا بگیرند.
آقای رحیمی می‌گوید که در سال‌های قبل که جامعه‌ی جهانی از این برنامه حمایت می‌کرد، سالانه حدود 15 هزار کورس سوادآموزی در کشور برگزار شده و 4 صد تا 9 هزار نفر را در سال تحت پوشش قرار می‌داد. به گفته‌ی وی در دو سال اخیر (95 و 96) کمک‌ها و حمایت‌های جامعه‌ی بین‌المللی از این برنامه قطع شده و این رقم کاهش یافته است.
برنامه‌ی وزارت معارف حدود 65 تا 70 درصد روی زنان بی‌سواد تمرکز دارد، زیرا به گفته‌ی آقای رحیمی، نرخ سواد در میان زنان بسیار پایین‌تر از مردان است.
بر اساس گزارش سازمان ملل در سال 2009 بیش از ۹۰ درصد زنان و ۶۳ درصد مردان در افغانستان توانایی خواندن و نوشتن را ندارند. در سال‌های 95 و 96 در برنامه‌ی سوادآموزی وزارت معارف سالانه 150 هزار نفر در کورس‌های سوادآموزی جذب شده که بیشر از صد هزار نفر فارغ شده‌اند.
معین سوادآموزی وزارت معارف می‌گوید که با توجه به آن‌که در پانزده سال گذشته منابع هنگفتی به مصرف رسیده اما هنوز هم نرخ سواد در کشور پایین بوده و برنامه‌های سوادآموزی در افغانستان به‌صورت درست آن تطبیق نشده است.
آقای رحیمی افزود که معنیت سوادآموزی اکنون مکانیزم‌اش را تغییر داده و با ادارات دولتی، بخش خصوصی، رسانه‌ها و علما هماهنگ شده تا زمینه‌ی مشارکت مردم به‌خصوص زنان را در برنامه‌ی سوادآموزی بیشتر فراهم کند.
به گفته‌ی وی، در گذشته میان ادارات و وزارت‌‌خانه‌ها هماهنگی لازم برای پیش‌برد این برنامه به‌گونه‌‌ی موثر آن وجود نداشت، اما اکنون این معینیت با بیش از 43 وزارت‌خانه و اداره‌ی دولتی تفاهم‌نامه امضا کرده است.
اکنون برنامه‌های آموزشی و حرفه‌یی نیز به‌دلیل تشویق و علاقمندی مردم به آموزش و سوادآموزی نیز از سوی معارف راه‌اندازی خواهد شد.
رحیمی گفت که برای 10 هزار نفر بی‌سواد، کورس‌های سوادآموزی توأم با حرفه ایجاد می‌شود که 70درصد آن را زنان تشکیل می‌دهند. او گفت: «برنامه‌های خیاطی، زنبورداری و باغ داری و… نیز در کنار برنامه‌ی سوادآموزی دایر می‌شود تا سطح حرفه و سواد شاگردان بالا برود.»
معینیت سوادآموزی وزارت معارف در سال پیش‌رو (97) 10 هزار کورس را در سرتاسر افغانستان برگزار خواهد کرد که در هر دوره‌ی آموزشی آن، 9 ماه و برای یادگیری حرفه 3 ماه در نظر گرفته شده است.
برنامه‌ی سوادآموزی وزارت معارف در سال 1381 راه‌اندازی شد که از آن زمان تاکنون 6 میلیون نفر را تحت پوشش قرار داده است. اما به‌گفته‌ی آقای رحیمی، 6 میلیون نفر از این کورس‌ها با سواد فارغ نشده‌اند.
با آن‌که حکومت افغانستان از طریق برنامه‌ی سوادآموزی در تلاش بلند بردن سطح سواد در کشور است، اما براساس گزارش تازه‌ی سازمان بین‌المللی حمایت از کودکان (یونیسف) سالانه حدود سه‌ونیم میلیون کودک به‌دلیل فقر و ناامنی از مکتب رفتن بازمی‌مانند.
آقای رحیمی می‌گوید که اگر سالانه حدود چهار میلیون نفر از طریق کورس‌های سوادآموزی باسواد شوند در برابر آن بیش از سه میلیون نفر به جمع بی‌سوادان اضافه می‌شوند که این روند مانع عملی شدن تعهدات حکومت افغانستان به جامعه‌ی جهانی می‌شود. وی ابراز امیدواری می‌کند که در سال جدید تعلیمی حکومت افغانستان توجه خاصی در عرصه‌ی تعلیم و تربیه، به‌ویژه در بخش برنامه‌ی سوادآموزی، داشته باشد تا برنامه‌های این معینیت به‌شکل درست آن عملی شود و سرعت تطبیق برنامه‌ها افزایش یابد.
نبود امنیت از عمده‌ترین چالش‌های فراراه تطبیق برنامه‌های سوادآموزی وزارت معارف به‌شمار می‌رود و به گفته‌ی آقای رحیمی، «بیشترین آسیب» را به این اداره وارد کرده است.
آقای رحیمی تأکید دارد که بودجه‌ی معینیت سوادآموزی -با آن‌که این اداره از نهادهای مهم به‌شمار می‌رود- بسیار اندک است و آنان خواهان تطبیق قطع‌نامه‌ی مؤسسه یونسکو در عرصه‌ی سواد‌آموزی‌اند.
براساس قطع‌نامه‌ی یونسکو که در سال 2017 در کشور کوریا نهایی شد وزارت‌های معارف کشورهای عضو یونسکو باید 20 درصد بودجه‌ی‌شان را در اختیار معینیت‌های سوادآموزی قرار بدهند.
اما در افغانستان برای معینیت سوادآموزی یک‌ونیم درصد از بودجه‌ی معارف اختصاص داده شده است که به گفته‌ی رحیمی، با این مقدار بودجه برنامه‌های این نهاد به‌صورت درست آن تطبیق نمی‌شود: «در افغانستان 1.5 درصد بودجه‌ی وزارت معارف به این برنامه اختصاص داده شده است، در حالی‌که براساس قطع‌نامه‌ی یونسکو، این بودجه باید 20 برابر افزایش پیدا کند تا بتوانیم خدمات خود را ارایه کنیم. ما امیدواریم که با کمک اداره‌های ملی و نهادهای مختلف و حمایت جامعه‌ی بین‌المللی برنامه‌های‌مان را موثرتر و موفق‌تر پیش ببریم.»
