یک هفته پس از سفر مایک پمپئو، وزیر امور خارجه امریکا به کابل و تاکید بر اینکه واشنگتن حاضر است در گفت‌وگوهای مستقیم صلح با طالبان شرکت کند، به تازگی دونالد ترمپ، رییس‌جمهور امریکا به دیپلمات‌های بلندپایه‌ی کشورش دستور داده تا با طالبان مذاکرات مستقیم انجام دهند.
روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی نوشته است که هدف از این تغییر در سیاست امریکا کمک به شروع مذاکرات صلح برای پایان دادن به جنگ 17 ساله است. اما حکومت افغانستان می‌گوید این خبر درست نیست و مالکیت صلح به رهبری افغان‌هاست.
از سوی دیگر طالبان گفته‌اند که تاکنون درخواست رسمی از سوی امریکا دریافت نکرده‌اند و اعلام خبر مذاکره مستقیم امریکا با این گروه که در رسانه‌ها منتشر شده، نمی‌تواند بیانگر موضع رسمی امریکا باشد. این گروه گفته که منتظر درخواست رسمی امریکا برای مذاکره مستقیم است.
تلاش برای مذاکره مستقیم امریکا با طالبان درحالی صورت می‌گیرد که پس از اعلام آتش‌بس موقت از سوی حکومت افغانستان بر خلاف انتظار حکومت وحدت ملی طالبان بار دیگر به جبهه جنگ برگشته و به کشتار نیروهای امنیتی و حمله بر پایگاه‌های نظامیان افغان ادامه داده‌اند.
طالبان تاکنون به درخواست‌های مکرر افغانستان برای پیوستن به روند صلح پاسخ مثبت نداده و تلاش‌های چندین ساله دولت افغانستان و متحدان خارجی آن نتوانسته طالبان را به میز مذاکره بکشاند و به جنگ 17 ساله افغانستان نقطه پایان بگذارد.
سیاست امریکا در برابر طالبان تغییر کرده است؟
ایالات متحده امریکا همواره بر مذاکرات صلح به رهبری افغانستان تاکید کرده و گفته است که روند صلح دولت افغانستان و طالبان از مجراهای بین‌الافغانی دنبال شود. افزون بر این حکومت افغانستان نیز در چندین نشست بین‌المللی و داخلی بر «صلح به رهبری و مالکیت افغان‌ها» تاکید کرده است.
پس از آن‌که درخواست اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان از طالبان برای پیوستن به روند صلح در دومین نشست روند کابل بی‌پاسخ ماند و جنگ شدت گرفت، آتش‌بس موقت حکومت افغانستان نیز نتوانست اعتماد طالبان را برای پیوستن به روند صلح جلب کند. این گروه تنها سه روز عید را آتش‌بس کرد و گفت که رعایت آتش‌بس به‌خاطر مردم افغانستان بوده است.
در حال حاضر طالبان بر مناطق بیشتری در نقاط مختلف افغانستان کنترل دارند و در میدان جنگ نیز دستاوردهای زیادی داشته‌اند. این برتری طالبان این پرسش را مطرح کرده است که استراتژی دونالد ترامپ برای افغانستان و جنوب آسیا چه تاثیری روی جنگ جاری داشته است.
برخی آگاهان استدلال می‌کنند استراتژی امریکا در بخش نظامی دستاورد نداشته و نتوانسته به اهدافی که در آن تعیین شده بود، برسد از همین رو این کشور اکنون در سیاست خود در قبال پاکستان می‌خواهد تغییر بیاورد و به جای جنگ وارد مذاکره شود.
ست جونز رییس پروژه تهدیدات فراملی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن می‌گوید: شواهد اندکی وجود دارد که رهبران ارشد طالبان به‌طور جدی علاقه‌مند شرایط توافقی باشند که قابل‌قبول مقامات افغان و امریکایی است. او می‌افزاید: «بیشتر رهبران طالبان بر این باورند که روزگار با آن‌هاست و دارند در جنگ افغانستان پیروز می‌شوند.»
افزون بر این در گزارش نیویورک تایمز آمده است که تغییر به اولویت‌دادن به مذاکرات اولیه امریکا با طالبان بر سر آنچه که یک روند «بین‌الافغانی» ناموفق ثابت شده است، از این درک مقامات افغان و امریکایی که استراتژی جدید رییس‌جمهور ترمپ برای افغانستان به تغییرات اساسی در پس‌زدن دست‌آوردهای طالبان نیانجامیده است، ناشی می‌شود.
این گزارش گفته که اراده‌ی ایالات متحده برای مذاکرات مستقیم درحالی‌که هیچ تاریخی برای مذاکره تعیین نشده و هرآن ممکن است این تلاش از مسیرش خارج شود، نشانه‌یی از عجله‌ی ادارهی ترمپ برای شکستن بن‌بست در افغانستان است.
حکومت افغانستان در گذشته با طرح حکومت باراک اوباما، رییس جمهور پیشین امریکا برای مذاکره مستقیم با طالبان مخالفت کرد. افغانستان باور داشت که از تلاش‌های صلح کنار زده شده است. اکنون در گزارش نیویورک تایمز آمده است که «تلاش‌ها به ویژه روی متقاعدکردن رهبری افغانستان بر اینکه چنین گفت‌وگوهایی جایگزین مذاکرات با دولت ائتلافی این کشور نیست، بلکه هدف آن شکستن یخ و هموارکردن راه برای مذاکرات بین دولت افغانستان و طالبان است، تمرکز دارد.»
از سوی دیگر به نظر می‌رسد که تغییر سیاست امریکا در قبال طالبان ناشی از سرخوردگی ترامپ از جنگ افغانستان است. شماری از مقام‌های ارشد امریکایی به این باور اند که آقای ترامپ از جنگ ابراز سرخوردگی کرده و تشنه‌ی پایان آن است.
اشاره این مقام‌ها ظاهراً به سخنان اخیر ترامپ در نشست بروکسل است که گفته بود، مردم از جنگ افغانستان خسته شده‌اند. او گفته بود: «مدت طولانی می‌شود که این ادامه دارد. ما پیشرفت‌های زیادی داشته‌ام اما این جنگ خیلی طول کشیده است.»
ابهام در مالکیت گفت‌وگوهای صلح
مقام‌های ارشد امریکایی گفته‌اند که هدف از مذاکره با طالبان شکستاندن بن‌بست ایجاد شده و آماده‌سازی زمینه برای مذاکرات وسیع‌تر است. آلیس ویلز، یک دیپلمات امریکا در امور افغانستان و پاکستان به این باور است که کشورش آماده تسهیل، حمایت و مشارکت در مذاکرات صلح هست و هیچ چیزی نیست که امریکا را از وارد عمل شدن با طالبان باز دارد. او افزود: «ما هرچیزی که در توان داریم را انجام می‌دهیم تا مطمئن شویم که اقدامات ما به طالبان و دولت افغانستان در یک میز کمک می‌کند.»
حکومت افغانستان با استقبال از تصمیم جدید اداره ترامپ، استدلال می‌کند که مالکیت صلح به رهبری افغان‌هاست که حمایت‌های بین‌المللی را با خود دارد اما امریکا از روند صلح حمایت می‌کند و نقش حمایوی و تسهیل‌کننده را دارد.
شاه حسین مرتضوی، معاون سخنگوی رییس جمهور افغانستان به اطلاعات روز گفت: «طرف اصلی گفت‌وگو حکومت افغانستان است و هیچ کشور دیگر نمی‌تواند جایگزین حکومت و مردم افغانستان در گفت‌وگو شود.»
او گفت که حکومت افغانستان برای اولین بار صاحب یک دیدگاه روشن در قبال صلح است که در نشست‌های مختلف آن را ارایه کرده است. به باور او، تحرکات تازه‌یی که در جهان اسلام به‌وجود آمده نیز نشان می‌دهد که از صلح در افغانستان حمایت می‌شود.
رییس جمهور غنی در دومین نشست روند کابل اعلام کرد که اگر طالبان به روند صلح بپیوندند، حکومت او حاضر است بدون هیچ شرطی طالبان را به‌حیث یک حزب سیاسی به رسمیت بشناسد و زمینه را برای فعالیت‌های سیاسی این گروه فراهم سازد.
در ادامه این نشست، شورای عالی صلح افغانستان چندین نشست را در داخل کشور برگزار کرد و در یکی از این نشست‌ها بیش از دو هزار عالم دینی جنگ جاری در افغانستان را باطل اعلام کرده از طالبان خواستند تا به روند صلح بپیوندند.
اما برخی از آگاهان استدلال می‌کنند که امریکایی‌ها اعتماد لازم را بالای رهبران حکومت افغانستان ندارد از همین رو تلاش دارد تا با طالبان وارد مذاکره شود. در کنار این اداره ترامپ با این پرسش روبرو است که امریکایی از جنگ افغانستان چه به دست می‌آورد.
وحید مژده، آگاه مسایل سیاسی و دیپلمات پیشین طالبان به اطلاعات روز گفت که به باور برخی از مقام‌های امریکایی جنگی که بن‌بست می‌رسد، راه‌حل آن دوام جنگ نه بلکه مذاکره است. آقای مژده با اشاره به ملاقاتش با چند مقام امریکایی گفت: «این تغییر به نفع افغانستان خواهد بود. اما مسأله این است که سرنوشت قرارداد امنیتی چه می‌شود. حالا امریکایی‌ها فقط می‌گویند مذاکره می‌کنیم.»
پیش‌شرط‌های مذاکرات چه خواهد بود؟
امریکا در گذشته نیز با طالبان مذاکره کرده است. در زمان حامد کرزی، رییس جمهور پیشین افغانستان دفتر طالبان در قطر با ابتکار آلمانی‌ها باز شد و چند مقام ارشد طالبان به‌حیث نماینده در این دفتر حضور پیدا کردند. پس از آن امریکایی‌ها ابتکار را به دست گرفتند و با طالبان وارد مذاکره شدند. این اقدام خشم حامد کرزی را برانگیخت و با دفتر قطر مخالفت کرد.
حکومت وحدت ملی نیز سال گذشته خواهان بسته شدن دفتر طالبان در قطر شد و اعلام کرد که این دفتر در راستای اهدافی که اعلام شده بود، فعالیت ندارد بلکه برای جلب حمایت‌های سیاسی و جذب کمک‌های مالی برای طالبان کار می‌کند.
از سوی دیگر طالبان در گذشته همواره بر خروج نیروهای خارجی و امریکا از افغانستان تاکید کرده‌اند. اکنون که امریکا در پی مذاکره مستقیم با طالبان برآمده، این پرسش مطرح است که شرط‌های این مذاکره چه خواهد بود.
وزارت خارجه امریکا می‌گوید هیچ پیش‌شرطی برای مذاکرات وجود ندارد و همه چیز، از جمله حضور نیروهای امریکایی و ناتو در افغانستان در محور بحث و گفت‌وگو قرار خواهد داشت.
یک مقام طالبان اما به روزنامه دیلی تایمز پاکستان گفته است که گروه طالبان خواهان حذف نام رهبران این گروه از فهرست تحریم سازمان ملل است و این را مقدمه‌یی برای گفت‌وگوی مستقیم با امریکا می‌داند. علاوه بر این گروه طالبان خواهان باز شدن دفتر این گروه در قطر است.
این مقام طالبان که نخواسته از وی نام گرفته شود، گفته است: «ما گفت‌وگوی رسمی را با امریکا روی بیرون رفتن ارتش این کشور از افغانستان شروع می‌کنیم و بعد در مورد صلح و مسایل دیگر صحبت خواهیم کرد.»
در همین حال وحید مژده می‌گوید اگر مذاکره مستقیم انجام شود، طالبان در آن تاریخی برای خروج نیروهای خارجی از افغانستان و تضمین بین‌المللی را با امریکا مطرح خواهند کرد. او گفت: «من از آن‌ها (طالبان) شنیدم که دو موضوع مهم را مطرح خواهند کرد … وقتی تضمین داده می‌شود، مذاکرات بین حکومت افغانستان و طالبان آغاز می‌شود.»
طالبان مدعی اند که امریکا طرف جنگ در افغانستان است زیرا این امریکایی‌ها بودند که رژیم امارت اسلامی را پس از حملات یازدهم سپتامبر 2001 سرنگون کردند. از همین رو این گروه بارها اعلام کرده است که آنان خواهان مذاکره با امریکایی‌ها اند نه دولت افغانستان.
از سوی دیگر انجام مذاکرات مستقیم امریکا و طالبان درحالی مطرح شده است که چندین حرکت صلح‌خواهانه مردمی در داخل افغانستان نیز شکل گرفته است. دیوید سدنی معاون پیشین دستیار وزیر دفاع که با افغانستان و پاکستان سروکار داشته می‌گوید با اینکه جنبش‌های مردمی صلح در افغانستان می‌توانند محاسبات قدیمی را برهم بزنند، اما پیش‌رفت در میدان جنگ و مذاکرات با طالبان همچنان وابسته به فشار موثر بر پاکستان است.
او می‌گوید آنچه که این فشار را تضعیف می‌کند، فقدان صبر و «انگیزه‌‌ی بازتابشی» برای قضاوت در مورد استراتژی جدید امریکا است که اندکی پس از شروع به سرنوشت بد دچار شده است.
به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، نشانه‌هایی از جانب ادارهی ترمپ و استثنائات اعمال‌شده در تحریم‌های نظامی علیه پاکستان نشان می‌دهد که ایالات متحده قبل‌ازقبل به این امید که پاکستان رهبران طالبان را به مذاکرات فوری مجبور می‌کند، از فشارها کم کرده است.
آقای سدنی می‌گوید: «اگر چنین باشد، پاکستانی‌ها بار دیگر نیز از یک ایالات متحده مردد سر درآورده و نفع برده‌اند. اگر این تنها عامل باشد، می‌توان گفت که حرکت ایالات متحده برای تعامل دوباره با طالبان، همان‌طور که چند بار دیگر هم صورت گرفته، یکی دیگر از اشتباهات دولت ایالات متحده خواهد بود که منجر به تشدید خشونت و افزایش امید طالبان به پیروزی نظامی می‌شود.»