وضع محدودیت شدید بر رسانه‌ها برای پوشش خبری لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح

خبرنگاران برای پوشش رسانه‌ای لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح با محدودیت‌های شدیدی روبه‌رو است. بسیاری از خبرنگاران معتقداند حکومت و کمیسیون برگزاری لویه‌جرگه به صورت عمدی و برنامه‌ریزی شده، دست‌رسی رسانه‌ها به لویه‌جرگه و اعضای آن را محدود کرده است.

رسانه‌ها به صورت مستقیم به لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح و صحبت با اعضای آن دست‌رسی ندارند و یا اگر دارند بسیار محدود است. خبرنگاران با انتقاد از این محدودیت از حکومت می‌خواهند که دست‌رسی رسانه‌ها به جرگه و اعضای آن را بیشتر کند.

تنها تلویزیون ملی به لویه‌جرگه‌ دسترسی کامل دارد که اگر این وضع در روزهای آینده ادامه یابد، می‌شود گفت که محتوای اصلی لویه‌جرگه و اتفاقات داخل آن تنها از دریچه‌ی تلویزیون ملی به شهروندان می‌رسد و نشان‌گر تک‌صدای در پوشش خبری لویه‌جرگه است.

مسئولان حکومتی با بوق و کرنا چگونگی پوشش تلویزیون ملی از لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح را تمجید کردند و بر رسانه‌های خصوصی تاختند که از یک حاشیه‌ پوشش گسترده دارند. این مسئولان فراموش کرده‌اند که رسانه‌های خصوصی اقبال تلویزیون ملی را ندارند و با وضع محدودیت شدیدی از سوی حکومت روبرواند. خبرنگاران رسانه‌های خصوصی دو روز لویه‌جرگه را بسان زندانی‌ها در لابی هوتل انترکانتیننتال گذراندند.

روز اول جرگه خبرنگاران چه کردند؟

مکان استقرار خبرنگاران برای پوشش رسانه‌ای لویه‌جرگه در محل برگزاری جرگه تعیین نشده، بلکه در هوتل انترکانتیننتال در حدود یک کیلومتری جرگه تعیین شده است. خبرنگاران باید در مرکز رسانه‌ها در لابی هوتل کانتیننتال از طریق تلویزیون ملی برنامه‌های لویه جرگه را دنبال کنند، آن هم تنها برنامه‌های که به صورت زنده از تلویزیون ملی نشر می‌شود.

خبرنگارانی که پیش از پیش از سوی کمیسیون برگزاری لویه‌جرگه کارت هویت ویژه دریافت کرده بودند، در روز نخست لویه‌جرگه ساعت شش صبح به هوتل انترکانتیننتال خواسته شدند. خبرنگاران حدود دو ساعت بلاتکلیف در هوتل منتظر ماندند. حوالی ساعت 9، صرف عکاسان به محل لویه‌جرگه برده شدند. همراه هر عکاس یک مأمور گارد محافظت از رییس‌جمهوری (PPS) مؤظف شده بود تا عکاسان نتوانند آزادانه از جرگه عکاسی کنند. عکاسان از محدودیت شدید در عکاسی از لویه‌جرگه شاکی بودند و می‌گفتند محدودیت‌های جدی برای گشت و گذار توسط پی پی اس بر آن‌ها وضع شده بود و امکان حرکت کردن از آن‌ها را گرفته بود. عکاسان پس از حدود یک ساعت دوباره با اسکورت ویژه به هوتل برگردانده شدند. رسانه‌ها افتتاح لویه‌جرگه را از طریق تلویزیون ملی پوشش دادند و پس از آن که نشرات زنده تلویزیون ملی در اخیر سخنرانی عبدالرب رسول سیاف، رییس لویه‌جرگه با اخلال یک معترض قطع شد، دست‌رسی غیرمستقیم خبرنگاران به لویه‌جرگه نیز قطع شد.

طبق برنامه‌ی از قبل تعیین شده، قرار بود خبرنگاران ساعت چهار عصر به کمیته‌های کاری لویه‌جرگه برده شوند، اما از آن‌جایی‌‌که اعضای لویه‌جرگه نتوانستند هیأت اداری جرگه و هیأت اداری کمیته‌ها را انتخاب کنند، انتقال خبرنگاران به لویه‌جرگه نیز لغو شد. خبرنگاران بدون گرفتن صدا و تصویر از اعضای لویه‌جرگه و شاید بتوان گفت که بدون مواد لازم برای تهیه‌ی گزارش به خانه‌ها و دفاترشان برگشتند. خلاصه‌ی کلام خبرنگاران روز نخست لویه‌جرگه را به سان زندانی‌ها در لابی هوتل انترکانتیننتال گذراندند.

بسیاری رسانه‌ها اعتراض دو عضو لویه‌جرگه و اخراج‌شان از سوی مأموران PPS از تالار لویه‌جرگه را پوشش خبری دادند. شاه حسین مرتضوی، معاون سخن‌گوی رییس‌جمهور، با اشاره به این موضوع در صفحه‌ی فیس‌بوک خود نوشت که این گونه اعتراض «برای رسانه‌ها سوژه‌ی روز تولید می‌کند.» شاید بتوان گفت که وقتی رسانه‌ها به متن دست‌رسی نداشته باشند و به صورت برنامه‌ریزی شده از محتوان متن اصلی دور نگه داشته شوند، مجبورند که به حاشیه بپردازند، آن هم حاشیه‌ای که در آن صدای اعتراض خفه می‌شود.

روز دوم بدتر از روز اول

در روز دوم لویه‌جرگه، خبرنگاران حوالی ساعت 11 به هوتل کانتیننتال رسیدند و قرار بود ساعت 12:30 به لویه‌جرگه منتقل شوند. هماهنگ‌کنندگان گفتند که به دلیل نبود امکانات، نبود جای در محل لویه‌جرگه و پرشمار بودن خبرنگاران، باید به دو گروه تقسیم شده و در دو وقت به لویه‌جرگه بروند.

خبرنگاران در انتظار بازرسی وسائل

گروه اول خبرنگاران پیش از ساعت 12:00 به لویه‌جرگه منتقل شدند که پس از یک ساعت بازرسی توسط آدم، ماشین و سک صرف به محوطه‌ی جرگه اجازه داده شدند تا از چگونگی لویه‌جرگه و اتفاقات داخل آن گزارش تهیه کنند. به دلیل خراب بودن ماشین اسکن، آن‌ها نیم ساعت در ایست بازرسی نهایی منتظر مانده بودند.

گروپ دوم خبرنگاران حوالی ساعت 3:00 بعدازظهر به لویه‌جرگه منتقل شدند. انتظار برای موتر و انتظار در ایست بازرسی حدود یک ساعت زمان گرفت. خبرنگاران قرار بود با اعضای لویه‌‌جرگه گفت‌وگو و از آن‌ها تصویر و صدا بگیرند، اما زمانی به محل جرگه رسیدند که اعضای آن مصروف انتخابات هیأت اداری بودند. صرف شمار محدودی از اعضا در محوطه‌ی جرگه برای گفت‌وگو با رسانه‌ها حضور داشتند. شماری از خبرنگاران پس از گفت‌وگو با آنان دریافتند که آنان به صورت گزینش شده برای صحبت با رسانه‌ها تعیین شده تا حرف مطابق میل حکومت را به رسانه‌ها بگویند.

مصاحبه‌ها هم در حضور مأموران حکومتی انجام می‌شد، انگار برای هر خبرنگار یک یا دو مأمور حکومتی مؤظف شده بودند تا صورت غیرمستقیم جریان صحبت اعضای جرگه با رسانه‌ها را نظارت کنند.

عکاس همکارم بعد از تلاش‌های فراوان موفق به دریافت اجازه برای تصویربرداری از داخل تالار لویه جرگه نشد.

با این وضع سوالی مطرح می‌شود که چرا حکومت و کمیسیون برگزاری از نشر حقایق داخل لویه‌جرگه و صحبت خلاف میل حکومت با رسانه‌ها هراس دارد. این هراس چیست؟

نیم ساعت نگذشته بود که مسئولان کمیسیون برگزاری و مأموران PPS به خبرنگان گفتند که باید هرچه زودتر محوطه‌ی جرگه را ترک کنند. خبرنگاران با تعلل و پافشاری برای حضور و صحبت بیشتر با اعضای لویه‌جرگه، پس از حدود یک ساعت مجبور به ترکه محل جرگه شدند.

من نتوانستم با یک عضو لویه‌جرگه مصاحبه بکنم، به دلیل این که سر هر عضو جرگه که برای مصاحبه در بیرون آورده شده بودند، شلوغ بود و شمار دیگرشان نیز حال و حوصله‌ی مصاحبه را نداشتند و برای استراحت به بیرون آمده بودند.

فرشته اسلم‌زاده، خبرنگار تلویزیون زن که نتوانسته مواد لازم برای تهیه‌ی گزارش خود جمع‌‌آوری کند، با انتقاد از وضع محدودیت در دست‌رسی رسانه‌ها به لویه‌جرگه می‌گوید که خبرنگاران در مکان جدا از مردم و اعضای جرگه قرارداده شده‌اند تا نتوانند به مردم و اعضای جرگه دست‌رسی داشته باشند.

خانم اسلم‌زاده می‌گوید: «از پوشش که امروز ما داشتیم اصلا راضی نیستم، اگر کسی برای شب گزارش تهیه بکند، نمی‌تواند، چون مواد لازم را آماده کرده نتوانسته است. زمانی که به لویه‌‌جرگه میاییم، چندین نفر ناظرند که با کی مصاحبه کنیم و با کی نکنیم. دست‌رسی به اطلاعات لویه‌جرگه بسیار مشکل است. چیزی که ما می‌خواستم تاهنوز به دست نیاورده‌ایم.»

فهیم امین، خبرنگار روزنامه 8صبح می‌گوید که به خبرنگاران اجازه حضور در تالار لویه‌جرگه داده نشد و در محوطه‌ی جرگه نیز کسانی حضور دارند که از دید او از کمیسیون برگزاری جرگه موظف به صحبت با رسانه‌ها شده‌اند. به گفته‌ی امین، دست‌رسی نیم ساعته به شمار محدود اعضای لویه‌جرگه برای رسانه‌ها کافی نیست.

سید عزیزالله، گزارش‌گر خبرگزاری صدای افغان (آوا) می‌گوید که باید خبرنگاران اجازه می‌یافتند تا با اعضا و رؤسای کمیته‌ها گفت‌وگو می‌کردند و بررسی می‌کردند که انتخابات اعضای هیأت اداری کمیته‌ها چگونه برگزار شده است: «دست‌رسی کم است. اطلاعاتی که خبرنگاران می‌خواهند در دست‌رس نیست.»

گزارش کاری من به رییسم: فقط تلاشی شدم

روز اول لویه‌جرگه از دفتر کارم تا لابی هوتل انترکانتیننتال-محل تعیین شده برای خبرنگاران- هشت بار از سوی آدم، ماشین و سگ تلاشی شدم و باربار لپتابم را روشن و خاموش کردم. در روز دوم نیز همچنان.

خبرنگاران در انتظار بازرسی وسائل

در روز دوم زمانی‌که نام‌های ما خوانده شد که در گروه اول خبرنگاران به لویه‌جرگه برویم، از لابی هوتل به محوطه‌ی هوتل آمدیم. به دلیل بی‌نظمی نام شمار از خبرنگاران که خوانده شده بود، نتوانستند در موترها سوار و به جرگه بروند. دوباره مجبور شدیم با تحمل بازرسی بدنی خسته‌کننده از سوی ماشین و آدم به هوتل برگردیم.

گروه اول خبرنگاران که به جرگه رفته بودند، شکایت داشتند که یک ساعت را برای تلاشی انتظار کشیده‌اند. آنان حدود نیم ساعت به دلیل خرابی ماشین اسکن منتظر مانده بودند، اما سخن‌گوی شورای عالی صلح در یک گزارش خود به مقام‌های بالاتر می‌گوید که خبرنگاران تنها پنج دقیقه در تلاشی منتظر مانده‌اند. یک مقام حکومتی نیز با انتقاد از تسهیلات ناکافی برای خبرنگاران گفت که مسئولان رده پایین به مسئولان رده بالا گزارش نادرست می‌دهند و می‌گویند که اوضاع روبه‌راه است.

گروه دوم خبرنگاران حوالی ساعت 3:00 با موترهای ویژه به لویه‌جرگه منتقل شدند و پس از انتظار برای اخذ اجازه‌ی ورود و بازرسی بیش از نیم ساعته از سوی آدم، سگ و ماشین، تنها اجازه‌ی حضور در محوطه‌ی جرگه را یافتند.

پس از آن که مأموران PPS و مسئولان کمیسیون برگزاری لویه‌جرگه خبرنگاران را مجبور کردند که محوطه را ترک کنند به رییسم تماس گرفتم که امروز هیچ دست‌آوری نداشته‌ام و صرف بیشتر از ده بار تلاشی شده‌ام و خودم و وسائلم را از ایست‌های بازرسی موفقانه عبور داده‌ام.