- لیاقت لایق
با آغاز سال جدید خورشیدی، پس از اعلام عملیات بهاری «الفتح» از سوی طالبان و در مقابل برنامه‌ی امنیتی با نام «خالد» از سوی نهادهای امنیتی، درگیری و جنگ بین نیروهای امنیتی و طالبان در سراسر کشور آغاز شده است. این درگیریها از هفته‌های پیش به این‌سو به‌ویژه بعد از آن‌که طالبان خواست حکومت افغانستان را برای آتش‌بس ماه رمضان رد کرد، در شماری از ولایت‌های شمالی و جنوبی شدت گرفته است.
این‌روزها در کنار ناامنی‌ها در شماری از ولایت‌های شمالی و غربی (بغلان، تخار، بدخشان، فاریاب و فراه)، در جنوب کشور، دو ولایت همجوار «غزنی و زابل» در کنار ولایت‌های هلمند و ارزگان، شاهد بیش‌ترین حمله‌ها و درگیریها بوده است. در آخرین مورد در 15 ثور در یک درگیری که میان نیروهای امنیتی ولسوالی جاغوری ولایت غزنی و طالبان در ولسوالی خاک افغان ولایت زابل صورت گرفت، حدود 18 جنگجوی طالب کشته و 10 تن آنان دست‌گیر شدند. این گروه می‌خواستند از ولسوالی خاک افغان زابل بار دیگر به جاغوی، ولسوالی امن غزنی حمله کنند، اما از سوی نیروهای امنیتی جاغوری عقب زده شدند.
حدود 5 ماه پیش در فصل خزان سال گذشته نیز طالبان از ولسوالی خاک‌افغان زابل به ولسوالی جاغوری حمله کرده بودند. در آن درگیریها ده‌ها تن از افراد ملکی و نظامی کشته، زخمی و صدها نفر از خانههایشان آواره شده بودند. غزنی و زابل دو ولایت همجواری است که بیش‌ترین پایگاه‌ها و مخفی‌گاه‌های تروریستان به شمول طالبان را در خود جای داده است.
بنابر اعلامیه‌های که یک ماه پیش از سوی نهادهای امنیتی کشور نشر شده است، ده‌ها پایگاه و مراکز این گروه در این دو ولایت مورد حمله قرار گرفته که در نتیجه پایگاه‌های طالبان نابود و ده‌ها جنگجو به‌شمول شماری از سرگروه‌ها و رهبران‌شان کشته و بازداشت شده‌اند. در مقابل طالبان نیز برخی از ادعاهایی را مبنی بر حمله‌های‌شان بر پایگاه‌های نیروهای امنیتی مطرح کرده است.
در زابل چه می گذرد؟
بنابر گزارش‌ها، از میان ده ولسوالی در ولایت زابل، «خاک‌افغان» یکی از ولسوالی‌های است که از 15 سال به این‌سو در دست طالبان است. گروه داعش و سایر گروه‌ها نیز در آن آزادانه فعالیت دارند. این را مسئولان محلی این ولایت نیز می‌پذیرند. این ولسوالی اخیرا بزرگ‌ترین تهدید برای امن‌ترین ولسوالی‌های غزنی به شمول جاغوری تبدیل شده است.
اما اکنون شماری از اعضای شورای ولایتی زابل وضعیت امنیتی را در سراسر این ولایت وخیم می‌خوانند و می‌گویند که برعلاوه‌ی ولسوالی خاک‌افغان در شش ولسوالی دیگر این ولایت به شمول دای‌چوپان، اتغر، شینکی، نوبهار، شملزی نیز طالبان و دیگر گروه‌های شورشی حضور گسترده دارند.
خانم فوزیه، عضو شورای ولایتی ولایت زابل به اطلاعات روز میگوید که با آغاز سال جدید خورشیدی جنگ در شماری از ولسوالی‌های که قبلا امن بودند نیز شدت گرفته و شماری زیادی از پایگاه‌های سربازان به‌دست طالبان سقوط کرده‌اند: «حضور طالبان و تروریستان به حدی است که نیروهای امنیتی توان ایستادگی با آنان را ندارند. در ولسوالی‌های ارغنداب و سیوری (در 50 کیلومتری مرکز) جنگ به‌شدت جریان دارد که در اثر آن مردم در مرکز این ولایت نیز در ترس و واهمه به‌سر می‌برند.»
خانم فوزیه میگوید که شمار تلفات نیروهای امنیتی در درگیری‌های اخیر که اکنون نیز جریان دارد، بیش‌تر از مخالفان مسلح است. او می گوید، علت این ناکامی در تامین امنیت و کنترل ولسوالی‌ها، فساد در استخدام، غیرمسلکی بودن و معتاد بودن حدود نصف این نیروها به مواد مخدر است: «پاسگاه‌ها را زمانی که آنان نشئه می‌کنند، به‌زودی سقوط می‌دهند. حدود نصف از سربازان به شمول زنان در صفوف نیروهای امنیتی در این ولایت معتاد به مواد مخدرند»
به گفته‌ی خانم فوزیه، برنامه‌ی امنیتی «خالد» در زابل تاثیر قابل ملاحظه‌ای نداشته است.
گل‌اسلام سیال، سخنگوی والی زابل، فساد در استخدام، غیرمسلکی بودن و معتاد بودن «شماری اندک نیروهای امنیتی» را به مواد مخدر در گذشته می‌پذیرد، اما او به اطلاعات روز میگوید که با روی کار آمدن مسئولان جدید امنیتی از چندین ماه به این‌سو این مشکلات حل شده است. آقای سیال شدت گرفتن جنگ را در این اواخر می‌پذیرد، اما میگوید در این درگیریها تلفات مخالفان مسلح چندین برابر نیروهای امنیتی است.
به گفته‌ی آقای سیال، نیروهای امنیتی در قالب برنامه‌ی امنیتی خالد از ماه‌های پیش به این‌سو تلفات سنگینی بر جنگجویان طالبان و شماری از سرگروه‌های آنان وارد کرده است. او میگوید، در دو ماه اخیر در جریان درگیریها حدود بیش از 100 تن از مخالفان مسلح کشته و بیش از 60 تن آنان زخمی شدند. در حالی که به گفته‌ی آقای سیال تنها حدود 20 تن از سربازان امنیتی کشته و 13 تن زخمی شده‌اند و تلفات ملکی هیچ وجود ندارد.
سخنگوی والی زابل میگوید، برعلاوه در این مدت مهم‌ترین پایگاه و مراکز تسلیحاتی گروه طالبان توسط حمله‌های هوایی با همکاری نیروهای حمایت قاطع ناتو در ولسوالی‌های ارغنداب، شنکی، شاجوی، سیوری، دای‌چوپان و میزانه از بین برده شده است.
آقای سیال افزود که از میان ده ولسوالی در زابل، صرف یک ولسوالی خاک افغان به‌دست طالبان است. به گفته‌ی آقای سیال در پنج ولسوالی دیگر مشکل بزرگ امنیتی وجود ندارد و چهار ولسوالی دیگر (دای‌چوپان، نوبهار، شملزی و میزانه) در این اواخر در تهدیدات بلند امنیتی قرار دارد و نیروهای امنیتی آمادگی این را دارد که از این ولسوالی‌ها دفاع کند.
آقای سیال از آزادسازی حدود 53 نفر که حدود 44 نفرشان نیروهای امنیتی بودند از دست طالبان در ولسوالی دای‌چوپان به‌عنوان یکی از دست‌آوردهای اخیر نیروهای امنیتی یاد می‌کند. همچنان او میگوید، اخیرا مسئول اکمالات گروه طالبان برای چندین ولایت و چندین فرمانده‌ی دیگر این گروه در زابل از بین برده شده است.
موجودیت گروه داعش در زابل باشندگان این ولایت و شهروندان ولایت‌های همجوار آن به شمول غزنی را نگران کرده است. خانم فوزیه میگوید، در ولسوالی‌های دای‌چوپان، خاک‌افغان و شمار دیگر ولسوالی‌ها برعلاوه‌ی طالبان، داعش نیز حضور دارد که شماری از ساکنان اصلی این مناطق را از خانههایشان آواره کرده است. همچنان او میگوید، شماری زیادی جوانان تحصیل کرده در این ولایت از سبب بیکاری به طالبان و گروه‌های تروریستی دیگر می‌پیوندند.
سخنگوی والی زابل اما میگوید که در صفوف طالبان، بیش‌تر شهروندان خارجی به شمول چچینی‌ها، ازبکستانی‌ها، پنجابی‌ها و عرب‌ها می جنگند و مشکل گرویدن جوانان افغان به این گروه در حدی نیست که قابل نگرانی باشد.
از غزنی چه خبر؟
بنابر گزارش‌ها از میان 18 ولسوالی در غزنی، تنها سه ولسوالی (ناهور، جاغوری و مالستان) کاملا در دست دولت است. این ولسوالی‌ها نیز در معرض تهدید و حمله از سمت ولسوالی‌ها و ولایات همجوار قرار دارند. سه ولسوالی (خواجه عمری، اجرستان و ناوه) کاملا در دست طالبان است. در سایر ولسوالی‌های این ولایت نیز طالبان حضور گسترده دارند که مراکز شماری از آنان به جاهای امن و یا در مرکز شهر انتقال یافته است.
در ماه اسد سال گذشته، در یکی از درگیری‌های شدید بین نیروهای امنیتی و طالبان، بخش‌هایی از مرکز شهر غزنی به‌دست طالبان سقوط کرد. پس از آن رییس‌جمهور غنی وعده داد که غزنی را در جریان شش ماه و در شش مرحله از درجه سه به درجه یک ارتقا می‌دهد. اما اکنون که بیش از 8 ماه از آن وعده‌ها می‌گذرد، شماری از نمایندگان مردم در مجلس با ابراز نگرانی از بحرانی‌شدن وضعیت امنیتی در سال جاری در این ولایت می‌گویند که این وعده‌ها عملی نشده است.
محمد‌عارف رحمانی، نماینده مردم در مجلس به اطلاعات روز میگوید که گرچند در ماه‌های اخیر فشارهای زیادی از طریق حمله‌های هوایی نیروهای حمایت قاطع ناتو بر پایگاه و مخفی‌گاه‌های طالبان وارد شده و شماری زیاد سرگروه‌های آنان کشته شده‌اند، اما «تا زمانی که غزنی به‌عنوان ولایت درجه یک امکانات درجه سه را داشته باشد و امکانات درجه یک به آن نرسد، همچنان در تهدید قرار دارد و ممکن با بحران‌های سال گذشته مواجه شود».
عارف نوری، سخنگوی والی غزنی به اطلاعات روز میگوید که طبق پلان امنیتی سال جدید در قدم نخست، تجهیزات و تشکیلات نظامی این ولایت تکمیل شده است: «نیروهای امنیتی به حالت تهاجمی قرار دارند. تشکیلات و تجهیزاتی که کمبود بود کامل شده است. دو کندک خاص ارتش کماندوها و دو قطعه‌ی خاص اردوی ملی با همکاری نیروهای حمایت قاطع برای دایم در غزنی خواهد ماند و اطمینان می‌دهیم که در سال جاری این ولایت امن‌تر خواهد بود.»
به گفته‌ی آقای رحمانی، این کمبود تا حدی تکمیل شده، اما نیاز اساسی غزنی تجهیز این ولایت با امکانات ولایت درجه یک است که تا کنون صرف وعده داده شده، اما عملی نشده است. آقای رحمانی میگوید، به طرح امنیتی ـ اقتصادی که از سوی نمایندگان مجلس در مورد این ولایت پیشکش شده بود، نیز هیچ توجهی صورت نگرفته است.
سخنگوی والی غزنی میگوید که پلان‌های امنیتی که از گذشته وجود داشت و همچنان برنامه‌ی امنیتی خالد در سال جدید در این ولایت عملی شده است. به گفته‌ی آقای نوری یک بخش از این برنامه هدف قرار دادن پایگاه‌های مخالفان مسلح در اطراف مرکز شهر و ولسوالی‌ها بود که موفقانه انجام شده است: «در نتیجه‌ی 270 حمله تهاجمی و هوایی از پنج ماه پیش به این‌سو توانستیم حدود 60 پایگاه مخالفان مسلح را در نقاط مختلف نابود کنیم.»
آقای نوری میگوید، در نتیجه‌ی این عملیات اکنون واحد ویژه‌ی نیروهای امنیتی در نقاط مختلف ولسوالی‌های خواجه‌عمری، اندر، مقر، گیلان و ناوه مستقر شده و پیشروی دارند. به گفته‌ی آقای نوری، شماری از ساحات اطراف مرکز شهر و ولسوالی‌های نام‌برده، قبلا مرکز جلب و جذب و اجرای محاکم صحرایی طالبان بود، اما اکنون روند ایجاد پایگاه‌ها در آن مناطق شروع شده است.
به گفته‌ی سخنگوی والی غزنی، تغییراتی که در نتیجه‌ی این عملیات در وضعیت امنیتی غزنی رونما شده، این است که اکنون مخالفان مسلح طالبان در هیچ نقطه‌ای توانایی تحرک را ندارند و از مراکزشان فرار کرده و یا پراکنده شده‌اند: «در دو ماه گذشته غیر از 7 مورد حمله بالای کمربندهای امنیتی مرکز غزنی و یک مورد هم در مربوطات ولسوالی قره‌باغ بالای یک پایگاه امنیتی، دیگر هیچ حمله‌ای را انجام نداده‌اند. نیروهای امنیتی آمادگی کامل دفاع را دارد.»
ناامنی در راه‌های منتهی به ولسوالی‌ها، اخاذی و گروگان‌گیری در این مسیرها از مشکلاتی است که سال‌ها سبب رنج شهروندان شده است. بنابر گزارش‌ها در پنج‌شنبه هفته گذشته (12 ثور) طالبان 5 مسافر هزاره را در ولسوالی قره‌باغ تیرباران کردند. شماری از اعضای شورای ولایتی غزنی با ابراز نگرانی از عدم امنیت در مسیر ولسوالی‌ها می‌گویند که با آن‌که مراکز طالبان در این اواخر مورد حمله قرار گرفته و پراکنده شده‌اند، اما این گروه در بسا نقاط و مسیر راه‌ها حضور گسترده دارند و باعث آزار مردم عادی می‌شوند.
خالق‌داد اکبری، عضوی شورای ولایتی غزنی به اطلاعات روز میگوید: «تا زمانی‌که امنیت تمام جغرافیا و مسیرهای ولسوالی‌ها به خصوص ولسوالی‌های پشتون‌نشین تامین نشود، صرف حمله‌های هوایی و هدف قرار دادن مراکز مخالفان هیچ دردی را دوا نمی‌کند.»
سخنگوی والی غزنی اما میگوید، تامین امنیت شاه‌راه‌ها و مسیرهای ولسوالی‌ها در مرحله‌ی دوم برنامه‌ی امنیتی قرار دارد که اکنون شروع شده است. آقای نوری میگوید: «اکنون نیروهای امنیتی در چندین مسیر، خواجه عمری، قیاق – جغتو که پنج ولسوالی را به مرکز شهر وصل می‌کند، اعزام شده و روند ایجاد پایگاه‌ها در شماری از این مسیرها شروع شده است.» آقای نوری میگوید، در مسیر قره‌باغ ـ جاغوری نیز روند ایجاد پایگاه‌ها تا دو روز دیگر آغاز خواهد شد.
این‌روزها جنگ و درگیری در بسیاری از ولایت‌های کشور در حالی شدت گرفته است که دور ششم گفت‌وگوهای صلح میان نمایندگان طالبان و امریکا در دوحه پایتخت قطر پس از 9 روز، در روز پنج‌شنبه (19 ثور) به پایان رسید. بنابر اظهارات دو طرف قرار است این گفت‌وگوها دور هفتمی نیز داشته باشد. پس از پایان هر دور این گفت‌وگوها خوش‌بینی‌های از پیش‌رفت در روند صلح از سوی دو طرف ابراز می‌شود. اما این‌که چه زمان جنگ پایان می‌یابد، معلوم نیست.