«قلعه‌ی غزنین» بیش از هشت سده می‌شود که از دل تحولات تاریخی و جغرافیایی عبور کرده و هنوز در شمال شهر غزنی خودنمایی می‌کند. خودنمایی آمیخته با شکوهمندی تاریخی و بی‌مهری بسیار.
قلعه‌ی قدیمی غزنی (غزنه، غزنین) این اواخر به‌دلیل فروریزی یکی از برج‌هایش خبرساز شده است. برج «میرزا عبدالقیوم» یکی از 36 برج این بنای تاریخی حدود دو هفته‌ی پیش (۲۱ جوزا) فرو ریخت. در سال‌های اخیر نیز 14 برج آن به‌گونه‌ی جدی آسیب دیده، دو برج آن فرو ریخته و یکی از دیوارهای آن به‌گونه‌ی کامل تخریب شده است.
ارگ غزنین یکی از ۳۰۰ آثار تاریخی غزنی است که قدمت آن به دوران سلطنت سلسله‌ی غزنویان (۹۷۵ – ۱۱۸۷ میلادی) می‌رسد. بالاحصار دوران غزنویان نیز در محوطه‌ی این ارگ و در شهر کهنه‌ی غزنی موقعیت دارد.
مقام‌های محلی ولایت غزنی جدی‌ترین علت فروریزی یکی از برج‌های این قلعه را انبارشدن فاضلاب ساکنان محل و بارندگی مداوم می خوانند.
قلعه‌ی غزنین در سال ۱۳۹۲ خورشیدی با هزینه‌ی یک‌ونیم میلیون یورو از بودجه‌ی دانشگاه «آخن» آلمان مرمت و بازسازی شد؛ بازسازی‌ای که «فقط تهداب‌های شماری از برج‌ها تحکیم‌کاری شد و سطح بیرونی برج‌ها هم کاه‌گل». همزمان با آن ۳۴ آبده‌ی تاریخی دیگر نیز در این شهر بازسازی شد.
چالش‌ها و راهکارها
ارگ غزنین همانند سایر آبدههای تاریخی در کشور هم شاهد بی‌مهری دولت و ساکنان آن بوده است و هم متأثر از جنگ و عوامل طبیعی برف، باران و توفان. هم‌اکنون در اطراف این قلعه‌ی تاریخی، بیش از یک‌هزار خانواده زندگی می‌کنند و یک حوزه‌ی امنیتی پولیس و یک قرارگاه ارتش نیز در آن مستقر است. افزون بر این، بر قسمت‌هایی از خندق محافظتی آن نیز جاده احداث شده است.
براساس قانون حفظ آثار فرهنگی و تاریخی کشور، آبدههای تاریخی باید خالی از سکنه باشد. اما بشیر محمدی، رییس اداره‌ی اطلاعات و فرهنگ غزنی به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که یک هزار خانواده در محدوده‌ی ارگ غزنین و ۶۸ خانواده‌ی دیگر نیز در برج‌های این ارگ زندگی می‌کنند. به گفته‌ی او، در این قلعه‌ی تاریخی هیچ مسیر و کانال برای خروج آب و فاضلاب وجود ندارد و همه‌ی فاضلاب به درون برج‌های این قلعه سرازیر می‌شود: «برج‌ها و دیوارهای قلعه‌ی غزنین ظرفیت جذب این مقدار فاضلاب را ندارد و سرازیرشدن آن باعث تخریب این دیوارها و برج‌ها می‌شود و قانونا هم کسی اجازه‌ی حفر کانال‌ها را در آن ندارد.»
پیش از این نیز ریاست اطلاعات و فرهنگ غزنی در طرحی به ریاست‌جمهوری و وزارت اطلاعات و فرهنگ پیشنهاد کرده بود که به منظور حفظ این قلعه، اطراف آن را خالی از سکنه کند. براساس این طرح، به خانواده‌های ساکن در این قلعه باید به «دشت علی لالا» در ناحیه‌ی سوم شهر غزنی مسکن داده شود. آقای محمدی اما می‌گوید که این طرح تا کنون از سوی ریاست‌جمهوری تصویب یا رد نشده است.
محمدعارف نوری، سخن‌گوی والی غزنی نیز می‌گوید که این طرح در سال ۱۳۹۲ به ریاست‌جمهوری و وزارت‌های اطلاعات و فرهنگ و شهرسازی ارایه شده که تا کنون فقط وزارت شهرسازی این طرح را تصویب کرده است.
همچنان ایجاد حوزه‌ی امنیتی و قرارگاه ارتش در قلعه‌ی غزنین و عبور و مرور موترهای نظامی در آن از دیگر عوامل تخریب این آبده‌ی تاریخی خوانده می‌شود.
بشیر محمدی می‌گوید که جنگ هم‌اکنون مخرب‌ترین عامل تخریبی این قلعه‌ی قدیمی است: «اکثر برج‌های ما هم‌اکنون نشانه‌های اصابت گلوله‌های آرپی‌جی و متباقی سلاح‌های سنگین و سبک را در خود دارد که بخش‌های از آن نیز به این دلیل آسیب دیده است. حالا ما باید به جای استفاده‌ی نظامی از این مکان، استفاده‌ی توریستی کنیم.»
او می‌گوید که بارها از مقام‌های محلی و مسئولان امنیتی خواسته است که حوزه‌ی پولیس و قرارگاه ارتش را از این آبده‌ی تاریخی انتقال دهند و از آن استفاده‌ی نظامی نکنند، اما اقدامی در این مورد تا کنون صورت نگرفته است.
محمدعارف نوری می‌گوید که حوزه‌ی امنیتی بیرون از این قلعه‌ی تاریخی قرار دارد و هیچ نوع چالشی برای آن به‌حساب نمی‌آید. او تأکید می‌کند که قرارگاه ارتش هم از زمان قدیم در آن ایجاد شده و نیروهای ارتشی که در آن‌جا نیز مستقرند، نیروی محافظتی تأسیسات وزارت دفاع ملی است.
«وجود این نیروها برای حفظ این ارگ تاریخی لازم میباشد و ادعای انتقال این بخش‌های نظامی نیز از این قلعه، حقیقت ندارد».
عامل دیگر تخریبی این ارگ، نابودی خندق حفاظتی آن و ساخت جاده بر این خندق خوانده شده است. رییس اطلاعات و فرهنگ غزنی می‌گوید که به علت حساسیت تخریبی این آبده‌ی تاریخی، نباید در ۵۰۰ تا یک‌هزار متری آن جاده‌ای ایجاد می‌شد. به گفته‌ی او، هم‌اکنون از این جاده بدون هیچ توجهی به وسایط نقلیه‌ی بلندتناژ و پایین‌تناژ اجازه‌ی عبور و مرور داده می‌شود. درحالی‌که قسمت‌هایی از دیواره‌های ارگ با عبور و مرور این وسایط آسیب می‌بیند؛ حتا قسمت‌هایی از دامنه‌ی این برج به خاطر ایجاد این جاده تا کنون از بین رفته است.
بارندگی کنترل‌نشده نیز بر این بنای تاریخی اثر مخرب داشته است. عبدالاحد عباسی، رییس آبدات تاریخی وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌گوید: «این برج‌ها و دیوارها فرسوده‌شده و ترمیم دوباره نیز نشده است، اکنون در مقابل باران حساسیت تخریبی بیش‌تری دارد که همه‌ساله ما شاهد تخریب قسمت‌هایی از آن در اثر بارندگی و برف‌باری می‌باشیم.»
اقدامات دولت برای ساخت برج میرزا عبدالقیوم
یک روز پس از فروریزی برج میرزا عبدالقیوم، وزارت اطلاعات و فرهنگ کشور در ۲۲ جوزا اعلام کرد که بازسازی این برج در اولویت کاری این وزارت قرار دارد و به‌زودی هیأتی برای بررسی به غزنی فرستاده می‌شود. رییس آبدات تاریخی وزارت اطلاعات و فرهنگ نیز می‌گوید که قرار است همه‌ی برج‌ها و دیوارهای این قلعه بررسی و سپس مرمت شود.
رییس اطلاعات و فرهنگ غزنی اما می‌گوید که تا کنون هیأتی از وزارت اطلاعات و فرهنگ به این ولایت برای سروی و مرمت قلعه‌ی تاریخی غزنه نیامده است. اما عارف نوری می‌گوید که کار بازسازی و مرمت این قلعه از سوی اداره‌ی عملیاتی و حمایتی انکشاف ملی ریاست‌جمهوری کشور سروی شده است و به زودی آغاز خواهد شد.