اطلاعات روز در گزارش تحقیقی دریافته است که کار «اداره ملی امتحانات» غیرشفاف و با تخطی‌های زیادی همراه است. بررسی صدها صفحه سند نشان می‌دهد که این اداره در نتیجه‌ی کانکور عمومیِ ده‌ها داوطلب در چهار سال اخیر دست‌کاری کرده و برای آنان نتیجه‌ی دومی ساخته‌اند. این کار خلاف لایحه کانکور و لایحه تبدیلی‌ها است و برای برخی از داوطلبان نتیجه‌ی دومی با نمره‌های متفاوت و اغلب بلندتر درست شده و ده‌ها تن دیگر خلاف لایحه در رشته‌های دیگر و اغلب رشته‌های بهتر، تبدیل شده‌اند. منابعی از اداره ملی امتحانات به اطلاعات روز می‌گویند که دست‌کاری در نتیجه‌ی کانکور بسیار گسترده است و باید از کارکرد این اداره نظارت شود. بخش دیگر یافته‌ها نشان می‌دهد که چندین نفر خلاف لایحه از سه تا پنج بار در امتحان کانکور شرکت کرده‌اند.
همچنان در این گزارش، روزنامه اطلاعات روز دریافته است که از مجموع 105 عضو کمیته کانکور در سال‌های 1394_1395، 1395_1396، 1396_1397 و 1397_1398، تنها 32 عضو آنان مطابق لایحه کانکور به مدت یک سال عضو بوده و 73 عضو دیگر خلاف لایحه از دو تا چهار سال عضویت این کمیته را داشته‌اند. افزون بر این‌ها، یافته‌های اطلاعات روز نشان می‌دهد که دست‌کم 31 کارمند جدیدالتقرر اداره ملی امتحانات براساس نمره‌ای که آنان در آزمون کانکور عمومی اصلاحات اداری سال 1397 گرفته بودند، استخدام نشده‌اند، بلکه گزینش‌شده و در 10 مورد خلاف رشته در این اداره استخدام شده‌اند.
سرپرست اداره ملی امتحانات کانکور می‌پذیرد که در نتیجه‌ی ده‌ها داوطلب در این سال‌ها تغییر آمده، اما این تغییرات براساس فیصله‌ی کمیسیون سمع شکایات و مطابق به صلاحیت این اداره اعمال شده است. عبدالقدیر خموش در مورد اعضای کمیته کانکور می‌گوید که «مطابق ضرورت» شماری از اعضای سال پیش کمیته کانکور در سال‌های بعدی حفظ شده است.
اداره ملی امتحانات کانکور
«اداره ملی امتحانات» به تاریخ ۲۲ اسد 1397 طی فرمان رییس‌جمهور غنی از ساختار وزارت تحصیلات عالی کشور جدا و به‌عنوان یک اداره‌ی مستقل برای گرفتن امتحان و اعلام نتیجه ایجاد شد. پیش از این تاریخ، این اداره با عنوان «ریاست امتحانات» زیرمجموعه‌ی وزارت تحصیلات عالی بود. هدف از ایجاد این اداره‌ی مستقل، «بهبود و تسریع بهتر امور مربوط به امتحانات جمعی در نهادهای تحصیلات عالی و نیمه‌عالی دولتی (ملکی و نظامی) و خصوصی، اخذ امتحان کارکنان خدمات ملکی و سایر امتحانات جمعی»، خوانده شده است. این اداره هم‌اکنون امتحانات جمعی بست‌های پنج و شش خدمات ملکی، کانکور دانشگاه‌های دولتی (نظامی و ملکی) و خصوصی و ستاژ حقوقی را می‌گیرد.
عبدالقدیر خموش، سرپرست فعلی اداره ملی امتحانات در سال 1394 به تیم امتحان کانکور در وزارت تحصیلات عالی پیوست. در آن زمان احمد جاوید رسولی رییس «ریاست امتحانات» بود و آقای خموش آمر کمیته کانکور گماشته شد. کمیته کانکور یا کمیته استادان در واقع تمام‌کاره‌ی اداره ملی امتحانات افغانستان است که از استادان دانشگاه‌های مرکزی کابل تشکیل می‌شود. بعد از رفتن جاوید رسولی از این اداره، آقای خموش تا کنون سرپرست این اداره است. اسنادی که به‌دست اطلاعات روز رسیده، بیشتر از دوران ریاست احمد جاوید رسولی و سرپرستی عبدالقدیر خموش است.
سیستم کانکور افغانستان تا سال 1387 خورشیدی آنالوگ و در سال 1388 خورشیدی با نمونه‌گیری از یک سیستم کوریایی، توسط کوریایی‌ها تغییر یافت و کمپیوتری شد.
دست‌کاری در نمره و نتایج داوطلبان کانکور سال 1394-1395
اسناد 28 داوطلب کانکور سال 1394-1395 که به‌دست اطلاعات روز رسیده، نشان می‌دهد که شماری از این افراد در نتیجه‌ی عمومی کانکور ناکام مانده یا در رشته‌ی پایین کامیاب شده بودند، اما اداره ملی امتحانات بعدا آن‌ها را با دادن نمره‌های بلندتر در رشته‌های مختلف مانند طب و انجنیری دانشگاه کابل کامیاب معرفی کرده‌اند. در این جمع 20 داوطلب دیگر که تنها در رشته‌ی آن‌ها تغییر آمده است. با اعلام نتیجه‌ی عمومی کانکور آنان در یک رشته کامیاب، اما بعدا در فهرست ارسالی به دانشگاه‌ها در رشته‌های مختلف که اغلب نمره‌های بلندتری لازم داشته، کامیاب معرفی شده‌اند.
این در حالی‌ست که ماده‌ی چهلم لایحه امتحانات کانکور می‌گوید: «نتایج امتحان کانکور نهایی بوده و تجدیدنظر در آن صورت نمی‌گیرد.»
همچنان ماده‌ی هجدهم این لایحه چنین صراحت دارد: «تغییر رشته داوطلبی که نظر به انتخاب رشته و اخذ نمره حاصله در یکی از دانشکده‌ها از طرف کمیته امتحانات معرفی شده باشد، مکلفیت کمیته امتحانات نمی‌باشد.» اما اداره ملی امتحانات خلاف این دو ماده، در نتیجه‌ی ده‌ها تن دست‌کاری کرده و تغییر آورده است.
افزون به این دو ماده، در ماده‌ی نخست «لایحه‌ی تبدیلی‌ها برای دوره‌ی تحصیلی لیسانس مؤسسات تحصیلات عالی افغانستان» که در سال 1394 نافذ شد، آمده است چون در وقت اخذ امتحان کانکور به دانش‌آموزان وقت و صلاحیت داده می‌شود تا با دقت فکر کرده، دانشکده و دانشگاه مورد علاقه خود را انتخابات کنند، بنابراین حق تبدیلی در داخل مؤسسه تحصیلی و یا از یک نهاد تحصیلی به نهاد تحصیلی دیگر را ندارند.
در ورق جوابات داوطلبان کانکور نیز تأکید شده: «تعهد: این جانب که شهرتم در فوق ذکر است، رشته‌ی مورد نظر خویش را با دقت کامل انتخاب کرده‌ام و در آینده خواهش تبدیلی رشته را در داخل پوهنتون و یا به پوهنتون‌های دیگر ندارم.»
لایحه امتحانات کانکور در 22 جوزای 1387 نافذ شده است. به موجب آن نتیجه‌ی عمومی کانکور که اعلام می‌شود نهایی است و کسی حق تغییرات در آن را ندارد. اما مسئولان «اداره ملی امتحانات» که در سال 1394-1395 «ریاست عمومی امتحانات» بود و ریاست آن را احمد جاوید رسولی به عهده داشت، خلاف این دو ماده‌ی لایحه امتحانات کانکور و یک ماده‌ی لایحه تبدیلی‌ها در نمرات برخی داوطلبان دست‌کاری کرده و رشته‌ی شماری از داوطلبان را تغییر داده است. این افراد از یک دانشکده به دانشکده دیگر و حتا از ولایات به کابل و اغلب در رشته‌های بهتر تبدیل شده‌اند. برخی از این افراد نمره مورد نیاز در رشته‌ای را که از سوی اداره امتحانات کامیاب معرفی شده‌اند نیز تکمیل نکرده‌اند.
یکی از داوطلبان کانکور 1394_1395 که شامل این فهرست است، تایید می‌کند که او با واسطه کردن یکی از نمایندگان مجلس توانست در نمره و نتیجه‌ی خود تغییرات بیاورد.
به‌عنوان نمونه محمدنقیب فرزند حمیدالله از ولایت بلخ در نتیجه‌ی اولی 142.40 نمره گرفته و ناکام مانده است، اما در نتیجه‌ی دومی با 289.500 نمره به دیپارتمنت ساختمان‌های صنعتی و مدنی صرف برای ذکور دانشکده انجنیری دانشگاه بلخ معرفی شده است.
عبدالتواب فرزند جلیل احمد از ولایت هرات در نتیجه‌ی عمومی 140.85 نمره گرفته و ناکام مانده است، اما در نتیجه‌ی دومی با داشتن 218.236 به دیپارتمنت باغداری صرف برای ذکور دانشکده زراعت دانشگاه هرات معرفی شده است.
دست‌کاری در نتیجه‌ی داوطلبان این سال
در این بخش 20 داوطلب کانکور سال 1394-1395 در نتایج عمومی همان سال در دانشکده‌های مختلف کامیاب شده‌اند، اما بعدا در فهرست ارسالی کامیابان از سوی اداره ملی امتحانات، در دانشکده‌های دیگر و اغلب بهتر کامیاب معرفی شده‌اند.
به‌عنوان نمونه الیاس فرزند نعمت‌الله از ولایت کابل در نتیجه‌ی عمومی کانکور با گرفتن 337.588 نمره در دیپارتمنت انگلیسی صرف فرای ذکور دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه کابل کامیاب شده است، اما در نتیجه‌ی دومی با همان نمبر در دیپارتمنت عمومی صرف برای ذکور دانشکده طب دانشگاه کابل کامیاب معرفی شده است.
ذبیح الله فرزند حاجی مراد از ولایت فاریاب در نتایج عمومی با گرفتن 194.81 نمره در دیپارتمنت عمومی دانشکده ادبیات و علوم بشری دانشگاه فاریاب کامیاب شده است، اما در فهرست ارسالی کامیابان، با همان نمره در دیپارتمنت عمومی دانشکده انجنیری دانشگاه فاریاب کامیاب معرفی شده است.
سعدیه فرزند نور محمد از ولایت کابل در نتیجه‌ی عمومی با گرفتن 316.48 نمره در دانشکده حقوق دانشگاه کابل کامیاب شده است، اما در نتیجه‌ی دومی با همان نمره به دانشکده طب دانشگاه کابل کامیاب معرفی شده است.
محمد فرزند میرزاخان از ولایت ننگرهار در نتایج عمومی با اخذ 252.736 نمره در دیپارتمنت بیولوژی صرف برای ذکور دانشکده ساینس دانشگاه کابل کامیاب شده است، اما در نتیجه‌ی دومی با همان نمره در دیپارتمنت استخراج زیرزمینی معادن صرف برای ذکور جیولوجی و معادن دانشگاه پولی تخنیک کامیاب معرفی شده است.
دست‌کاری در نتایج داوطلبان کانکور 1395_1396
افزون بر ماده‌ی نخست «لایحه‌ی تبدیلی‌ها برای دوره‌ی تحصیلی لیسانس مؤسسات تحصیلات عالی افغانستان» که در سال 1394 نافذ شده، در ماده‌ی هژدهم این لایحه آمده است که تبدیلی از مؤسسات تحصیلات نیمه عالی به مؤسسات تحصیلات عالی مجاز نیست و از مؤسسات عالی به نیمه عالی در صورت موافقه وزارت‌های ذیربط صورت گرفته می‌تواند. ماده بیستم می‌گوید که تبدیلی از مؤسسات تحصیلات عالی ولایت به کابل مجاز نیست، به استثنای موارد که برای قشر اناث در ماده شانزدهم پیش‌بینی شده است. این لایحه تبدیلی صرف به همان رشته را اجازه داده است.
این لایحه‌ی جلو تبدیلی را کاملا مسدود نکرده، بلکه در شرایط خاص اجازه‌ی تبدیلی داده شده است، اما صلاحیت آن نه به اداره محلی امتحانات، بلکه به ریاست امور محصلان سپرده شده است. هرچند این لایحه مربوط به اداره ملی امتحانات نیست، اما اداره ملی امتحانات بیرون از صلاحیت خود، خلاف ماده‌های این لایحه نیز عمل کرده است.
اما یافته‌های اطلاعات روز نشان می‌دهد که اداره ملی امتحانات بیرون از صلاحیت خود و خلاف ماده‌های این لایحه، افراد را از یک دانشکده به دانشکده دیگر، از یک ولایت به ولایت دیگر تبدیل کرده است. اطلاعات روز نتایج 54 نفر را بررسی کرده که در نتیجه‌ی عمومی کانکور در یک رشته کامیاب شده است، اما در فهرست ارسالی کامیابان از سوی اداره ملی امتحانات به دانشگاه‌ها، در رشته‌های بهتر کامیاب معرفی شده‌اند.
به‌عنوان نمونه، عبدالوارث فرزند عبدالصبور از ولایت کابل نخست در دیپارتمنت مدیریت انکشاف صرف برای ذکور دانشکده اداره و پالیسی عامه دانشگاه کابل کامیاب شده است، اما در فهرست ارسالی کامیابان، در دیپارتمنت بخش نظامی صرف برای ذکور دانشکده طب دانشگاه طب کابل کامیاب معرفی شده است.
نفیسه فرزند پاینده‌محمد از ولایت کابل نخست در دیپارتمنت جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه هرات کامیاب شده است، اما اداره ملی امتحانات در فهرست ارسالی کامیابان، او را در دیپارتمنت منجمنت و اداره تشبثات دانشکده اقتصاد دانشگاه کابل کامیاب معرفی کرده است.
فیصل فرزند شیرافضل از ولایت ننگرهار نخست در انستیتیوت‌های نیمه عالی ولایت ننگرهار کامیاب شده است، اما در فهرست ارسالی کامیابان، در دیپارتمنت بشرشناسی و باستان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه کابل کامیاب معرفی شده است.
عبدالباری فرزند عبدالصمد از ولایت بغلان با نمره 272.80 نخست در دیپارتمنت زبان و ادبیات پشتوی دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه تعلیم و تربیه شهید استاد ربانی کامیاب شده است، اما در فهرست ارسالی کامیابان، در دیپارتمنت سیول دانشکده انجنیری دانشگاه بغلان کامیاب معرفی شده است.
عبدالقدیر خموش، سرپرست اداره ملی امتحانات در صحبت با اطلاعات روز هرچند می‌پذیرد که برای این افراد در سال‌های 1395 و 1396 نتیجه‌ی دومی درست شده است، اما می‌گوید که این تغییرات پس از بررسی شکایات آنان از سوی کمیسیون سمع شکایات این اداره اعمال شده است. آقای خموش می‌افزاید که این داوطلبان در کد رشته‌های انتخاب‌شان اشتباه کرده بودند که پس از بررسی شکایات آن‌ها، این تغییرات اعمال شده است: «چیزهای که شما گفتید که تغییر از یک رشته به رشته دیگر صورت گرفته، دلیلش این بوده که بر اثر سیاه کردن نادرست [کد رشته] و رسیدگی به شکایات، ما آن‌ها را از انتخاب اول به انتخاب دوم‌شان روان کردیم.»
او هرچند در جریان مصاحبه نخست امکان دست‌کاری در نتایج کانکور را نپذیرفت، اما بعدا گفت فعلا دخالت انسانی در نتایج کانکور به حداقل رسیده است: «امکان ندارد که دخالت انسانی هیچ نباشد، ولی به حداقل تنزیل یافته است.»
آقای خموش ماده‌ی چهلم لایحه‌ی امتحانات کانکور (نهایی بودن نتایج کانکور) را می‌پذیرد، اما می‌گوید که بررسی به شکایات داوطلبان کانکور در این اداره امر معمول است که همه سال دو هفته بعد از اعلام نتیجه به داوطلبان وقت ثبت شکایت داده می‌شود و بعدا شکایات آنان از سوی کمیته کانکور بررسی و رسیدگی می‌شود. به گفته‌ی او، معمولا شکایت‌ها شامل چهار بخش است.
قدیر خموش هرچند در مصاحبه گفت که فیصله رهبری اداره ملی امتحانات در مورد تغییرات در نتایج این داوطلبان موجود است و «می‌توانیم در اختیار شما قرار دهیم» اما بعدا توضیحاتی را بدون فیصله‌نامه‌های شورای رهبری اداره به اطلاعات روز ایمیل کرد که نشان می‌دهد بیشتر آن‌ها به‌دلیل اشتباه‌کردن در کد رشته، در رشته‌ی دیگر تبدیل شده‌اند یا در کل نتیجه‌ی دومی برای آنان ساخته شده است.
همچنان قرار اطلاعات روز با آقای خموش این بود که چند نمونه از کانکور 1395 که در نمرات آنان نیز تغییر آمده از جمله نصرالله را نیز ارسال کند، اما در نمونه‌های ارسالی، در مورد این افراد توضیح داده نشده است.
سه نمونه از کانکور عمومی 1396-1397
به تاریخ 22 ثور 1398 دانشگاه غور مکتوبی با شماره 64 به اداره ملی امتحانات می‌فرستد که در آن می‌گوید بعد از اعلام نتایج کانکور 1397 به تعداد 23 محصل دور دوم از طریق سیستم معلوماتی تحصیلات عالی معرفی شده است که سه تن آنان ثبت نام کرده بودند. در این مکتوب گفته شده که فورم‌های نتایج این افراد از سیستم HEMIS پرنت شده موجود است که صلاحیت سیستم به‌دست مسئول سیستم وزارت تحصیلات عالی است و دانشگاه غور در آن کدام تغییرات وارد کرده نمی‌تواند. در این مکتوب تذکر رفته که این دانشجویان به شکل رسمی از طریق اداره ملی امتحانات کانکور به‌طور کتبی معرفی نشده بودند.
براساس این مکتوب خیرالله فرزند رحیم الله با اخذ 148.22 نمبر در رشته فیزیک، جیلانی فرزند نصرالله با اخذ 147.70 نمبر در رشته ریاضی و محمد اعظم فرزند گل اعلم با اخذ 144.28 نمبر در شته کیمیا کامیاب معرفی شده‌اند. اطلاعات روز نتایج این سه نفر را در دیتابیس نتایج عمومی کانکور سال 1397 بررسی کرده که نشان می‌دهد آنان با اخذ نمره‌های فوق ناکام مانده بودند.
این مکتوب‌های رسمی و بررسی نتایج این افراد نشان می‌دهد که این سه تن نخست ناکام مانده بوده‌اند و سپس با دست‌کاری در نتیجه‌ی کانکور آن‌ها از طریق وزارت تحصیلات عالی، در رشته‌های فیزیک، ریاضی و کیمیا کامیاب معرفی شده‌اند. این نمونه‌ها خلاف ماده‌ی چهلم لایحه امتحانات کانکور است.
روزنامه‌ی اطلاعات روز با خیرالله فرزند رحیم‌الله یکی از این سه دانشجو صحبت کرده است. خیرالله می‌گوید که در اعلام نتایج کانکور او ناکام مانده بود، اما بعد از پنج هفته از شروع درس‌ها، تماسی از سوی مدیر تکنالوژی معلوماتی دانشگاه غور دریافت می‌کند و می‌گوید که او در جمع 23 نفری است که در جذب دوم معرفی شده و او مشخصا در رشته‌ی فزیک کامیاب شده است. خیرالله می‌افزاید او اکنون سال دوم دانشگاه غور است.
او می‌افزاید که پس از ختم سمستر اول و شروع سمستر دوم دانشگاه، مسئولان دانشگاه غور به آن‌ها گفتند که با نمره‌های که آنان در آزمون کانکور اخذ کرده، کامیاب نشده‌اند و بعد از فراغت به آن‌ها دیپلوم نخواهد داد: «ما رفتیم خانه و درس نخواندیم. در سال جاری دوباره به ما تماس گرفتند که به دانشگاه بیایید و سمستر دوم را شروع کنید.»
خیرالله تأیید می‌کند که جیلانی و محمداعظم نیز اکنون دانشجوی رشته‌های ریاضی و کیمیا در دانشگاه غورند.
نمونه‌ای از کانکور 1397-1398؛ چرا نتیجه‌ی منصور پس از چندین شکایت تغییر نکرد؟
بررسی‌های اطلاعات روز نشان می‌دهد که نتایج کانکور ده‌ها نفر در این سه سال تغییر داده شده و گاهی حتا نمره‌های آن بلند برده شده است، اما اطلاعات روز به پرونده‌ی یکی از داوطلبان کانکور سال 1397-1398 دست یافته که وی مدعی است در نتیجه‌ی کانکور او دست‌کاری و ورق جوابات او دو پاسخ سیاه (نشانی) شده است. این داوطلب از نمره‌ی داده‌شده برایش در آزمون کانکور راضی نیست و به‌رغم مراجعه به ادارات مختلف و ثبت شکایت‌ها، به خواستش نرسیده است.
منصور فرزند عبدالعظیم از ولایت کابل که در سال 1396 اول‌نمره از لیسه عالی عبدالغفور ندیم فارغ شده، در امتحان کانکور 1397-1398 شرکت می‌کند. اما نتیجه‌ی او در هنگام اعلام نتیجه‌ی عمومی آزمون سراسری کانکور به تاریخ 19 سرطان 1398 اعلام نمی‌شود.
او در ماه میزان 1398 شکایتی به کمیسیون سمع شکایات مجلس نمایندگان ثبت می‌کند. منصور در این عریضه نوشته که پس از اعلام‌نشدن نتیجه‌اش، به کمیته امتحانات کانکور مراجعه می‌کند. مسئولان گفته‌اند که بعضی مشکلات تخنیکی پیش آمده و یک هفته بعد نتیجه‌ی او اعلام می‌شود. منصور یک هفته بعد مراجعه می‌کند، باز هم نتیجه‌اش معلوم نمی‌شود و مسئولان تاریخ 31 سرطان را برای مشخص‌شدن نتیجه‌ی او تعیین می‌کند. فردای آن روز نتیجه‌ی منصور با آی‌دی نمبر L01050260 با نمره 58.714 مشخص می‌شود. وقتی او دوباره به کمیته مراجعه می‌کند، مسئولان برایش می‌گویند که نتیجه از او نیست و این آی‌دی از کسی به نام فروغ است. منصور نوشته که ورق اسناد را دیدم، کسی به این نام در امتحان شرکت نکرده بود. مسئولان دوباره تاریخ پنجم اسد را برای مراجعه بعدی تعیین می‌کنند. منصور در آن تاریخ مراجعه می‌کند، اما مسئولان این بار نتیجه‌ی او را با آی‌دی نمبر L01050256 با نمره 78.714 تحویل می‌دهد که نشان می‌دهد وی بی‌نتیجه مانده است. منصور قانع نمی‌شود و درخواست ورق جوابات خود را می‌کند. با اسرار او یک کاپی ورق جوابات را برایش نشان می‌دهد که هر پاسخ دو خانه‌ای سیاه (نشانی) شده است. در ادامه‌ی شکایت منصور آمده که «به آن‌ها گفتم اگر من پاسخ‌ها را دو خانه‌ای سیاه کرده باشم، باید صفر نمبر می‌گرفتم، اما مسئولان گفته که برخی سوال‌ها دو جوابِ درست دارد.»
کمیسیون سمع شکایات مجلس به تاریخ 31 میزان موضوع را به وزارت دولت در امور پارلمانی راجع می‌کند که با وزارت تحصیلات عالی در میان بگذارد و در مدت یک هفته به این کمیسیون گزارش دهد. وزارت دولت در امور پارلمانی به تاریخ 13 عقرب مکتوبی را به وزارت تحصیلات عالی می‌فرستد. وزارت تحصیلات عالی در پاسخ می‌گوید که اداره امتحانات کانکور از این وزارت جدا شده، بنابراین این گونه موارد را با آن اداره شریک کند.
وزارت دولت در امور پارلمانی به تاریخ 16 عقرب مکتوب دیگر را به اداره ملی امتحانات می‌فرستد. عبدالقدیر خموش، سرپرست این اداره پای این مکتوب به آمریت کمیته امتحانات هدایت می‌دهد که به مشکل عارض به رویت سوابق رسیدگی اصولی شود.
آمر کمتیه امتحانات در جواب می‌نویسد که منصور با آی‌دی نمبر 01050256L، 78.714 نمره گرفته و بی‌نتیجه مانده است. این اداره تمامی ادعاهای منصور را بی‌اساس خوانده و گفته که ورق جوابات او مانند هزاران ورق دیگر توسط سیستم الکترونیکی خوانده شده و پای هیچ مداخله‌ی در میان نیست. در مکتوب آمده که اگر وی قناعت نداشته باشد، کمیته می‌تواند ورق جوابات او را بکشد که از سوی هیأت رسمی بررسی شود. آمر کمیته ادعای درست بودن دو جواب از چهار جواب سوال‌ها را نیز نادرست می‌خواند.
اداره ملی امتحانات به تاریخ 21 عقرب با ارسال مکتوبی به وزارت دولت در امور پارلمانی می‌نویسد که ورق جوابات منصور به‌صورت همه‌جانبه بررسی شده که ورق توسط سیستم الکترونیکی خوانده شده و پای هیچ مداخله‌ی در میان نیست: ادعای این که برخی سوال‌ها دو جواب درست دارد نیز بی‌اساس است.
قضیه به این‌جا ختم نمی‌شود. به تاریخ 15 عقرب کمیسیون سمع شکایات مجلس دوباره از اداره ملی امتحانات خواستار اصل ورق جوابات منصور با دو آی‌دی L01050260 و L01050256 می‌شود. به تاریخ دوم قوس اداره ملی امتحانات با ارسالی مکتوبی به کمیسیون سمع شکایات مجلس نمایندگان کاپی سه ورق اسناد منصور را نیز می‌فرستد.
کاپی ورق جواب‌های منصور که از سوی اداره کانکور ارائه شده، نشان می‌دهد که همه‌ی جواب‌های او دو خانه‌ای سیاه (نشانی) شده است. هرچند اداره کانکور در دو مکتوب رسمی گفته که درست بودن دو جواب از هر سوال صحیح نیست، اما با وجود این‌که پاسخ‌های همه‌ی 160 سوال مربوط به منصور دو جواب نشانی شده است که در این صورت باید صفر نمبر می‌گرفت، ولی برای او 78.7 نمبر داده شده است. منصور ادعا دارد که ورق جوابات او بعدا دست‌کاری شده و جواب هر سوال دو گزینه‌ای نشانی شده است.
اطلاعات روز نتیجه‌ی آزمون کانکور منصور را در دیتابیس نتایج کانکور همان سال بررسی کرده که نشان می‌دهد او با آی‌دی نمبر L01050256، 78.7140 نمبر گرفته و بی‌نتیجه مانده است. هرچند نتیجه‌ی منصور با آی‌دی نمبر L01050260 در دیتابیس نتایج کانکور موجود نیست، اما اوراق چاپ‌شده از نتایج وی با هر دو آی‌دی نمبر موجود است که نشان می‌دهد با آی‌دی نمبر L01050256، 78.714 نمبر گرفته و با آی‌دی نمبر L01050260، 58.714 نمره.
سرپرست اداره ملی امتحانات شکایت و ادعاهای منصور را «ناموجه» می‌خواند و می‌گوید که آی‌دی نمبر نخستی که منصور ادعا دارد از اوست، از وی نه، بلکه از یک هم‌صنفی غیرحاضرش است: «آی‌دی اول از یک صنفی منصور بوده و منصور برای این‌که مورد انتقاد خانواده قرار نگیرد، آی‌دی خود را به آن‌ها اشتباه گفته بود. به خانواده خود گفته که نام من در نتایج نیست. از آی‌دی آدم غیرحاضر استفاده کرده.»
اما سوال‌های کانکور افغانستان تنها یک پاسخ درست دارد و به ندرت یافت می‌شود که یک سوال دو جواب درست داشته باشد. ورق پاسخ جواب‌های منصور نشان می‌دهد که با نشانی‌کردن دو پاسخِ درست به همه‌ی سوال‌ها باید صفر نمره می‌گرفت. قدیر خموش می‌گوید منصور به‌دلیلی 78 نمبر گرفته که او یک پاسخ را مکمل و دقیق سیاه کرده و یک پاسخ دیگر را ناقص، از این رو سیستم تنها جوابی را که مکمل سیاه شده، خوانده است.
آقای خموش مدعی است که منصور دچار استرس است و در ورق جوابات کانکور خود برای هر سوال دو پاسخ را نشانی کرده که از همین رو 78.714 نمره گرفته است. همچنان آقای خموش می‌افزاید که پدر منصور از او خواسته که اگر پسرش را در کانکور سال بعد در دانشکده‌ی خوب کامیاب می‌کند، او دست از شکایت برمی‌دارد، اما در غیر آن شکایات خود را دنبال می‌کند: «من نپذیرفتم»
این‌که منصور چطور با دو خانه‌ای سیاه‌کردن پاسخ همه‌ی سوال‌ها توانسته 78 نمبر بگیرد، روشن نیست و پرسش‌هایی در این زمینه وجود دارد. آیا سیستم کانکور افغانستان قابل اعتماد نیست و کسانی‌که پاسخ‌ها را دقیق و برابر سیاه نکنند، سیستم کلید جوابات آنان را نمی‌خواند؟ قدیر خموش می‌گوید: «سیستم خوانده. مشکل از سیستم نیست. سیستم سیاه‌کردن درست را می‌خواند. سیاه کردن که خانه خالی داشته باشد را نمی‌خواند. از دو جواب سیاه‌شده، گزینه‌ای که درست و کامل سیاه شده، خوانده شده است. از همین رو این قدر نمره گرفته است. اگر همه‌ی جواب‌ها که دو خانه‌ای نشانی شده، دقیق و مکمل سیاه می‌شد، منصور صفر نمره می‌گرفت.» اما ورق پاسخ جوابات منصور نشان می‌دهد که سیاه‌شدن پاسخ‌ها تفاوت جدی از همدیگر ندارد.
کسانی که چند بار امتحان داده‌اند
فقره پنجم ماده‌ی نزدهم لایحه امتحانات کانکور می‌گوید که دواطلبانی که قبل از سال 1390 از مکاتب فارغ شده‌اند، سه بار چانس و آن عده داوطلبانی‌که بعد از سال 1390 فارغ می‌شوند دو چانس شمولیت در امتحان کانکور را دارند. این فقره در سال 1396 تعدیل شد که برای داوطلبان دو چانس روزانه و یک چانس شبانه داد. سال گذشته چانس شبانه نامحدود شد.
بررسی اسناد نشان می‌دهد که پس از سال 1390 چندین نفر خلاف لایحه کانکور برای سه و حتا پنج بار در امتحان کانکور شرکت کرده‌اند که شمارشان فعلا یا از دانشگاه فارغ شده یا در حال تحصیل‌اند. این افراد با تغییر جزئی در نام پدر یا مکتب یا سال فراغت توانسته حتا پنج بار امتحان دهند.
هرچند مکتوب منفکی برخی از این افراد جعل‌کار از دانشگاه صادر شده، اما در مورد چند تن آنان در سال 1395 با پیشنهاد احمد جاوید رسولی، رییس پیشین ریاست امتحانات، منظوری شورای رهبری وزارت تحصیلات عالی گرفته شده که به درس ادامه دهند.
اعضای کمیته کانکور؛ 73 عضو خلاف لایحه دو تا چهار سال عضو بوده‌اند
ماده چهاردهم لایحه امتحانات کانکور می‌گوید که اعضای کمیته امتحانات برای یک سال از جانب وزارت تحصیلات عالی و ریاست کمیته امتحانات، از دانشگاه‌های مرکزی کابل تعیین می‌شود.
براساس لایحه امتحانات کانکور، کمیته کانکور 10 عضو دارد که ترکیب آن چنین است: رییس کمیته امتحانات به‌عنوان رییس، آمر کمیته امتحانات به‌عنوان منشی، نماینده باصلاحیت وزارت معارف و هفت تن از استادان دانشگاه‌های مرکزی کابل. براساس این لایحه، شمار اعضای کمیته در صورت ضرورت با پیشنهاد ریاست کمیته امتحانات و منظوری وزارت تحصیلات عالی تغییر کرده می‌تواند.
یافته‌های اطلاعات روز از بررسی اعضای کمیته کانکور در سال‌های 1394_1395، 1395_1396، 1396_1397 و 1397_1398 نشان می‌دهد که از مجموع 105 عضو کمیته کانکور در این چهار سال، تنها 32 عضو آن (11 نفر در سال 1395 ،پنج نفر در سال 1395، 9 نفر در سال 1397 و 7 نفر در سال 1398) مطابق لایحه کانکور به مدت یک سال عضو بوده و بقیه 73 نفر خلاف لایحه از دو تا چهار سال عضویت این کمیته را داشته‌اند.
همچنان اسناد نشان می‌دهد رهبری اداره ملی امتحانات خلاف لایحه امتحانات کانکور اعضای کمیته را از دانشگاه‌های ولایات گرفته‌اند. درحالی‌که لایحه می‌گوید اعضای کمیته از چهار دانشگاه مرکزی کابل انتخاب شود. کمیته کانکور در سال 1395-1396، 26 عضو داشته، در سال 1396-1397، 24 عضو، در سال1397-1398، 30 عضو و در سال 1397-1398، 25 عضو.
از مجموع، 26 عضو کمیته در سال 1395 خورشیدی، 14 عضو در سال 1396، 11 عضو در سال 1397 و 10 عضو در سال 1398 خلاف لایحه عضویت کمیته را داشته‌اند؛ یعنی 10 نفر خلاف لایحه به مدت چهار سال عضویت کمیته را داشته‌اند، 11 تن به مدت سه سال و 14 تن به مدت دو سال.
با در نظر نگرفتن عبدالقدیر خموش که در این چهار سال یا آمر کمیته بوده یا رییس ریاست و اداره، هشت نفر (عبدالشکور داور، محمدایوب اواب، محمدکاظم یوسفی، سیدروضت‌الله مجید، عبدالرحمن عثمانی، سید عبدالبشیر عثمانی، حسین احمدزی و محمدحسن مدبر) خلاف لایحه، چهار سال پی‌هم عضو کمیته بوده‌اند. پنج استاد دیگر (عبدالرحیم یزدان‌پناه، غازی محمد اندر، عبدالاحد مسلم، دوست‌محمد فیضی و فضل‌الربی فضلی) به مدت سه سال پی‌هم عضو بوده‌اند. 10 استاد دیگر (نفیسه الکوزی، یما امان، غلام‌محمد، صفت‌الله شاکر، صالح‌محمد اخترخیل، احمدرشاد احمدی، صدیق‌الله رشتین، محمدعوض جمال، رحیم‌الله، لطف‌الرحمن حقمل) به مدت دو سال پی‌هم عضو کمیته بوده‌اند.
منابع اطلاعات روز از درون «اداره ملی امتحانات» می‌گویند که بسیاری از این افراد براساس روابط، زیر نظر عبدالقدیر خموش به مدت چند سال عضویت کمیته را دریافت کرده‌اند. آنان می‌گویند که چون عضویت در کمیته روزانه حدود دو هزار افغانی حق‌الزحمه دارد، این افراد براساس ارتباطی که با جاوید رسولی، رییس پیشین ریاست امتحانات و عبدالقدیر خموش سرپرست این اداره دارند، عضویت‌شان در کمیته خلاف لایحه حفظ شده است. به گفته‌ی آن‌ها، بسیاری از استادان دیگر دانشگاه مرکزی کابل مایل به عضویت در این کمیته هستند، اما برای آنان اجازه داده نمی‌شود.
پاسخ سرپرست اداره ملی امتحانات این است که براساس ضرورت شماری از اعضای کمیته سال پیش در سال‌های بعدی حفظ شده و این موضوع از صلاحیت رهبری اداره است. آقای خموش در مورد نقض لایحه امتحانات می‌گوید که لوایح و طرزالعمل اسناد داخلی اداره است و اداره صلاحیت دارد که هر وقت بخواهد در آن تغییرات بیاورد: «در حد رهبری اداره است. شورای رهبری وزارت می‌تواند و تصمیم می‌گیرد که فلان بند لایحه ضرور است که نقض شود و به جایش این فیصله جاگزین و مطابق آن اجراآت صورت گیرد.»
وحید فرزه‌ای از اتحادیه حقوق‌دانان در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که هیچ اسناد داخلی اداره مشمول لایحه و طرزالعمل که از طرف هیأت رهبری آن اداره تصویب می‌شود، قابل نقض نیست: «نقض اسناد تقنینی در حیطه صلاحیت هیأت مدیره اداره نمی‌باشد، مگر این‌که در خود اسناد تقنینی صلاحیت تعدیل داده شده باشد. مثلا بگوید که تعدیل و یا احکام این طرزالعمل از صلاحیت هیأت مدیره یا هیأت عامل یا هیأت رهبری میباشد. اگر در سند تقنینی همچون چیزی صراحت داشته باشد، قابل تطبیق است، او هم به شکلی که شورای رهبری تصمیم بگیرند مبنی به تعدیل و تغییر در متن اسناد تقنینی، نه این‌که برخلاف آن حکم بکند.»
اما در لایحه امتحانات ماده‌ای در مورد تعدیل آن نیامده است. بررسی اسناد نشان می‌دهد که این اداره تصمیم به تعدیل این لایحه نگرفته، بلکه عملا در مواردی آن را نقض کرده که سرپرست اداره ملی امتحانات در مصاحبه خود با اطلات روز می‌گوید «نقض لایحه براساس ضرورت» صورت گرفته است.
همچنان آقای خموش می‌گوید که بنا به مشکلاتی ناگزیر شده اعضای سال پیش را در سال‌های بعد نیز عضو بگیرند: «برخی سال‌ها دیپارتمنت‌ها استاد سال گذشته را معرفی می‌کنند، مجبورم که همان استاد را بگیرم. برخی مواقع استادانی که تلاش و پشت‌کار دارند، نمی‌خواهم از دست بدهم. لایحه نگفته که نمی‌توانید عضو سال قبل را در سال بعدی عضو بگیرد.»
قدیر خموش می‌گوید که برای کمیته کانکور پیش‌رو تنها چهار عضو از سال‌های قبل گرفته شده است. این‌که چرا امسال تعداد تکراری‌ها کم شده، خموش می‌گوید: «خواستم که آهسته آهسته انتقادهای شما [رسانه‌ها] هم کم شود.»
براساس مقرره‌ی حق الزحمه فعالیت‌های مربوط به امور امتحانات کانکور که در سرطان 1395 از سوی کابینه حکومت وحدت ملی به‌منظور تنظیم حق‌الزحمه‌ی امور امتحانات کانکور وزرات تحصیلات عالی تصویب شد، اعضای کمیته کانکور روزانه 1750 افغانی حق‌الزحمه می‌گیرند. رییس عمومی روزانه 2500 افغانی، معاون علمی و تخنیکی ریاست عمومی روزانه 2250 افغانی و آمر کمیته روزانه 2000 افغانی حق‌الزحمه دریافت می‌کنند.
با توجه به دریافت این مقدار حق‌الزحمه، اعضای کمیته ماهانه چیزی در حدود 60 هزار افغانی به‌خاطر عضویت‌شان در کمیته کانکور دریافت می‌کنند. همزمان با آن، می‌توانند از امتیاز معاش ماهوار و امتیاز کادر علمی نیز مستفید شوند.
در بند چهارم ماده‌ی ششم این مقرره آمده که اعضای کمیته‌ی امتحانات کانکور و عموم کارکنان تخنیکی، اداری و خدماتی ریاست عمومی امتحانات کانکور که مستحق حق‌الزحمه شناخته شوند، به استثنای معاش ماهوار و یا امتیاز کادر علمی، از سایر امتیازات دیگر مستفید شده نمی‌توانند.
منابع اطلاعات روز از این اداره می‌گویند که تلاش می‌شود اعضای کمیته کانکور بیشتر از یک قوم انتخاب شود که این تلاش‌ها از سوی جاوید رسولی و عبدالقدیر خموش انجام شده است. اطلاعات روز ادعاهای آنان را تایید نمی‌تواند، اما ترکیب قومی اعضای کمیته کانکور در چهار سال اخیر را نیز بررسی کرده که نشان می‌دهد اکثر اعضای آن از قوم پشتون است. از مجموع 105 عضو کمتیه در چهار سال اخیر 67 تن آنان از قوم پشتون بوده‌اند.
از مجموع 26 عضو کمیته در سال 1394-1395، 17 عضو آن پشتون، شش نفر تاجیک، یک نفر هزاره، یک نفر ازبیک و یک نفر دیگر سادات بوده‌اند. از مجموع 24 عضو کمیته در سال 1395-1396، 16 نفر آن‌ها پشتون، چهار نفر تاجیک، یک نفر هزاره، یک نفر ازبیک و دو نفر سادات بوده‌اند. از مجموع 30 عضو کمیته در سال 1396-1397، 18 نفر آن‌ها پشتون، هشت نفر تاجیک، دو نفر هزاره، یک نفر ازبیک و یک نفر سادات بوده‌اند. از مجموع 25 عضو کمیته در سال 1397_1398، 16 نفر آن‌ها پشتون، سه نفر تاجیک، دو نفر هزاره، یک نفر ازبیک و دو نفر سادات بوده‌اند.
این آمار از اوراق رسمی با مهر اداره ملی امتحانات گرفته شده، اما آقای خموش می‌گوید چند تنی‌که ملیت‌ها آن‌ها پشتون نوشته شده، از ملیت تاجیک‌اند. خموش همچنان می‌گوید در مورد این‌که ترکیب ملیتی در اداره کانکور در نظر گرفته شود، فکر نمی‌کند و برای او نتیجه‌ی کار مهم است که ملی است یا نه: «چند بار با دوستان گفتم، اگر بخواهیم تعادل قومی در اداره کانکور را در نظر بگیرم، اما هر کس به قوم خود کار کند و نتیجه مورد قناعت ملت نباشد، به درد نمی‌خورد. خوب است که کل اداره پشتون، یا هزاره یا تاجیک باشد، اما برای تمام مردم افغانستان کار کند. برای من این بسیار اهمیت دارد.»
همچنان بررسی‌ها نشان می‌دهد استادانی‌که برای اخذ امتحان کانکور به ولایت‌ها فرستاده می‌شود، بیشتر آنان استادان دانشگاه کابل و دانشگاه تعلیم و تربیه استاد ربانی هستند. درحالی‌که هر سال از دانشگاه‌های تمامی ولایت‌ها خواسته می‌شود تا فهرست استادان را برای اشتراک در اخذ امتحان کانکور به اداره ملی امتحانات بفرستند. بررسی اسناد نشان می‌دهد که بیشتر استادان فرستاده‌شده به ولایت‌ها از فهرست استادانی نیست که از سوی دانشگاه‌ها فرستاده شده است، بلکه اکثرا از دو دانشگاه کابل می‌باشند.
قدیر خموش می‌گوید که برای سرعت کار تلاش می‌شود استادان مورد نیاز از نزدیک‌ترین دانشگاه استخدام شود. هرچند در ترکیب ممتحنان از تمامی ولایت‌ها گرفته می‌شود، اما بنا به مشکلات نبود جای در کابل و رفت و برگشت استادان، تلاش می‌شود که از دانشگاه‌های کابل استخدام شود.
31 کارمند جدیدالتقرر اداره ملی امتحانات چگونه استخدام شدند؟
اداره ملی امتحانات اخیرا 31 کارمند جدید در این اداره استخدام کرد. این افراد از بی‌نتیجه‌های آزمون کانکور اصلاحات اداری 1397 استخدام شده است. بررسی‌های اطلاعات روز نشان می‌دهد که این افراد براساس نمره‌ای که در کانکور اصلاحات اداری گرفته بودند، استخدام نشده است.
اداره ملی امتحانات از این 31 تن 12 تن را در بخش کادر اداری استخدام کرده است. اطلاعات روز نمره‌های این افراد را در دیتابیس نتایج کانکور اصلاحات اداری بررسی کرده است. فریدون فرزند محمداسماعیل در کانکور اصلاحات اداری 178.7503 نمره گرفته بود و در فهرست کارمندان استخدام شده اداره ملی امتحانات در صدر قرار دارد. اگر نمره معیار استخدام می‌بود باید کسانی استخدام می‌شدند که نمره‌های‌شان به ترتیب پایین‌تر از فریدون می‌بود. اما به عنوان نمونه اداره کانکور سید قسیم فرزند سید قیوم که 106.0051 گرفته را نیز استخدام کرده است. کسانی‌که نمره‌های‌شان بالاتر از سید قسیم و پایین‌تر از فریدون است به صدها تن می‌رسد. اگر نمره معیار می‌بود باید کسانی استخدام می‌شدند که نمره‌های شان به ترتیب میان 187.75 و 178.627 می‌بود.
افزون به این، اداره ملی امتحانات 10 نفر که برای بست‌های معلمی، زراعت، نظارت و کادر انجنیری جیولوجی در آزمون کانکور اصلاحات اداری سال 1397 شرکت کرده بودند، خلاف رشته‌ی‌شان در این اداره استخدام کرده است.
عبدالقدیر خموش می‌گوید که بست‌های این اداره در کانکور اصلاحات اداری سال 1397 شامل نبود، بنابراین کارمندان جدید این اداره از جمع کسانی استخدام شده که ادارات دیگر آنان را استخدام نکرده بودند. به گفته‌ی او از جمع هزاران بی‌نتیجه که در دو سال اخیر از طریق امتحان کانکور اصلاحات اداری استخدام شدند، برخی ادارات بین 100 تا 200 کارمند معرفی‌شده را استخدام نکردند: «کمیسیون اصلاحات اداری 100 تا 200 نفر جنجالی داشت. این‌ها کسانی بودند که کامیاب شدند، اما برخی ادارات کامیابان را نپذیرفتند. من گفتم این قدر بست دارم و موارد جنجالی را بفرست برای ما تا استخدام شود. کسانی را که دیگر ادارات نپذیرفتند، من استخدام کردم. یک لطف کردم به حق این‌ها. برای این‌که برای این افراد زمینه‌ی کار فراهم شود، گفتم بیایند با ما کار کنند. کمیسیون برای ما معرفی کردند. فکر نمی‌کنم کار خراب کرده باشم.»