بررسی اطلاعات روز از گزارش ادارهی عالی تفتیش در مورد سند قطعیه سال مالی 1398 نشان میدهد که میلیاردها افغانی از بودجهی کدهای احتیاطی برخلاف اهداف تعیینشدهاش به مصرف رسیده است. ادارهی عالی تفتیش این گونه مصارف را برخلاف اصولنامهی اجرای بودجه دانسته است. در گزارش آمده است بهدلیل نبود میکانیزم نظارتی دقیق در مصرف بودجهی کدهای احتیاطی، میلیاردها افغانی از مسیر اصلی آن منحرف شده است.
تعدیل در داخل کدهای احتیاط
در سند بررسی قطعیه آمده که در جریان سالی مالی 1398 در مجموع حدود دو میلیارد و 600 میلیون افغانی در کدهای احتیاطی بودجه عادی کم و زیاد شده است. قسمی که از یک کد کم و به کد دیگر اضافه شده است.
به گونهی نمونه بودجهی کد احتیاطی 91 پالیسی در ابتدا یک میلیارد افغانی تصویب شده است، اما در جریان سال بیش از یک میلیارد و 830 میلیون افغانی به آن اضافه شده است. این میزان بودجه از کدهای احتیاطی دیگر به کد احتیاطی 91 پالیسی تعدیل شده است. با این حال در نهایت سقف بودجه کد 91 به بیش از دو میلیارد و 830 میلیون افغانی رسیده است. از این میان نزدیک به دو میلیارد و 770 میلیون آن مصرف شده و بیش از 61 میلیون 330 میلیون آن باقی مانده است.
در سایر موردها نیز مبلغ 170 میلیون از کد 900052 ( احتیاطی برای انتخابات) به کد 92 اضطراری تعدیل شده است. همچنین مبلغ 210 میلیون افغانی از کد 900052 به کد 900003 (احتیاطی برای مفاد و قسط قروض) تعدیل شده است. مبلغ 60 میلیون افغانی از کدهای احتیاطی دیگر به کد 900050 (احتیاطی برای حفظ و مراقبت) و همینطور تعدیل مبلغ 336 میلیون افغانی دیگر نیز از سه کد احتیاطی به چهار کد احتیاطی دیگر انجام شده است.
ادارهی عالی بررسی در گزارش بررسی سند قطعیه نوشته است که این گونه تعدیلها در سقف مصرف کدهای احتیاطی تغییر آورده و سبب «انحراف» آن شده است. در نتیجه بودجههای احتیاطی به همین میزان نتوانسته است به اهداف تعیینشده و منظورشده در سند بودجهی ملی به مصرف برسد.
تعدیلها در خارج از کدهای احتیاط
نتیجهی بررسیهای ادارهی عالی بررسی نشان داده است که حدود دو میلیارد و 450 میلیون افغانی از بودجه کدهای احتیاط برخلاف سند بودجهی ملی در موارد غیر از هدف تعیینشده و خارج از موارد احتیاطی تعدیل و به مصرف رسیده است. درحالیکه در سند بودجه ملی بودجه کدهای احتیاطی به اهداف مشخص تصویب، توشیح و قابل اجرا میشود.
به گونهی نمونه بودجهی کدهای احتیاطی بنا به درخواست ادارات، منظوری وزارت مالیه و ریاستجمهوری، در غیر هدف تعیین شدهاش، برای مصارف سفارت افغانستان در واشنگتن، اجرای طلب برخی از شرکتها، اجرای معاشها، خریداری اجناس و … مصرف شده است.
بیش از 15 میلیون و 906 هزار افغانی از بودجه احتیاطی عضویت وزارتها در سازمانهای بینالمللی، برای سفارت افغانستان در واشنگتن تعدیل و انتقال شده است.
بیش از 28 میلیون 470 هزار افغانی از بودجه احتیاطی مصارف نیروهای امنیتی برای اجرای طلب یک شرکت خدماتی زیر نام «مبلات بکتاش» مصرف شده است. این مصرف بنابر درخواست وزارت داخله انجام شده است. همچنین بنابر درخواست وزارت داخله بیش از 97 میلیون 860 هزار افغانی از بودجهی احتیاطی مصارف امنیتی برای اجرای «حوالههای سال 1394 و 1395» مصرف شده است. معلوم نیست که این «حواله»ها برای چه و چگونه بوده است.
در پاسخنامهی وزارت مالیه به گزارش ادارههای عالی بررسی آمده است که پرداخت مقروضیتهای هنگفت وزارت امور داخله از اینکه در توان بودجهی داخلی آن نبوده است، از بودجهی احتیاطی سال 1398 انجام شده است. در پاسخنامه آمده که این کار براساس مادهی 13 اصولنامهی اجرای بودجه بوده است.
بنابر درخواست دادستانی کل، 20 میلیون افغانی از بودجهی احتیاطی مصارف امنیتی برای «خریداری وسایط مورد نیاز» تعدیل و مصرف شده است. معلوم نیست که «وسایط مورد نیاز» چرا و چگونه خریداری شده است.
بنابر درخواست وزارت معارف، بیش از 421 میلیون و 403 هزار افغانی از کد 900052 (بودجهی احتیاطی برای انتخابات) برای اجرای کمبود معاشها تعدیل و مصرف شده است.
در مجموع میزان تعدیل و مصرف از بودجهی کدهای احتیاطی عادی بر خلاف اهداف تعیینشده در سند بودجهی ملی به بیش از دو میلیارد و 450 هزار افغانی رسیده است.
بنابر گزارش بازرسی سند قطعیه، از کدهای احتیاطی بودجهی انکشافی نیز بیش از دو میلیارد و 800 میلیون افغانی و دو میلیون و 160 هزار دالر امریکایی به موردهای غیر از اهداف تعیینشدهی آن تعدیل و مصرف شده است. در گزارش آمده است که این مصارف نیز در مغایرت صریح با سند بودجهی ملی 1398 است.
به گونهی نمونه، وزارت مالیه یک میلیارد و 175 میلیون افغانی را از کد احتیاطی انکشافی برای ولایات (910049) برای خریداری دستگاه بایومتریک کمیسیون انتخابات تعدیل کرده است. درحالیکه بیش از یک میلیارد و 790 میلیون افغانی از کدهای احتیاطی بودجه عادی برای انتخابات به موارد دیگر تعدیل شده است. جدول تعدیل کدهای احتیاطی بودجه عادی نشان میدهد که بودجه احتیاطی برای انتخابات در شش مورد جداگانه از کد 900052 به اهداف دیگر تعدیل و مصرف شده است.
وزارت مالیه در پاسخ به گزارش ادارهی عالی بررسی گفته است تعدیل از کدهای احتیاطی را بنابر ضرورت و صلاحیتی که در آن دارد انجام داده است. در پاسخنامهی این وزارت در مورد برخی از تعدیلها آمده است که تعدیل و مصارف از کدهای احتیاط برای رفع مشکلات واحدهای بودجوی، توازن کدهای احتیاط، جلوگیری از توقف برنامههای دارای اولویت مطابق فرمان رییسجمهور انجام شده است.
ادارهی عالی بررسی در گزارشش نوشته وزارت مالیه و ریاستجمهوری که صلاحیت تعدیل و مصرف از کدهای احتیاطی را دارند، در تعدیل و مصارف بودجهی کدهای احتیاط، اصولنامهی سند بودجهی ملی را رعایت نکردهاند. همچنان در گزارش آمده است که این گونه تعدیلها سبب انحراف بودجهی احتیاطی از مسیر و اهداف تعیینشدهاش شده و اعتبار سند بودجهی ملی که حیثیت قانون را دارد، زیر سوال برده است. در گزارش ادارهی عالی بررسی گفته شده که در بررسی وسط سال نیز اینگونه تعدیلها و مصارف از کدهای احتیاطی گنجانیده نشده است. درحالیکه وزارت مالیه میتوانست در بررسی وسط سال آن را شامل کند تا از سوی مجلس نمایندگان تأیید میشد.
اداره عالی بررسی سفارش کرده که برای جلوگیری از تعدیلها و مصارف خلاف سند بودجه باید در اصولنامهی اجرای بودجهی ملی محدودیت بیشتر وضع شود. از سوی دیگر اختصاص بودجه برای کدهای احتیاطی و کدهای اصلی در ادارات براساس نیازمندی واقعی و سنجش دقیق باید انجام شود.
سند قطعیه بودجه ملی هنوز از سوی اعضای مجلس نمایندگان بررسی و تصویب نشده است. تغییرات در سقف مصرف کدهای اقتصادی بهویژه در کدهای احتیاطی پارسال از بحثهای جدی در مجلس بود. این اطلاعات از نتایج بررسیهای ادارهی عالی بررسی است. اینکه تغییرات و مصارف تا چه اندازه قابل قبول است، بررسی، تصویب یا رد مجلس نمایندگان را در پی دارد.
روزنامه اطلاعات روز پارسال در یک گزارش تحقیقی جزئیات مصرف بودجه کد 91 پالیسی را در سال مالی 1397 همگانی کرد. این گزارش بحث مصرف و تغییرات در بودجه کدهای احتیاطی بهویژه کد 91 پالیسی را در مجلس نمایندگان در هنگام بررسی سند قطعیه داغتر کرد. مجلس نمایندگان در نتیجه سقف مصرف بودجه این کد را در سند بودجه ملی سال 1399 محدود کرد. با وجود تغییرات میلیاردی در سقف بودجه کدهای احتیاطی امسال نیز انتظار میرود که انتقادهای جدی اعضای مجلس نمایندگان را در پی داشته باشد.
موضوع حساس جزئیات مصارف از کدهای احتیاطی بهویژه کدهای 91 پالیسی و 92 اضطراری است. آنچه که تاکنون دیده شده چالش عمده در کدهای احتیاطی این است که بودجهی آن نخست از یک کد به کد دیگر تعدیل و سپس در موارد غیر از اهداف تعیینشده به مصرف میرسد.
گزارش اطلاعات روز از جزئیات مصارف کد 91 پالیسی در سال مالی 1397 نشان میداد که بخش عمدهای از بودجهی این کد به اهداف شخصی کرایهی خانه، خریداری موتر زرهی، مساعدتهای شخصی، سفرخرج، خرج دسترخوان و… مصرف شده بوده است. اعضای مجلس نمایندگان، کارشناسان و نهادهای ناظر اینگونه مصارف را «غیراصولی و غیرمنطقی» میدانند. دیدبان شفافیت افغانستان خواستار وضع محدودیت صریح در صلاحیتهای رییسجمهور در مصرف از کدهای احتیاطی زیر نام «91 پالیسی و 92 اضطراری» است.
گزارش ادارهی عالی بررسی از سند قطعیهی سال مالی 1398 نیز نشان میدهد که بودجهی ملی از کد 91 پالیسی در سال 1398 در 14 مورد عمده از سوی هشت اداره به مصرف رسیده است. در سال 1398 بودجه کد 91 پالیسی عمدتا به اهداف «مصارف اپراتیفی»، فعالیتهای حزبی، کرایه خانه، خریداری موتر زرهی، مصارف جشن استقلال، لویه جرگه مشورتی، مصارف سفر علما، معاشها، امتیازات، مساعدتها و…. مصرف شده است. نمودار مصارف بودجه کد 91 نشان میدهد که بیش از 100 میلیون افغانی برای مصارف «حزب اسلامی» اختصاص یافته است.
جزئیات بیشتر مصارف مشخص نیست. بهویژه معلوم نیست که مصارف بودجه برای فعالیتهای حزبی، کرایه خانه، سفرخرج، خریداری موتر زرهی برای کیها به چه منظور انجام شده است. این مصارف توسط هشت اداره، به ترتیب اداره امور ریاستجمهوری، ریاست عمومی امنیت ملی، ریاست اجرائیه، شورای امنیت ملی و … انجام شده است.
اطلاعات روز جزئیات بیشتر مصارف از کد 91 پالیسی را از وزارت مالیه درخواست کرده است. این اطلاعات تاکنون نرسیده است.
تغییرات عمومی
بنابر کم و زیادی در بررسی وسط سال و تغییرات جریان سال در مجموع نزدیک به هشت میلیارد و 500 میلیون افغانی در بودجه احتیاطی عادی اضافهتر از بودجهی ابتدایی آن مصرف شده است. بودجه احتیاطی منظورشده در بودجه عادی در ابتدای سال بیش از 11 میلیارد و 730 میلیون افغانی بوده است. پس از تغییرات سقف بودجه احتیاطی در زیرمجموعهی بودجهی عادی به بیش از 20 میلیارد و 230 میلیون افغانی رسیده است. از این میان بیش از 19 میلیارد و 270 میلیون آن مصرف شده است.