«جشنواره ملی لاجورد» نخستین جشنواره ملی سینمای افغانستان پس از ده روز و نمایش فیلم در جاهای مختلف پایان یافت. در این جشنواره ۲۱۰ فیلم داخلی برای دریافت تندیس زرین این جشنواره در بخش‌های مختلف وارد رقابت شده که از این میان ۵۵ فیلم به بخش نهایی راه یافته بودند. فیلم‌هایی که در این جشنواره به نمایش گذاشته شدند در سه بخش داستانی، مستند و انیمیشن تهیه شده بود.
این جشنواره با شعار «لاجورد، تولد دوباره سینمای افغانستان» فعالیت خود را آغاز کرده است. تمام دست‌اندکاران این جشنواره افراد داخلی‌اند و هیأت داوران آن نیز اکثرا استادان دانشگاه هستند. به گفته مسئولان برگزارکننده به‌رغم بعضی کاستی‌هایی که این جشنواره داشت، اما به‌صورت کلی هنرمندان و صاحب‌نظران حوزه سینما و فرهنگ برگزاری این جشنواره را نشانه‌های «پیشرفت» و «تعالی» در سینمای افغانستان می‌داند. فقیراحمد میوند، مشاور ارشد وزارت اطلاعات و فرهنگ میگوید «سینمای افغانستان در حال اوج گرفتن است. دایر کردن چنین جشنواره کار نهایت مشکل است. ما باید کسانی را که این برنامه‌ها را به راه می‌اندازند، حمایت کنیم».
چراغ راه سینما
هارون صدیقی، یکی از بازیگران شناخته‌شده افغانستان میگوید امیدوار است این جشنواره ادامه یاید: «اگر داوری‌ها در جشنواره صادقانه باشد، واگر حق به حق‌دار داده شود، جشنواره به پیشرفت‌هایی دست خواهد یافت. اما اگر قوم‌پرستی و تبعیض وجود داشته باشد این جشنواره راه به جایی نخواهد برد و ما نیز قطعا از آن حمایت نخواهیم کرد».
همایون پاییز، چهره دیگر سینمای افغانستان که بیشتر فیلم‌های معناگرا می‌سازد، باور دارد که دلیل عقب‌گردی سینمای افغانستان، در کنار این‌که عوامل سیاسی و فرهنگی دارد، به خود سینماگران هم برمی‌گردد. به باور او، سینماگران افغانستان در ۲۰ سال اخیر به اندازه کافی تلاش نکرده‌اند: «برگزاری جشنواره در چنین شرایط ناگوار نشان می‌دهد آدم‌ها در هر شرایط می‌توانند در راستای کارهایی که مسئولیت دارند، کار کنند و به موفقیت دست یابند. حتا در بیست سال گذشته هم می‌شد چنین کارهایی را انجام داد، اما متأسفانه کسی به این نکته توجه نکرد. جشنواره لاجورد تا حالا موفقانه پیش رفته است. با امکانات محدود، این تیم کوچک با انگیزه کار کردند و تلاش‌های‌شان ستودنی است».
سینما، امکانی برای شادی
اولین جشنواره ملی فیلم لاجورد در شرایطی برگزار می‌شود که افغانستان با بحران‌های جدی دست‌وپنجه نرم می‌کند. گفت‌وگوهایی صلح با طالبان، بعد از دو سال، هنوز به نتیجه نرسیده، جنگ و ناامنی در اکثر مناطق کشور به‌شمول پایتخت جریان دارد، و موج دوم ویروس کرونا نیز یکی از تهدیدهای جدی محسوب می‌شود. از طرف دیگر، آلودگی وحشت‌ناک و کشنده‌ی هوا صحت و سلامت پایتخت‌نشینان را با خطر جدی مواجه کرده است. نتیجه‌ی این همه بحران چیزی جز فقر، اعتیاد، روان‌پریشی و مصیبت نیست. براساس بررسی‌هایی که همه‌ساله شبکه «راه‌حل‌های توسعه پایدار سازمان ملل» انجام می‌دهد اخیرا افغانستان در صدر لیست غمگین‌ترین کشورهای جهان قرار گرفت. طاهر زهیر، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ، با توجه به این واقعیت، در جریان اختتامیه این جشنواره گفت «سینما وسیله‌ای در خدمت شادی و خوشحالی مردم است. دلیل این‌که چرا مردم افغانستان از جمع غمگین‌ترین مردمان روی زمین‌اند این است که به هنر و سینما در کشورشان توجه نشده است. وسیله و امکان‌های شادی از ما گرفته شده است. ما باید برای بازگشت به فرهنگ، هنر و شادزیستن کار و تلاش کنیم.»
برای همین سینماگران افغانستان تلاش دارند سینما را تبدیل به امر مردمی کنند و وضعیت را بهبود بخشند. فرزانه نوابی میگوید «هنرمندان باید این هنر را مردمی بسازند. زیرا هنر سینما و مردم مثل حلقه‌های زنجیر به همدیگر وابسته‌اند». ایشان در ادامه میگوید «برای موفق‌شدن به این کار نیاز است دولت از سینماگران حمایت کند. یکی از راه‌های تشویق هنرمندان همین برگزاری جشنواره‌ها است.»
سینما نوعی روایت است
استقبال از «جشنواره ملی فیلم لاجورد» برای دست‌اندرکاران این جشنواره امیدوارکننده است. در طول این ده روز که جشنواره جریان داشت، بیش از چهارهزار نفر به سینماها و محل نمایش فیلم‌های این جشنواره رفتند. صحرا کریمی، رییس افغان فیلم برگزاری موفقانه این جشنواره را موفقیت چشم‌گیر برای سینمای افغانستان می‌داند و امیدوار است این جشنواره در سال‌های بعدی بهتر از این‌ها برگزار شود.
شیوای شرق، معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ درباره اهمیت برگزاری جشنواره‌ها میگوید «برگزاری جشنواره‌ها به معنای دورکردن خاکستر از روی روایت اصلی گنجینه‌های فراموش‌شده افغانستان و بازگشت به فرهنگ و داشته‌های هنری است. هنر و سینما چیزی است که در دوره پساطالبان در پیرامون قرار داشت و ما تلاش داریم این هنر را دوباره به متن برگردانیم.»
علی امیری استاد دانشگاه درباره این جشنواره و سینما میگوید سینما راهی برای تغییر است: «نفس برگزارشدن جشنواره مهم است. سینما یک نوع روایت است. با سینما می‌شود نقد کرد، تصویر کرد، روایت کرد. پس سینما می‌تواند نگاه ما را تغییر بدهد و وضعیت را بهبود ببخشد.»
برندگان اولین دور جشنواره ملی فیلم لاجورد
تندیس زرین این جشنواره با آب طلا و از سنگ لاجورد در خود افغانستان ساخته شده است. اکثریت سینماگران، موفقیت و عدم موفقیت‌شان را در قالب تندیس جشنواره‌ها متصور می‌شوند.
در بخش «فیلم‌های داستانی بلند» جایزه بهترین فیلم داستانی، بهترین کارگردانی، بهترین طراحی لباس، بهترین موسیقی و بهترین تدوین به فیلم «سیبی از بهشت» به ترتیب به داوود وهاب، همایون مروت، ایوب عمر، قاسم رامشگر و سید واقف حسینی؛ جایزه بهترین فیلم‌نامه و طراحی صحنه به فیلم «همسایه» به ترتیب به زبیر فرغند و جواد الفتی؛ جایزه بهترین چهره‌پردازی و بهترین بازیگر نقش اول مرد به فیلم «رسوای قرن ۲۱» به ترتیب به نصیر پژواک و محمدتوفیق لایق؛ جایزه بهترین صداگذاری و بهترین بازیگر نقش کودک به فیلم «پرنده پرنده نبود» به ترتیب به رشاد آرش و فرزانه نوابی و جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن به بازیگری در فیلم «حسن» به لینا علم تعلق گرفت.
در بخش «فلم‌های مستند بلند» جایزه بهترین فیلم مستند بلند به فیلم «مرغ طوفان» به تهیهکنندگی گرگ و میش پرودکشن؛ جایزه بهترین کارگردانی به فیلم «تارهای ممنوعه» به حسن نوری؛ جایزه بهترین صداگذاری به فیلم «زنگ تفریح ۳:۴۵ دقیقه» به علی‌حسین حسینی؛ جایزه بهترین تدوین به فیلم «قصه‌های شب افغانستان» به الکا سادات؛ جایزه بهترین موسیقی متن به فیلم «مرغ طوفان» به ظاهر هویدا و آرش هویدا؛ جایزه بهترین تصویربرداری به فیلم «من کار خودم را می‌کنم» به یوسف بره‌کی؛ جایزه بهترین تحقیق به فیلم «سربازان بی‌صدا می‌میرند» به رعنا صادقی؛ جایزه بهترین مستند تلویزیونی به فیلم «مستند قندهار» به تلویزیون تمدن تعلق گرفت.
در بخش «فیلم‌های کوتاه» جایزه بهترین مستند کوتاه به فیلم «شیخک» به نسیم سیامک و جایزه بهترین فیلم داستانی کوتاه به فیلم «حبیبه» به معصومه رضایی تعلق گرفت.
در بخش فیلم‌های انیمیشن جایزه بهترین انیمیشن به انیمیشن «نوارها» به لاجورد حقیقی تعلق گرفت.
در بخش «رقابتی جانبی» جایزه بهترین پوستر به فیلم «کابل شهری در باد» به ابوذر امینی؛ جایزه بهترین فیلم در نگاه نو به فیلم «سفر در مکان صفر» به کارگردانی داوود هلمندی؛ جایزه بهترین فیلم اول به فیلم «خانم دریایی» به مرسل عزیزی؛ جایزه بهترین فیلم منتخب مردم به فیلم «سکوت» به تهیهکنندگی فریدالله محبی؛ جایزه بهترین فیلم سینمایی عامه‌‌پسند به فیلم «نقاب پوش» به همایون شمس خان تعلق گرفت.
در بخش «منتخب هیأت داوران» فیلم «پرنده پرنده نبود» جایزه منتخب هیأت داوران در بخش فیلم داستانی بلند به فیصل جمالیار؛ جایزه منتخب هیأت داوران در بخش مستند به فیلم «۲۸ اسد گرافیکی» به عبدالصبور خنجی تعلق گرفت.