ویروس کرونا تازه جان فقط چند ده نفر را گرفته بود که «فشونگ چینگ» به دنبال درمانی برای آن برآمد. او میدانست که اصل مسأله زمان است. چینگ که شغلش تحلیلگری داده در «کلینیک کلیولند» است، دیده بود که سایر ویروسهای خانواده کرونا چگونه قبلا در چین و عربستان شیوع کرده، هزاران نفر را بیمار و اقتصاد جهانی را به لرزه درآورده بود. بنابراین او در ماه جنوری در آزمایشگاهش از هوش مصنوعی برای یافتن سرنخهای پنهان در ساختار این ویروس استفاده کرد تا نحوه حملهی آن به سلولهای انسان را پیشبینی کند و بفهمد که چه چیزی میتواند جلو آنرا بگیرد. او در میان یافتههایش متوجه شد که «ملاتونین» بهطور بالقوه میتواند این ویروس را متوقف کند.
کسی فکر نمیکرد ملاتونین، که بهعنوان هورمون خواب شناخته میشود، بتواند کلید متوقفکردن همهگیری شود. آشناترین نقش ملاتونین برای ما تنظیم ساعت بیولوژیک یا ریتم شبانهروزی بدن ما است. هر شب وقتی هوا تاریک میشود، ملاتونین از «غده صنوبری» مغز ما بیرون میزند، وارد جریان خون میشود و خواب را القأ میکند. چینگ یافتهی آزمایشگاهش در مورد رابطه بین ویروس و ملاتونین را عجیب یافت. او اخیرا به من گفت که این در آنزمان «یافتهی بسیار ابتدایی بود»؛ مطالعهی کوچک در روزهای نخستین همهگیری، حتا قبل از آنکه کووید۱۹ نامی داشته باشد و هنگامی که هر کاری که ممکن بود مفید باشد ارزش شریککردن با دیگران را داشت.
با اینحال چینگ پس از نشر پژوهشش از دانشمندان سراسر جهان شنید که فکر میکنند در ملاتونین امکان دارد واقعا چیزی در رابطه به همهگیری کنونی نهفته باشد. دانشمندان خاطرنشان کردند که علاوه بر اثرات شناختهشده ملاتونین بر خواب، این هورمون در تنظیم سیستم ایمنی بدن نیز نقش دارد. ملاتونین اساسا بهعنوان تعدیلکننده عمل میکند و نمیگذارد واکنشهای محافظتی و دفاع خودی ما از کنترل خارج شود یا بلااستفاده بماند. (اتفاقا دانشمندان دریافتهاند که بینظمی در واکنش سیستم ایمنی ما یک مشکل اساسی است و میتواند یک مورد خفیف ابتلا به کووید۱۹ را به یک سناریوی مرگبار تبدیل کند.)
بنابراین چینگ تصمیم گرفت عمیقتر بکاود. او و همکارانش طی چند ماه دادههای هزاران بیمار را که به مرکز پزشکی وی مراجعه کرده بودند، جمعآوری و تجزیه و تحلیل کردند. نتایج این مطالعه که ماه گذشته منتشر شد، بازهم نقش ملاتونین را برجسته نشان میدهد. برپایه این مطالعه احتمال ابتلای افرادی که ملاتونین مصرف کرده باشند به کووید۱۹، به طور قابلملاحظهای کمتر از دیگران است و احتمال مرگ این افراد نیز به مراتب کمتر از دیگران است. سایر پژوهشگران نیز الگوهای مشابهی را مشاهده کردند. در ماه اکتبر مطالعهای که در دانشگاه کلمبیا صورت گرفت نشان داد که بیمارانی که به موارد شدید کووید۱۹ مبتلا هستند، در صورت دریافت ملاتونین احتمال زندهماندنشان بالا میرود. هنگامی که رییسجمهور ترمپ برای درمان کووید۱۹اش به مرکز پزشکی نظامی ملی «والتر رید» منتقل شد، پزشکان علاوه بر شماری از روشهای درمانی تجربی دیگر، به وی ملاتونین تجویز کردند.
درحال حاضر هشت آزمایش بالینی در سراسر جهان جریان دارد تا دانشمندان ببینند که آیا ارتباطی بین بهبودی از کووید۱۹ و مصرف ملاتونین وجود دارد یا خیر. اگر ثابت شود که ملاتونین واقعا به مبتلایان کووید۱۹ کمک میکند، آنوقت تبدیل به ارزانترین و در دسترسترین دارو برای مقابله با کووید۱۹ خواهد شد. برخلاف داروهای تجربی مانند remdesivir و کوکتلهای آنتیبادی، ملاتونین به طور گسترده در ایالات متحده بهعنوان مکمل غذایی بدون نسخه در دسترس است. افراد میتوانند به راحتی آنرا برای مصرف به دست بیاورند.
با اینحال چینگ تأکید دارد که چنین کاری را توصیه نمیکند. ملاتونین مانند هر مادهی دیگری که توان کندکردن «سیستم عصبی مرکزی» را دارد، یک ماده شیمیایی اضافی در بدن نیست. فواید آشکار آن برای بیماران کووید۱۹ میتواند صرفا سیگنالی باشد که ما را از چیز دیگری که در واقع به بهبودی افراد کمک میکند، آگاه میکند. چینگ فکر میکند چنین است. او و دیگران معتقدند که ممکن است مسألهی اصلی اصلن ملاتونین نباشد، بلکه عملکردی در بدن باشد که ملاتونین به کنترل آن معروف است: خواب.
***
در حقیقت، ابهامهای متعددی که در مورد چگونگی تأثیر کووید۱۹ وجود دارد تا حدودی در مورد این سوال است که این بیماری چگونه بر خواب ما تأثیر میگذارد و اینکه خواب به نوبهی خود چگونه بر این بیماری تأثیر میگذارد. ویروس کرونا قادر است فرایندهای ظریف درون سیستم عصبی ما را تغییر دهد. بسیاری از این تغییرها پیشبینیناپذیر و گاهی اوقات منجر به عوارض طولانی مدت میشود. درک بهتر روابط بین سیستم ایمنی و سیستم عصبی میتواند در درک کووید۱۹ و پیشگیری از آن نقش اساسی داشته باشد.
در طول این همهگیری افراد بسیاری که از بیخوابی رنج میبرند، به بخش مغز و اعصاب «دانشگاه جانز هاپیکنز» برای مشاوره درخواست دادهاند. «راشل سالاس»، یکی از متخصصان مغز و اعصاب این دانشگاه میگوید که او ابتدا فکر میکرد که افزایش اختلالات خواب صرفا نتیجه انبوه اضطرابهایی است که یک بحران جهانی ویرانگر با خود به همراه میآورد؛ از نگرانی در مورد سلامتی گرفته تا تأثیر اقتصادی آن و انزوا. در واقع، با شدتگرفتن همهگیری الگوهای اختلال خواب در سراسر جهان مشاهده شده است. طبق گزارش «انجمن خواب» انگلیس حدود سه-چهارم افراد در انگلستان در طول این همهگیری شاهد تغییراتی در خوابشان بودهاند و کمتر از نیمی از افراد در این کشور «خواب سرحالآور» ندارند. سالاس میگوید: «در تابستان ما آنرا خواب کرونایی نامیده بودیم.»
با اینحال سالاس در ماههای اخیر شاهد ظهور الگوی عجیبتر دیگری بوده است. خواب بسیاری از افراد بهدلیل اضطراب قابلپیشبینی ناشی از همهگیری همچنان دچار اختلال است. اما علائم گیجکنندهتر بهطور خاص در میان افرادی که از کووید۱۹ بهبود یافتهاند مشاهده شده است. او میگوید: «ما شاهد ارجاع بیماران از جانب پزشکان هستیم، زیرا خود این بیماری بر سیستم عصبی تأثیر میگذارد.» افراد پس از بهبودی از کووید۱۹ تغییراتی را در توانایی تمرکز شان تجربه میکنند و سردردهای ناتوانکننده، مه مغزی، ضعف عضلانی و بیشتر اوقات بیخوابی را گزارش میدهند. بسیاری از آنها به نظر نمیرسد که مضطرب یا دلمشغولیهای مربوط به همهگیری داشته باشند، حداقل نه در حدی که بتواند ناتوانی تازه آنها را در خواب توضیح دهد. بلکه این عوارض گاهی اوقات بخشی از چیزی است که جامعه پزشکی کمکم آنرا «کووید طولانی مدت» میخوانند؛ وضعیتی که در آن علائم پس از رفتن ویروس از وجود فرد به مدت نامعلوم دوام میآورد. در مورد اختلالات خواب، سالاس میگوید که نگران است و انتظار دارد که «این تازه آغاز اثرات طولانی مدتی باشد که ما تا سالها شاهد آن خواهیم بود.»
«آرون ونکاتسن»، همکار سالاس سعی کرده است بداند که چگونه ویروس کرونا میتواند باعث بیخوابی شود. او مشخصا بر بیماریهای «خودایمنی» و التهابی که بر سیستم عصبی تأثیر میگذارند، تمرکز دارد. ونکاتسن میگوید که در ابتدا فرض اساسی در میان پزشکان این بود که بسیاری از علائم پسا کووید۱۹ بهدلیل یک واکنش خودایمنی است؛ یک حمله هدفمند اما اشتباهِ سیستم ایمنی فرد بر بدن این فرد. این عارضه امکان دارد در سیستم عصبی فرد پس از آلودهشدن وی توسط ویروسهای متعدد در الگوهای قابل پیشبینی مانند «سندرم گیلن-باره» رخ دهد. در روزهای بعد از عفونت، هنگامی که آنتیبادیهای جدید اشتباها بر اعصاب حملهور میشوند، ضعف و بیحسی از نوک اندامهای انتهایی به داخل پخش میشود. این نوع الگوها هرچند ناراحتکننده اما حداقل قابل تشخیص و پیشبینی است؛ پزشکان میتوانند به بیمار بگویند که با چه چیزی مواجه اند و انتظار چه چیزی را داشته باشند.
اما ونکاتسن میگوید که الگوهای پس از ابتلا به کووید۱۹ و بهبودی از آن پیشبینیناپذیر و پراکنده هستند و بهصورت واضح ماهیت بیماریهای خودایمنی را ندارند. علائم امکان دارد حتا پس از یک مورد خفیف ابتلا به کووید۱۹ ظاهر شود و در بازههای زمانی متفاوت ادامه یابد. ونکاتسن میگوید: «ما تعدادی از بیماران را دیدهایم که حتا کارشان به شفاخانه نکشیده، هفتهها پس از بهبودی از کووید۱۹ حالشان بهتر بوده اما ناگهان علائم وخیمتر شدهاند.» این یافتهها فقط به مغز محدود نمیشود. رادیولوژیست «سواتی دشموک» در «دانشگاه نورث وسترن» دیریست با مواردی سروکار دارد که در آن افراد آسیبهای عصبی را در سراسر بدنشان تجربه میکنند. او به دنبال شواهدی است که شاید نشان دهد خود ویروس سلولهای عصبی را نابود میکند. «ویروسهای هپاتیت سی» و تبخال معروف به چنین کاری هستند و پزشکان از طریق کالبدشکافی ویروس جدید کرونا را در داخل اعصاب در مغز پیدا کردهاند.
با آنهم دشموک معتقد است که این علائم به احتمال زیاد ناشی از التهاب است. در واقع، نظریه اصلی برای توضیح اینکه چگونه یک ویروس میتواند باعث ایجاد چنین طیف وسیعی از علائم عصبی در طول بازههای زمانی مختلف شود، التهاب بینظم است؛ التهابی که بیشتر به یک درگیری بیهدف و خودسر میماند تا یک حمله هدفمند. این اثر در عارضهای که به نام «سندرم خستگی مزمن» یا «میالژیک انسفالومیالیتیز» معروف است، نیز دیده میشود. این تشخیص علائم بالقوه بیشماری را شامل میشود و احتمالا شامل انواع مختلفی از آسیب سلولی یا ارتباط سلولی نادرست است. در برخی موارد، این آسیب ناشی از کمبود طولانیمدت آکسیجن (مثلا بعد از ذاتالریه شدید) است. در برخی دیگر، آسیبدیدن ارتباط سلولها با اعصاب میتواند از طریق فرآیندهای التهابی ایجاد شود که مستقیما عملکرد شبکههای عصبی ما را متأثر میکند.
غیرقابل پیشبینی بودن مسیر این بیماری ــ اینکه در طولانی مدت چقدر و چگونه گسترده میشود و چه باید کرد ــ چالشهای خاصی را در این عصر نامطمئن همهگیری ایجاد میکند. سندرم خستگی مزمن به درستی درک نشده، انگ زده شده و به طور گسترده نادرست معرفی شده است. درمانهای پزشکی و رویکردهای تشخیصی در این خصوص قابل اعتماد نیست. حالتهای التهابی عمومی به ندرت به یک نسخه یا یک روش پاسخ میدهند، اما مداخلات جامعتر و مداومتری را برای بازگرداندن سیستم ایمنی به حالت تعادل و متعادل نگهداشتن آن میطلبند. سیستم پزشکی به سمت چنین رویکردهایی روانه نیست.
اما این درک از آنچه اتفاق میافتد ممکن است امیدوارکننده باشد. اگرچه جزئیات فنی به وضوح نگرانکننده است، اما در آنچه پزشکان نمیبینند موارد اطمینان بخش وجود دارد. وقتی اعصاب موردحمله قرار گرفته و کشته شوند، آسیب ناشی از آن امکان دارد دائمی باشد. وقتی اعصاب به درستی ارتباط برقرار کرده نمیتوانند، این عارضه قابلدرمان، پیشگیری و کاملا بهبودیافتنی است. گرچه چرخههای خواب امکان دارد بهدلیل روند التهابی پس از عفونت مختل شده و آسیب ببینند، اما متخصصان رادیولوژی و مغز و اعصاب شواهدی مبنی بر غیرقابل برگشتبودن این امر نمیبینند. و همچنین از جملهی امکانها برای جبران آن، یکی هم خود خواب است. خواب کافی در به حداقل رساندن احتمال دچارشدن به این روند ناخوشایند و نامطمئن، نیز نقش دارد.
کارکرد اصلی خواب مراقبت از کانالهای ارتباط سلولی در مغز است. خواب گاهی اوقات به نوعی فرایند پاککاری ضدالتهابی تشبیه میشود. خواب مواد زائدی را که طی یک روز سوختوسوز در بدن جمع میشود، دفع میکند. بدون خواب این مواد انباشت شده و ارتباطات سلولی را مختل میکند (همانطور که ظاهرا در برخی از افراد مبتلا به انسفالومیلیت پس از کووید۱۹ اتفاق میافتد). «میشل میلر»، استاد طب خواب در «دانشگاه وارویک» بریتانیا میگوید: «در مراحل اولیه کووید۱۹ شما شدیدا احساس خستگی میکنید.» در اصل بدن شما به شما میگوید که به خواب احتیاج دارید. میلر میگوید با تداوم عفونت، مردم متوجه میشوند که اغلب نمیتوانند بخوابند و اینجاست که مشکلات ارتباطات سلولی یکدیگر را تشدید میکند.
بنابراین هدف، خروج از این چرخه یا جلوگیری از آن است. در اینجا فواید خواب به کل بدن میرسد. میلر میگوید: «خواب برای عملکرد مؤثر سیستم ایمنی مهم است و همچنین به تنظیم متابولیسم، از جمله گلوگز و میکانیسمهای کنترل اشتها و وزن کمک میکند.» همهی اینها مستقیما به کووید۱۹ ربط دارد زیرا عوامل خطر در موارد شدید ابتلا به این بیماری شامل دیابت، چاقی و آپنه است. داشتن خواب عمیق، آرام و کافی حتا در کوتاهمدت متابولیسم بدن شما را بهینه و در صورت بیمارشدن تان حداکثر آمادگی را در بدن ایجاد میکند. این تأثیرات حتا ممکن است به واکسیناسیون نیز ربط داشته باشد. به نظر میرسد واکسن آنفلونزا در افرادی که در روزهای قبل از واکسنشدن خوب خوابیدهاند، موثرتر است.
همهی اینها به این پرسش اساسی باز میگردد: آیا درحال حاضر یکی از واضحترین موارد حذفشده در رهنمودهای بهداشت عمومی، توصیه افراد به بیشتر خوابیدن است؟
***
تنها توصیه بهداشتی سادهتر از اینکه به شما گفته شود دستان خود را بشویید، توصیه به بیشتر خوابیدن است. اما این به دلیلی کلیشه است. خواب ما را تقویت و برای هرگونه بحرانی به خصوص زمانی که روزها کوتاه و سرد است و مردم کار چندان دیگری برای توانمندکردن و محافظت از خود ندارند که انجام دهند، آماده میکند. روزهای یکنواخت میتواند افراد را به سمت افسردگی، سؤمصرف الکل و هرنوع وضعیت صحی زیراستاندارد سوق دهد. ممکن است بعدا معلوم شود که بهترین توصیه استاندارد در کنار استفاده از ماسک و حفظ فاصله، خوب خوابیدن در جریان همهگیری بوده است.
گفتنش از انجامدادنش آسانتر است. «عاصم شاه»، استاد روانپزشکی و علوم رفتاری در «کالج پزشکی بیلور» معتقد است که خواب هسته اصلی بسیاری از مشکلات روانی است که در این سال جهش یافته: «ساختار زندگی به هم خورده و باعث ایجاد اختلال عظیم در چرخههای خواب شده است. معمولا همه برنامهای برای خود دارند. آنها نور خورشید میگیرند و ملاتونین تولید میشود و آنها را به خواب میبرد. اکنون ما شاهدیم که مردم علاقه خود را به خیلی چیزها از دست دادهاند، گوشهنشین میشوند، ورزش نمیکنند و در نتیجه نمیخوابند.» افسردگی و اضطراب بیخوابی را شدیدتر و چرخه را بدتر میکند.
این ممکن است جایی باشد که در آن ملاتونین ــ یا سایر رویکردها برای تقویت اثرات قوی خواب ــ میتواند اثر داشته باشد. «راسل ریتر»، استاد زیستشناسی سلولی در «دانشگاه تگزاس» متقاعد شده است که درمان گسترده کووید۱۹ با ملاتونین باید هماکنون یک روش استاندارد درمانی باشد. در ماه می ریتر و همکارانش طی نامهای تقاضا کردند که ملاتونین بلافاصله به همهی مبتلایان کووید۱۹ داده شود.
اگر جهانِ تحقیقات درباره ملاتونین هستهی گداختهای داشته باشد، آن ریتر است. او از دهه ۱۹۶۰ تاکنون درباره مزایای بالقوه این هورمون بر سلامتی مطالعه کرده است و به من گفت که خودش روزانه ۷۰ میلی گرم مصرف میکند. (بیشتر بطریهای داروخانه روزانه ۱ تا ۱۰ میلیگرام توصیه میکند). ریتر پس از گفتوگو مقالات جورنالی را که در مورد ملاتونین و کووید۱۹ منتشر کرده است به من ارسال کرد که از آن جمع دستکم چهار مقاله در جورنال « Melatonin Research» منتشر شده است. او توصیههای داروخانهها را «پروپاگاندا» خواند و خاطرنشان کرد که او قبل از اینکه من متولد شوم درباره ملاتونین مطالعه میکرده است. ریتر گفت: «من پشت و روی ملاتونین را میشناسم و وقتی آنرا توصیه میکنم مطمئنم.»
گرچه به نظر میرسد اکثر دانشمندان خواب موافق این هستند که مهمترین مداخلاتی که خواب را تسهیل میکند، دارویی یا حتا به شکل مکمل غذایی نیست. توصیه کلی اما این است که تنظیمکردن بدن تان طوری که ملاتونین در آن به طور منظم کار کند، بر صرفا مصرف آن به آن عنوان مکمل غذایی و بعد بیوقفه تماشاکردن نتفلیکس یا زلزدن تمام شب به موبایل، ارجحیت دارد. اکنون که روزهای بسیاری از مردم فاقد ساختار شده است، شاه معتقد است که کلید خواب سالم در جریان همهگیری، ایجاد نظم ست. آخرهفتهها همان زمانی از خواب بیدار شوید و بخوابید که بقیه روزها عادت دارید. پیادهروی داشته باشید. اوایل روز نور آفتاب بگیرید. یک ساعت قبل از خواب از نور آبی دوری کنید. با وجود فاصله فیزیکی، از طریق روشهای معنادار با دوستان و عزیزان خود در ارتباط باشید.
«تریشا هرسی»، بنیانگذار سازمانی به نام «وزارت خواب» میگوید که حتا عادتهای کوچک روزانه نیز میتواند مفید باشید. شمعی روشن کنید. در زمان مشخصی از روز یک فنجان چای بنوشید. او میگوید: «آیینهای تکراری بخشی از چیزی هستند که ما را انسان میسازند و نگهمان میدارند.» این آیینها شاید قابلدستیابیترین چارهها باشند. هرسی میگوید هرجا که هستی «میتوانی رویاپردازی کنی. میتوانی از شتابت کم کنی. میتوانی راههای کوچکی را برای ایستادن و به خاطرآوردن کیستی خودت پیدا کنی.»
از نظر هرسی، احساس کنترل بر خواب دقیقا به این دلیل مهم است که اکنون نظم در بسیاری از بخشهای دیگر زندگی بسیاری از مردم وجود ندارد. سال به سال تفاوتها در خواب مردم ایالات متحده بارزتر میشود. میزان و کیفیت خواب ما اگر نه بیشتر به همان اندازه که به محیط، به رفتار شخصی مان نیز بستگی دارد. وضعیت اقتصادی و اجتماعی و خوابِ با کیفیت به موازات هم پیش میروند. موثرترین راه برای بهبود خواب این است که مردم هر شب مکانی آرام و دنج برای استراحت داشته باشند و درباره نیازهای اساسیشان مانند امنیت غذایی غم نداشته باشند. همهگیری کنونی وضعیت را به هم زده و بیاطمینانیها را در ریشه تفاوتهای از قبل شدید، شدیدتر کرده است.
از آنجا که جستن خواب امری بیشتر فردی است، بسیاری از مردم مجبورند خارج از چارچوب فکر کنند. هیپنوتیزم برخی ها را مشغول خود کرده است. البته نه هیپنوتیزمی که در آن شما روی صحنه هستید و به شما گفته میشود مثل مرغ رفتار کنید، نه، بلکه فرایندی صیقلشده و کمی بهتر. «کریستوفر فیتون» یکی از هیپنوتیزمدرمانگرانی است که در جریان این همهگیری وقتش را صرف ساختن ویدیوهای یوتیوبی و پادکست به منظور کمک به خواب مردم کرده است. جلسات فیتون شامل ۳۰ دقیقه سخنان او با صدای دلنشین و نیمه نجواگونهاش برای شنوندگان است. او به من میگوید که پادکستهایش اکنون بیش از ۱ میلیون شنونده در ماه دریافت میکند.
هیپنوتیزمدرمانی به منظور آهستهکردن سرعت شلیک اعصاب ما است. هدف از هیپنوتیزم، همانند مدیتیشن یا تنفس عمیق، این است که جلو فکرکردن بیش از حد گرفته شود و امکان آمدن طبیعی خواب سراغ فرد مهیا شود. هنگامی که فیتون در پادکستش به شما حرفهای معمولی در مورد ماهیچههای پشت تان میگوید یا از شما میخواهد درخت خاصی را در مکانی خاص تصور کنید، «هدف این است که شما به حالتی نشئهمانند و آرام، که در آن ضمیر ناخودآگاهتان پذیرای پیشنهاد بیشتر باشد» بروید. سپس وقتی او به شما میگوید که بخوابید، مغز شما به احتمال زیاد نمیخواهد با او درباره اینکه شما خیلی مشغول هستید یا اینکه شما باید نگران این باشید که چرا طرفتان پیام شما را خوانده اما پاسخی نداده، بحث کند.
هیپنوتیزمدرمانگرانی همچون فیتون ابزاری را به شما فراهم میکنند که بتوانید خودتان را پیدا کنید و در نهایت بدون کمک اینترنت آن را انجام دهید. (به هر حال بهترتر است که از بردن تلفن تان به اتاق خواب خودداری کنید.) تمرکز مستلزم تمرین است. حالت نشئهمانند به ندرت به راحتی اتفاق میافتد و یک نسخه، دوای هر بیماری نیست. معمولا برخی آزمایشها لازم است. ظاهرا من هم نیاز دارم. من درحالیکه به یکی از پادکستهای فیتون گوش میدادم، نمیتوانستم به طور کامل از تصویر وی در دفترخانهاش درحال صحبت آهسته با میکروفون و خواندن تبلیغات اسپاتیفای، فرار کنم.
اما صرفنظر از اینکه به چه کسی اعتماد میکنید شما را از هوشیاریتان برهاند، اکنون زمان ایدهآل برای جدیگرفتن این تمرین به نظر میرسد. برای خود حد و مرز تعیین کنید و بخوابید. بخوابید، انگار که زندگی تان به آن بستگی دارد. که امیدوارم اینگونه نباشد.