روز گذشته هیأت مذاکراتی دولت افغانستان برای دور دوم مذاکرات بینالافغانی به دوحه رفت. نادر نادری از اعضای هیأت و سخنگوی تیم مذاکراتی افغانستان همزمان با سفر به قطر گفت، هیأت افغانستان با آمادگی کامل و با پشتیبانی نظریات و راهنماییهای لازم برای آغاز موفقانه دور دوم مذاکرات صلح به قطر میرود که گفتوگوها را از سر گیرد. هیأت افغانستان سه هفته در کابل بود. براساس گفتههای اعضای هیأت در این سه هفته آنها سرگرم مشوره با رهبری دولت، اعضای شورای عالی مصالحه، سایر مقامها و مردم افغانستان بودند.
برای مردم افغانستان مسألهی مهمتری از این نیست که هیأت افغانستان یکدست، با آمادگی کامل و با دیدگاه روشن در برابر طالبان قرار میگیرد. دور دوم مذاکرات سرنوشتساز است. در این دور مسألهی تقسیم قدرت، سرنوشت نظام آیندهی افغانستان، طرح آتشبس در مقابل حکومت موقت از نظر طالبان و مسائل اساسی صلح افغانستان روی میز گذاشته خواهد شد. دستکم سه منبع از هیأت مذاکرهکنندهی دولت گفتهاند که در دور دوم، محورهای اصلی مذاکرات همینها است.
مطالبه طالبان روشن است. این گروه بهدنبال جایگزینی نظام خالص اسلامی بهجای نظام کنونی است. همزمان میخواهد قدرت را در افغانستان قبضه کند. بنابراین مذاکره با چنین گروهی تمامیتخواه که به دنبال یک نتیجهی برد-باخت است، کاری دشواری است. برای رسیدن به این هدف طالبان از هیچ تلاشی دریغ نمیکنند و هر آن چیزی که این گروه را برای رسیدن به اهدافش کمک کند، از آن سود میبرد. فرقی نمیکند آن چیز خشونت بیشتر باشد یا شکاف سیاسی و چنددستگی در صف نظام جمهوری اسلامی افغانستان.
طالبان همزمان با شروع مذاکرات با امریکا از دوسال پیش و در ادامه آن آغاز مذاکرات بینالافغانی همواره سطح خشونتها را بیشتر کرده است. به عبارت دیگر، گروه طالبان تا کنون بهجای چانهزدن در میز مذاکره، به دنبال امتیاز بیشتر در میدان جنگ بوده است. به همین دلیل برای طالبان مسألهی آتشبس در آخر فهرست قرار دارد. طالبان از نبود انسجام سیاسی در جمهوری اسلامی افغانستان تا کنون نفعی زیادی برده است. طالبان دسترسی آسانی به نیروهای سیاسی در داخل افغانستان دارد. این مسأله بهعنوان پاشنه آشیل جمهوری اسلامی افغانستان است. با استفاده از همین ضعف طالبان دو سال پیش و قبل از شروع مذاکرات دوبار با نیروهای سیاسی افغانستان وارد مذاکره شد، فرایندی که افغانستان بهعنوان یک دولت به کلی کنار زده شد. این روزها سفرهای پراکنده نیروهای سیاسی به کشورهای منطقه به معنای چشمانداز متفاوت و پراکندگی انسجام سیاسی در داخل افغانستان معنا و تفسیر میشود.
طالبان بهدنبال این است که در افغانستان با نیروهای سیاسی پراکنده و متشتت روبهرو شوند. چنددستگی در حوزه جمهوریت، سقوط جمهوری اسلامی به کام امارت اسلامی یا دستکم نافذشدن طالبان بر جمهوریت در مذاکرات و توافق صلح را به دنبال دارد. اعضای هیأت افغانستان در رخصتی سههفتهای خود در کابل از تجربه سه ماه مذاکره با طالبان، یکی از موارد قابل نگرانی را که گفتند تلاش طالبان برای ایجاد چنددستگی میان هیأت افغانستان بوده است. یکی از خطرهای جدی که در دور دوم روند صلح افغانستان را تهدید میکند، همین خطر چنددستگی است. با پیشرفت دور دوم مذاکرات رسیدن مذاکرات به مسائل اصلی و محوری، اختلاف نظرها و تضاد منافع ممکن است بیشتر دهن باز کند.
یکی از نگرانیهای اصلی اشرف غنی از مذاکرات جاری این است که ممکن در نتیجهی توافقات او ناگزیر شود از قدرت کنارهگیری کند. احتمال حکومت مؤقت بهعنوان یکی از میکانیزمهای احتمالی اجراییشدن توافقات و آتشبس نظامی بسیار زیاد است. از این احتمال به جز آقای غنی هیچ نیروی سیاسی دیگری نهتنها ترسی ندارد که برای آن لحظهشماری میکند. واقعیت این است که هیأت جمهوری اسلامی افغانستان در وضعیتی به دور دوم مذاکرات بینالافغانی میرود که جناحهای سیاسی دخیل در روند هر کدام رویکرد، چشمانداز و مواضع متفاوت خودش را در خصوص چگونگی قطع جنگ و تحولات پس از صلح در کشور دارند. نهتنها این مواضع متفاوت است که تعدادی از جناحها، رویکردها و پالیسیهای یکدیگر را در تضاد مسلم با منافع خود میدانند.