سال ۲۰۱۱ باند چهارم «فرودگاه بین‌المللی فرانکفورت»، شلوغ‌ترین فرودگاه آلمان، به بهره‌برداری سپرده شد. این کار اعتراضات گسترده‌ی مردمِ منطقه را برانگیخت و معترضان برای چند سال هر دوشنبه برای تظاهرات به فرودگاه سرازیر می‌شدند. یک سال بعد از آغاز به کار باند چهارم، یکی از معترضان در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز گفت: «زندگی‌ام را به‌هم زده است. هرگاه که به باغ خانه می‌روم تنها چیزی که می‌شنوم سروصدای هواپیماهای بالای سرم است.»
باند جدید فرودگاه ده‌ها هواپیما را مستقیما از فراز خانه‌ی «توماس مونزل»، متخصص قلب در مرکز پزشکی «دانشگاه ماینتس آلمان» هدایت می‌کند. او می‌گوید: «من در ساحه نزدیک به “اتوبان آلمان” و در نزدیکی مسیر قطار بین شهری زندگی کرده‌ام، [اما] سروصدای هواپیما آزاردهنده‌ترین است.» مونزل در آن‌زمان گزارش سال ۲۰۰۹ سازمان جهانی بهداشت را خوانده بود. یافته‌های این گزارش از وجود ارتباط بین سروصدا و افزایش مشکلات قلبی حاکی بود. اما شواهد علمی برای تأیید این ارتباط در آن‌زمان ناچیز بود. مونزل در سال ۲۰۱۱ تمرکز پژوهشش را برای آموختن بیشتر درباره این مسأله‌ی نگران‌کننده، تغییر داد. البته که این تصمیم به نگرانی او درباره سلامت خودش بی‌ربط نبود.
دانشمندان دیری‌ست قرارگرفتن در معرض سروصدای زیاد را با کاهش شنوایی فرد مرتبط می‌دانند. اما آسیب ناشی از سروصدای هواپیما و موتر به گوش و سیستم شنوایی انسان محدود نمی‌شود. ترافیک پرسروصدا بعد از آلودگی هوا و تقریبا هم‌ردیف با قرارگرفتن در معرض دود سیگار، یک عامل استرس‌زای فیزیولوژیکی اصلی دانسته می‌شود. پژوهش‌ها طی دهه گذشته سروصدای ترافیک یا آلودگی صوتی در محیط را مستقیما با افزایش خطر ابتلا به تعدادی از بیماری‌های قلبی عروقی پیوند می‌دهد. دانشمندان درحال مطالعه میکانیزم این ارتباط هستند.
«ماتیاس باسنر»، روان‌پزشک و اپیدمیولوژیست «دانشگاه پنسیلوانیا» و رییس «کمیسیون بین‌المللی اثرات بیولوژیکی سروصدا»، می‌گوید: «ما درحال جمع‌آوری شواهدی برای نشان‌دادن اثرات فیزیولوژیکی سروصدا، چه اثرات آن بر روی سلول‌ها و اندام‌های یک فرد چه اثرات آن بر کل یک جمعیت هستیم و کم‌کم تصویری واضح از این مشکل به‌دست می‌آوریم.» او می‌گوید که با وجود تمام شواهدی که دانشمندان جمع‌آوری کرده‌اند، تعداد اندکی از مردم از شدت آسیب آنچه او و همکارانش آن‌را «قاتل خاموش» می‌نامند، آگاهند.
به سمت مشکلات قلبی
مطالعات نشان می‌دهد که حدود یک-سوم اروپایی‌ها و امریکایی‌ها مرتبا در معرض سطح «ناسالم»ی از سروصدا قرار دارند که معمولا از حدود ۷۰ تا ۸۰ دسی‌بل (واحد لگاریتمی برای اندازه‌گیری سطح فشار صدا یا شدت صوت) آغاز می‌شود. برای مقایسه: یک گفت‌وگوی عادی معمولا حدود ۶۰ دسی‌بل است، سروصدای موتر و لاری حدود ۷۰ تا ۹۰ دسی‌بل است و صدای انواع آژیرها و هواپیماها می‌تواند به ۱۲۰ دسی‌بل یا بیشتر از آن برسد.
پژوهش‌های زیادی قرارگرفتن مداوم در معرض چنین سروصدای محیطی را با افزایش خطر ابتلا به مشکلات قلبی مرتبط می‌داند. برای مثال برپایه مطالعه سال ۲۰۱۸ انستیتوتNoise & Health که داده‌های مربوط به سلامت بیش از ۱ میلیون نفر را بررسی کرد، افرادی که در نزدیکی فرودگاه فرانکفورت زندگی می‌کنند، ۷ درصد بیشتر از افرادی که در محله‌های مشابه اما ساکت زندگی می‌کنند، با احتمال سکته مغزی روبه‌رو می‌شوند. سال گذشته گزارشی که در «جورنال قلب اروپا» منتشر شد و در آن داده‌های حدود ۲۵ هزار مرگِ ناشی از مشکلات قلبی عروقی بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ در میان افرادی که در نزدیکی فرودگاه زوریخ سویس زندگی می‌کنند، تحلیل شده بود، حاکی از افزایش چشم‌گیر مرگ و میر شبانه به‌ویژه در میان زنان پس از پرواز هواپیماها بود.
پژوهش‌گران در مطالعه‌شان درباره پیامدهای قلبی عروقی سروصدا بر تغییرات چشم‌گیر «لایه درون‌رگی» یا «اندوتلیوم» (که پوشش داخلی عروق و رگ‌های خونی بدن انسان است) بر اثر سروصدا، تمرکز کرده‌اند. دانشمندان دریافته‌اند که این لایه درون‌رگی در صورت قرارگرفتن مداوم فرد در معرض آلودگی صوتی، از یک وضعیت «سالم» به حالت «انگیخته» و ملتهب با تبعات جدی برای سلامت بدن فرد مذکور، تغییر می‌کند.
چرا سروصدا بر رگ‌های خونی تأثیر می‌گذارد؟
پاسخ تقریبا به این شرح است: وقتی صدا به مغز می‌رسد، دو ناحیه‌ی مهم یعنی قشر شنوایی (که صدا را برای مغز ترجمه می‌کند) و هسته «آمیگدالا» (که پاسخ‌های احساسی به صدا را مدیریت می‌کند) را فعال می‌کند. هرچه صدا بلندتر شود، به‌ویژه هنگام استراحت، آمیگدالا «پاسخ جنگ یا گریز» بدن را حتا اگر فرد از آن مطلع نباشد، فعال می‌کند.
پاسخ جنگ یا گریز که واکنش فیزیولوژیک بدن در برابر استرس دانسته می‌شود، وقتی فعال شد، هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول را در بدن آزاد می‌کند. در نتیجه برخی از عروق منقبض می‌شود، برخی دیگر گشاد می‌شود، فشار خون بالا می‌رود، هضم غذا کُند می‌شود و قندها و چربی‌ها سیل‌آسا وارد جریان خون می‌شود تا عضلات از آن تغذیه کند. (اگر سروصدا آزاردهنده یا خارج از کنترل باشد، این واکنش ممکن است تشدید شود.) این واکنش همچنین باعث ایجاد مولکول‌های مضر در بدن می‌شود که به نوبه خود باعث «استرس اکسیداتیو» و التهاب در پوشش رگ‌های خونی می‌شود. در نتیجه اندوتلیومِ از کار افتاده با جریان خون درگیر می‌شود و بسیاری از فرایندهای دیگر را نیز متأثر می‌کند که در صورت تشدید، به خطر ابتلای فرد به طیف وسیعی از بیماری‌های قلبی عروقی از جمله فشار خون بالا، تصلب شرایین، چاقی و دیابت کمک می‌کند.
مطالعات بر روی انسان‌ها و موش‌ها نشان می‌دهد که اندوتلیوم فقط پس از چند ساعت قرارگرفتنِ شبانه در معرض سروصدای هواپیما، از کار می‌افتد و این یعنی خطرات سروصدای زیاد تنها به افرادی که از قبل در معرض خطر مشکلات قلبی و متابولیکی هستند، محدود نمی‌شود؛ براساس مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۹ توسط مونزول و همکارانش در جورنال «تحقیقات بنیادی قلب و عروق» منتشر شد، حتا بزرگ‌سالان سالمی که موقع چرت‌زدن یا در خواب در معرض صدای ازقبل ضبط‌شده قطار قرار گیرند، تقریبا بلافاصله دچار اختلال در عملکرد رگ‌های خونی‌شان می‌شوند.
مونزل که یکی از نویسندگان مروری بر سروصدا و سلامت قلب و عروق در «نشریه سالانه بهداشت جهانی» در سال ۲۰۲۰ نیز هست، می‌گوید: «ما متعجب شدیم که جوانان فقط پس از یک شب شنیدن این صداها دچار اختلال در عملکرد اندوتلیوم‌شان شدند. ما همیشه فکر می‌کردیم این اختلال چیزی‌ست که افراد امکان دارد در بزرگ‌سالی به آن دچار شوند.»
چالش‌های پژوهش
با این‌که داده‌ها درباره رابطه بین سروصدا و مشکلات قلبی درحال جمع‌شدن است، اما بازکردن گره علت و معلول می‌تواند کار دشواری باشد. انجام آزمایش‌‌های خواب طولانی مدت یا تمایز بین تأثیر سروصدای روز و شب یا اثرات خودِ سروصدا در مقابل تأثیرات ترکیبی سروصدا و آلودگی هوا (که اغلب به هم مرتبطند) کار ساده‌ای نیست.
«آندریاس شیریچس»، دانشمند خدمات بهداشتی در «دانشگاه کینگز لندن» می‌گوید تجزیه و تحلیل پیامدهای سروصدای محیطی به‌دلیل ماهیت ذهنی صدا نیز دشوار است. او در مورد واحدهای مراقبت ویژه شفاخانه‌ها مطالعه می‌کند؛ محیطی که در آن تلفن‌های درحال زنگ‌خوردن و صدای تلق‌تلق ظروف غذا، بسته به بیمار، می‌تواند برای بهبودی بیمار تسکین‌دهنده، یا برعکس واقع شود. او می‌گوید: «ما در تلاشیم در خصوص سطح دسی‌بل و ادراک صدا توسط فردی که در معرض آن صدا قرار دارد، درک بهتری به دست آوریم.»
با این‌حال به‌رغم پرسش‌های بی‌پاسخی که وجود دارد، ارتباط بین آلودگی صوتی و کاهش سلامت جسمی روزبه‌روز بیشتر به رسمیت شناخته می‌شود. گزارش سال ۲۰۱۸ توسط سازمان جهانی بهداشت خاطرنشان کرد که افراد ساکن اروپای غربی به‌دلیل ترافیک پرسروصدا هر ساله جمعا بیش از ۱.۶ میلیون سال عمر سالم خود را از دست می‌دهند. این محاسبه براساس تعداد مرگِ پیش از وقت ناشی از قرارگرفتن در معرض سروصدا و همچنین سال‌هایی است که افراد با معلولیت یا بیماری ناشی از سروصدا زندگی کرده‌اند.
و این رقم احتمالا درحال افزایش است: در سال ۲۰۱۸ حدود ۵۵ درصد مردم در شهرها زندگی می‌کردند و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۵ این رقم به ۷۰ درصد برسد.
برخی دولت‌ها به اعتراضات مردم توجه کرده و سعی کرده‌اند با اجرای ممنوعیت پروازهای شبانه، ایجاد مشوق برای توسعه فناوری‌های بی‌سروصدا و صدور جریمه برای شکایات از سروصدا، فضای شهری را ساکت کنند. همچنین افراد می‌توانند برای تأمین سکوت بیشتر، اتاق خواب‌هاشان را با دولایه‌کردن پنجره‌ها یا آویختن پرده‌های کاهش‌دهنده آلودگی صوتی، یا در صورت داشتن توان مالی، نقل مکان به محله‌های ساکت‌تر، به خودشان کمک کنند. باسنر می‌گوید به‌لحاظ فردی راه‌حل‌های ارزان‌تر ممکن است استفاده از گوش‌گیر در شب یا انتقال تخت‌خواب به قسمت آرام‌تر منزل باشد. او معتقد است که ما حتا اگر احساس پریشانی به خاطر سروصدا نکنیم، باید چنین تدابیری را در نظر داشته باشیم.
او می‌گوید: «اگر در منهتن زندگی می‌کنید، بعد از مدتی متوجه نمی‌شوید که چقدر شهر پرسروصدایی است. زیرا به آن عادت می‌کنید. اما عادت‌کردن به سروصدا از نظر روان‌شناختی، به این معنا نیست که سروصدا پیامدهای منفی برای سلامت تان ندارد.»