سال گذشته هنگامی که طبیعت جان دوباره می‌گرفت و کودکان لبریز از اشتیاق رفتن به مکتب بودند، شیوع ویروس کرونا در جهان و افغانستان دروازه‌های مکاتب را تخته کرد. دانش‌آموزان در افغانستان در انتظار بازشدن مکاتب بودند. وزارت معارف درس‌های آنلاین را طراحی کرد اما در روستاها و نقاط مختلف کشور، حتا در پایتخت، دانش‌آموزان نه برق داشتند و نه انترنت لازم برای شرکت در صنف‌های آنلاین. سال تعلیمی ۱۳۹۹ دانش‌آموزان مکاتب را قرنطین و کرونا به پایان رساند.
سال جدید تعلیمی که آغاز شد، دانش‌آموزان با حدود یک سال فاصله از درس حضوری به مکاتب رفتند اما به زودی متوجه شدند که بسیاری چیزها دیگر مثل سابق نیست. علاوه بر شرایطی که شیوع ویروس کرونا تحمیل کرده است، نبود کتاب درسی و آموزگار دانش‌آموزان را به چالش کشید. حتا در پایتخت دانش‌آموزان در برخی از مکاتب به نبود کتاب درسی و آموزگار اعتراض کردند. این اعتراض به حدی بود که گزارش شد در بسیاری از مکاتب در غرب شهر کابل به‌دلیل نبود آموزگار، صنف‌های درسی در بی‌سرنوشتی به‌سر می‌برد و دانش‌آموز نیز از تشکیل‌نشدن صنف شکایت دارند.
براساس آمارهای رسمی سال ۱۳۹۸، حدود ۷۰ هزار آموزگار در نظام تعلیمی معارف کمبود است. در یک مورد در هفته گذشته معترضان در کابل ادعا کردند که تنها در ناحیه سیزدهم شهر کابل حدود یک‌هزار و ۳۰۰ آموزگار کمبود است و آموزگارانی که در سال پیش از آن به‌گونه‌ی قراردادی استخدام شده بودند، در سال جدید قرارداد دریافت نکرده‌اند. در میان آموزگاران موجود هم حدود ۵۰ درصد آن‌ها غیرمسلکی‌اند. آمار امسال وزارت معارف نیز نشان می‌دهد که تنها ۲۰ درصد از آموزگاران درجه‌ی تحصیلی لیسانس دارند. ۵۷ درصد آن فوق بکلوریا (۱۴ پاس) و باقی آن درجه‌ی بکلوریا (۱۲ پاس) را دارند.
علاوه بر مشکلات نبود آموزگار، مکاتب افغانستان کمبود ساختمان نیز دارد. براساس آمار رسمی وزارت معارف، از مجموع ۱۸ هزار مکتب در سراسر کشور، حدود ۴۱ درصد این مکاتب ساختمان ندارد. حکومت افغانستان در خصوص اعمار ساختمان نیز تاکنون ناکام بوده است. به‌گونه‌ی نمونه، وزارت معارف گفته بود که در سال ۱۳۹۸ کار ساخت حدود دوهزار و ۷۰۰ مکتب تکمیل می‌شود اما اکنون آمار این وزارت نشان می‌دهد که در این سال تنها ۲۵۰ مکتب ساخته شده است.
به دنبال رسانه‌ای‌شدن موضوع کمبود آموزگار در مکاتب، به‌ویژه مکاتب پایتخت، حکومت اعلام کرد که روند استخدام ۱۱ هزار آموزگار را شروع کرده است. این رقم در ۲۱ ولایت طی دو مرحله قرار است استخدام شود اما از حالا پیدا است که حکومت نیازمندی‌های معارف و مردم را به‌گونه‌ی درست اولویت‌بندی نکرده است. هرچند رییس‌جمهور غنی در مراسم افتتاح روند استخدام این آموزگاران بر توزیع عادلانه‌ی بست‌های آموزگاری در بخش‌های مختلف کشور تأکید کرد اما نگاهی گذرا به فهرست بست‌ها نشان می‌دهد که حوزه‌های آموزشی سیزدهم، ششم، دوم و سوم شهر کابل از جمله حوزه‌هایی‌اند که برخلاف نیازمندی آن‌ها کم‌ترین بست آموزگاری برای این مناطق در نظر گرفته شده است.
معارف اساس و بنیاد یک جامعه است. در کشور جنگ‌زده‌ای مثل افغانستان باید اولویت اساسی حکومت رسیدگی به امور معارف باشد. اصلاح و تقویت معارف نخستین گزینه برای رشد و ترقی جامعه و کشور می‌تواند باشد. استخدام آموزگاران مسلکی، با توجه به بیکاری گسترده در میان هزاران جوانی که از دانشگاه‌ها فارغ می‌شوند، یکی از کارهایی است که وزارت معارف و در مجموع حکومت می‌تواند انجام دهد. علاوه بر این، حکومت افغانستان و رهبری وزارت معارف باید نیازمندی‌های معارف را اولویت‌بندی نموده و استخدام آموزگاران و اختصاص بست‌های آموزگاری به مکاتب را به‌صورت عادلانه انجام دهد.
نظام معارف کشور از فساد آسیب‌پذیر است. در سال‌های گذشته مسئولان وزارت معارف برای صدها آموزگار خیالی فهرست ساخته و نام آن‌ها را درج سیستم کرده است. هرچند هنوز رقم دقیق آموزگاران خیالی روشن نیست اما دیده می‌شود که مسئولان این وزارت اولویت‌ها و نیازمندی‌های مردم و معارف را یا نمی‌دانند و یا گستردگی فساد باعث شده است نیازمندی‌ها دیده نشود. حکومت بایستی هرچه فوری‌تر به این معضل رسیدگی نموده و عدالت را در این زمینه تأمین کند.