در یک هفته‌ی گذشته ولسوالی دولت‌شاه در ولایت لغمان و ولسوالی جلریز در ولایت میدان وردک به دست جنگ‌جویان گروه طالبان سقوط کرده است. در هفته‌های قبل نیز همین روند ادامه داشته، ولسوالی برکه ولایت بغلان و ولسوالی نرخ ولایت میدان وردک به‌دست طالبان سقوط کرد و ولسوالی قره‌باغ در ولایت غزنی و ولسوالی بغلان مرکزی در ولایت بغلان تا نزدیکی سقوط به‌دست طالبان پیش رفته بود. با این‌حال حکومت افغانستان روند سقوط ولسوالی‌ها به‌دست گروه طالبان را با عنوان «عقب‌نشینی تاکتیکی» توجیه میکند. درحالی‌که هر بار با سقوط ولسوالی‌ها به‌دست طالبان، تلفات نیروهای امنیتی بالا می‌رود و تعداد زیادی مهمات و وسایط نیروهای امنیتی به‌دست طالبان می‌افتد.
برخی از منتقدین حکومت افغانستان این وضعیت جنگ جاری را به نوعی مشکوک می‌دانند و حکومت افغانستان را در تبانی با گروه طالبان متهم می‌کنند. مهدی راسخ، نماینده میدان وردک در مجلس نمایندگان در رابطه به سقوط جلریز به‌دست طالبان نوشته است: «احتمالا حکومت مرکزی با طالبان تبانی داشته‌اند تا جلریز در اختیار طالبان قرار بگیرد.» در همین‌حال حفیظ منصور، عضو هیأت مذاکره‌کننده دولت افغانستان نیز چندی قبل در یک برنامه‌ی تلویزیونی در پاسخ به سوالی که افغانستان بدون نیروهای خارجی چه خواهد شد؟ گفت که «بیمناک هستم. سیاست‌های دولت مرکزی را تأیید نمی‌کنم. افغانستان به‌سوی سوریه شدن می‌رود.» در وضعیت که جنگ شدت گرفته، مذاکرات صلح بین‌الافغانی بی‌سرنوشت است، پس‌منظر سقوط ولسوالی‌ها چیست و چرا حکومت این وضعیت را عقب‌نشینی تاکتیکی می‌خواند؟
سردرگمی سرقومندان اعلی
عبدالله وطندار، نویسنده و روزنامه‌نگار در گفت‌وگو با اطلاعات روز میگوید که سقوط ساختمان‌های ولسوالی‌ها در هفته‌های اخیر نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی افغانستان تا حدود زیادی زمین‌گیر شده‌اند: «نیروهای امنیتی روزبه‌روز قدرت تحرک در میدان جنگ بسیار وسیع افغانستان را از دست می‌دهند.» آقای وطندار یادآوری میکند که برعلاوه سقوط چند ولسوالی در هفته‌های اخیر، ولسوالی‌های زیادی از دیرزمان به این‌سو عملا در کنترل گروه طالبان هستند و فقط چند ساختمان و پوسته امنیتی محدود در کنترل دولت بوده است.
آقای وطندار معتقد است که این روند سقوط ولسوالی‌ها و شکست نیروهای امنیتی در بخش‌های مختلف کشور به نوعی بیانگر واقعیت جنگ افغانستان است و تأثیر بدی بر پروسه صلح می‌گذارد. چرا که در این‌صورت گروه طالبان فکر می‌کنند در حال بردن جنگ هستند: «اساسا مذاکرات صلح در نتیجه‌ی بن‌بست نظامی به میان می‌آید. اگر یک طرف فکر کند که این بن‌بست در حال شکستن است، واضح است که یا به مذاکره اهمیتی زیادی نخواهد داد و یا خواسته‌‌های غیرواقعی را مطرح خواهد کرد که در عمل مذاکره را با ناکامی روبه‌رو کند.»
به‌تازگی دیوید پترائوس فرمانده پیشین نیروهای خارجی در افغانستان گفته است که طالبان تمایل به حل دیپلماتیک پایان جنگ در افغانستان ندارند.
محمداکرام اندیشمند، نویسنده و پژوهشگر در گفت‌وگو با اطلاعات روز، بر این باور است که سقوط ولسوالی‌ها طالبان را از لحاظ نظامی در موقعیت بهتر و برتر قرار می‌دهد. مناطق متصرفه آن‌ها را گسترش می‌دهد و زمینه را برای سربازگیری بیشتر برای طالبان مساعد میکند: «راه حل این موضوع اتکای دولت به مردم است. دولت باید مردم را در برابر طالبان بسیج کند. مردم در کنار نیروهای نظامی و امنیتی‌شان از ولسوالی‌های خود دفاع کنند. اما بسیج مردم به کسب اعتماد بر دولت و ریاست‌جمهوری ارتباط می‌گیرد که اشرف غنی این اعتماد و اجماع را نتوانسته ایجاد کند. نمی‌دانم آقای غنی چه می‌خواهد و چه میکند؟» با این‌حال برخی این سیاست سردرگم رییس‌جمهور غنی را به‌عنوان سرقومندان اعلی به نوعی شروع روند انتقال قدرت به گروه طالبان تلقی می‌کنند.
این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که اخیرا رییس‌جمهور غنی در گفت‌وگو با یک رسانه‌ی بین‌المللی گفته است که می‌داند ممکن است زندگی‌اش در کشور با خطر مواجه باشد، اما حاضر است برای دفاع از افغانستان بمیرد. او گفته است که نیروهای امنیتی افغانستان تا ابد توان مقاومت دارند. او گفته است که طالبان با زور اراده خود را تحمیل کرده نمی‌توانند.
بازی به نفع طالبان
علی امیری، نویسنده و استاد دانشگاه در گفت‌گو با اطلاعات روز بر این باور است که رییس‌جمهور غنی در زمینه‌ی جنگ و صلح افغانستان پالیسی اشتباه را در پیش گرفته که در نتیجه به موفقیت طالبان می‌انجامد. آقای امیری میگوید «پالیسی رییس‌جمهور غنی اشتباه است. در عین‌حالی‌که اجماع و ظرفیت‌سازی داخلی را در طی این سال‌ها از آن غفلت کرده، فعلا اعتماد عمومی و نخبگان سیاسی را نیز از دست داده و پالیسی غلط دیگری را در پیش گرفته است.» امیری معتقد است که «روند انتقال قدرت به طالبان آغاز شده است. رییس‌جمهور به نفع طالبان بازی میکند. حکومت افغانستان اراضی و نیروهای امنیتی را از دست می‌دهد، اما هیچ دستاوردی ندارد که در نهایت این روند موضع طالبان را تقویت میکند.»
کریم پاکزاد، پژوهشگر در بنیاد مطالعات بین‌المللی و استراتژیک فرانسه، درباره‌ی سقوط ولسوالی‌ها به‌دست طالبان به دنبال آن به‌کار بردن مفهوم «عقب‌نشینی تاکتیکی» توسط نهادهای امنیتی افغانستان به این نظر است که حکومت تنها در پی کمرنگ جلوه‌دادن شکست است: «هدف این است که تا جایی ممکن شکست را کم‌اهمیت جلوه بدهند و واقعیت آشکار را از مردم پنهان کنند.»
محمداکرام اندیشمند معتقد است که این وضعیت نتیجه‌ی بازی ناشیانه‌ی آقای غنی با مسأله جنگ است: «اشرف غنی برای ماندن خودش در قدرت و بقای حکومتش می‌جنگد و نمی‌خواهد با شکست در این جنگ یا داوطلبانه قدرت را به طالبان تسلیم کند که تضمینی برای آینده‌ی او و حکومتش وجود ندارد.»
آقای اندیشمند میگوید در این شکی نیست که رییس‌جمهور غنی به‌لحاظ انگیزه قومی نمی‌خواهد در صورت سقوط حکومت، مانند ۲۰۰۱ قدرت به دست گروه‌های قومی دیگر بیفتد. اما آقای غنی می‌داند و واقعیت نیز چنین است که در صورت سقوط حکومت به‌دست طالبان، گروه‌های قومی دیگر شانس پیروزی بر طالبان و تصاحب حکومت را ندارند: «غنی نمی‌خواهد که به این آسانی و داوطلبانه قدرت را به طالبان بسپارد. البته در درون حکومت غنی بسیار عناصر قومگرا هستند که ترجیح می‌دهند در صورت سقوط حکومت، طالبان مسلط شوند و حکومت را تصاحب کنند.»
عبدالله وطندار بر این باور است که رییس‌جمهور غنی بدون خواسته امریکایی‌ها هیچ کاری نمی‌تواند. اگر قرار باشد بپذیریم که آقای غنی روند انتقال قدرت به طالبان را آغاز کرده، بایستی امریکایی‌ها در جریان این مسأله باشند، که چنین امری منطقی نیست: «من باور ندارم که روند انتقال قدرت به طالبان به‌صورت عمدی از سوی غنی آغاز شده است. غنی نمی‌خواهد قدرت را از دست بدهد و بدتر از همه نمی‌خواهد مسئولیت افتادن افغانستان به‌دست طالبان را به دوش بگیرد.»
چهار روز قبل زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه آمریکا در روند صلح افغانستان گفته است که روایت پیشروی سریع نیروهای طالبان و سقوط کابل توسط آن ها یک نگاه بدبینانه است.