اشاره: این مطلب به تاریخ ۲۴ جون ۲۰۲۱ در وبسایت روزنامه وال استریت جورنال منتشر شده است.
رییسجمهور بایدن و اشرف غنی، رییسجمهور افغانستان در دیدار روز جمعه مسائل زیادی برای بحث خواهند داشت. انتظار میرود که باتوجه با تکمیلشدن خروج نیروهای امریکایی و متحدان ناتو از افغانستان تا چند هفتهی آینده درحالیکه اوضاع امنیتی کشور روزبهروز بدتر میشود، آقای بایدن کمکهای بشردوستانه و اقتصادی برای افغانستان ارائه دهد. جمعیتهای کوچک سیک و هندوی افغانستان ممکن است مهم بهنظر نرسند اما آنها نیز شایسته توجه هستند.
حدود ۷۰۰ سیک و هندوی باقیمانده در افغانستان یکی از اجزای پرتکاپوی سنتهای فرهنگی این کشور را تشکیل میدهند. در مورد تاریخ هندوهای افغانستان محل بحث است اما آثار هنری مهم برهمنی که در قرن هفتم در دوره ترکشاهی پدیدار شدند نشان میدهند که جامعهی سیکهای افغانستان از زمانیکه بنیانگذار سیکگرایی، گورو ناناک، برای گسترش فلسفههای خود در قرن شانزدهم به افغانستان سفر کرد، وجود داشته است. طی قرنها این دو گروه در فضاهای مشترک به عبادت میپرداختند؛ پدیدهی فرهنگی منحصر بهفردی که آثار هنری را برای هردو جامعه قابل توجه میکند.
این آثار هنری نهتنها برای گروههای مذهبی مربوطه سیکها و هندوها دارای ارزش احساسی هستند، بلکه بینشهایی در مورد توسعه اولیه مذهبی منطقه بهدست میدهند. این آثار مهم تاریخی به توضیح چگونگی گسترش ادیان حتا فراتر از افغانستان کمک میکند. برای مثال، مجسمههای الاهه هندو دورگاه که در ولایت غزنی یافت شد، اشاره به تأثیرگذاری اولیه خدایان هندو در سنت بودایی اولیه آسیای میانه دارد.
تحت حاکمیت طالبان آثار هنری غیراسلامی زیادی براساس احکام ظاهرا اسلامی که مخالف بازنمایی شکل انسان است، خرد شدند. بسیاری دیگر بهصورت غیرقانونی و احتمالا برای تأمین مالی تروریسم به بیرون از کشور قاچاق شدند. تا زمانیکه حفاظت از هنرهای دینی-مذهبی از طریق توافقنامههای امنیتی برای افغانستانِ پساخروج تضمین نشود، آثار هنری اقلیتهای مذهبی همچنان در خطر است. به طالبان اینبار هم نمیتوان اعتماد کرد.
بودای بامیان در ماه مارچ سال ۲۰۰۱ توسط طالبان ویران شد. در آنزمان یک نمایندهی طالبان بمبگذاری میراث جهانی یونسکو را بهعنوان اعتراضی علیه نگرانی بیجای غرب توصیف کرد: «وقتی فرزندانت مقابل چشمانت میمیرند، شما به یک قطعه هنری اهمیت نمیدهید.» هیچ دلیلی وجود ندارد که باور کنیم این گروه تغییر کرده باشد.
اما هنوز برای ناامیدی زود است. کاخ سفید هنوز هم میتواند در انتقال آثار هنری درمعرض خطر و همچنین افرادی که اجدادشان این آثار را تولید کردهاند، به خارج از افغانستان و به ایالات متحده کمک کند. این اقدام شاید حرکتی شدید بهنظر برسد، اما در شرایط دشوار بهترین گزینه است.
گالریهای خصوصی و نهادهای دینی میتوانند موافقت کنند که از چنین قطعات و آثار تاریخی بهطور مؤقت تا زمانی که حفظ و مراقبت دائمی آنها تضمین شود، مراقبت کنند. این کار سابقه دارد. چندین نمونه از آثار دینی-مذهبی افغانستان که برخی قبلا غارت شده بود، در خارج از کشور مرمت یا به افغانستان بازگردانده شدند. در مثالی دیگر از حفظ و مراقبت اخلاقی از هنر، جاپان اخیرا مجموعهای از آثار باستانی بودایی را به افغانستان بازگرداند. به لطف تلاشها برای حفظ این قطعات و آثار تاریخی جوامع بودایی زنده میتوانند این قطعات را ارج نهند.
عین کار را میتوان در مورد آثار هنری و دینی سیکها و هندوهای افغانستان انجام داد. البته اگر ایالات متحده برای فراهمآوردن زمینهی حفظ و نگهداری آن کمک کند. باتوجه به اینکه جوامع مهاجر هندو و سیک افغانستان از روی عبادتگاههاشان در کابل، معابد خاص خود را در ایالات متحده نیز ساختهاند اما نهادهایی برای حفظ و نگهداری قطعات منتقلشده وجود دارد.
غیر از ایالات متحده محل دیگری برای نگهداری این آثار که نزدیک به افغانستان باشد، احتمالا در دسترس نیست. بیشتر مناطق جنوب آسیا فاقد تسهیلات و منابع لازم برای اطمینان از این هستند که هنر این جوامع در شرایط مطلوبی حفظ شوند. در مورد هند، اشکال در متمم قانون تابعیت این کشور است که فقط برای پناهندگانی که قبل از سال ۲۰۱۴ وارد هند شده باشند، امکانی برای دریافت شهروندی میدهد.
همچنین، واشنگتن میتواند برای این دو اقلیت مذهبی در معرض خطر در افغانستان ویزاهای پناهندگی اعطا کند و در صدور آن سهولتهایی را به میان آورد. اقلیتهای مذهبی بار سنگین خشونت در افغانستان را تحمل میکنند. در سال ۲۰۲۰، دولت اسلامی گردوارهی سیکها را بمبگذاری کرد و ۲۵ سیک افغانستان را در کابل کشت. این ضایعهای ویرانگر برای جمعیت کمتر از هزار نفری سیکهای افغانستان بود. باتوجه به اینکه آقای بایدن جدیدا سقف پذیرش مهاجران را به ۶۲ هزار ارتقا بخشیده است، انتقال این جوامع و آثار مربوطهشان در شرایط دشوار فعلی امکانپذیر است.
لحظهی آن فرا رسیده که ایالات متحده در مداخله طولانی و قابل بحث خود در افغانستان برای یک بار کار لازم را انجام دهد. تهدیدها شدید و جدی است و بقای دو فرهنگ تاریخی غنی در معرض خطر است.
حنا هوندال همکار «شورای آیندهی جهانی» مجمع جهانی اقتصاد است. سای راجاگوپال پژوهشگر «مطالعات آسیای جنوبی» در دانشگاه آکسفورد است.