در آنچه تغییری مهم در سیاست دهلی نو به‌نظر می‌رسد، هند اخیرا اذعان کرد که با طالبان افغانستان کانال پشت پرده باز کرده است.
اوایل ماه جون رسانه‌های هند گزارش دادند که با خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، دهلی نو گفت‌وگوی خود را با برخی از جناح‌ها و رهبران گروه طالبان آغاز کرده است. چند روز بعد وزارت امور خارجه هند این گزارش‌ها را تقریبا تأیید کرد، اما تأکید کرد که «ما با ذینفعان مختلف… در راستای تعهد بلندمدت خود برای توسعه و بازسازی افغانستان در تماس هستیم.»
رهبران طالبان مستقر در کویته و مقامات قطر نیز گفت‌وگوهای پشت پرده هند را تأیید کرده‌اند.
هند تا همین اواخر تمایلی به برقراری تماس علنی با طالبان نداشت. هند می‌ترسید که چنین حرکتی روابط دهلی نو را با کابل و حامیان قدرت‌مند منطقه‌ای و جهانی افغانستان آسیب برساند. درحالی‌که مقامات استخباراتی هند برای محافظت از منافع دهلی نو گاها با جنگ‌جویان طالبان در تماس بود ـ به‌ویژه در سال ۲۰۱۱ برای آزادی مهندسان و پرسنل ربوده‌شده‌ی هندی که در افغانستان کار می‌کردند ـ اما دهلی نو از بازکردن کانال ارتباطی دائمی با این گروه همواره خودداری می‌کرد.
دهلی نو گروه طالبان را چیزی جز پروکسی رقیب منطقه‌ای اصلی خود یعنی اسلام‌آباد نمی‌دانست و معتقد بود که تماس مستقیم با این گروه نفع زیادی برای هند به همراه ندارد. علاوه براین، دهلی نو نمی‌خواست با ورود به گفت‌وگو با طالبان سیاست رسمی خود را که عدم گفت‌وگو با «گروه‌های شبه‌نظامی» است، به خطر بیندازد. دهلی نو معتقد بود که تغییر این سیاست، باعث خواهد شد فشارها بر دهلی نو برای شروع گفت‌وگو با گروه‌های شورشی کشمیری افزایش یابد.
اما در چند سال گذشته اوضاع تا حد زیادی تغییر کرد.
در سال ۲۰۱۵ ایران و روسیه حمایت خود را از طالبان برای جلوگیری از گسترش نفوذ گروه مسلح دیگری در افغانستان، یعنی دولت اسلامی (داعش) آغاز کردند. تهران و مسکو با آگاهی از ضعف نیروهای امنیتی افغانستان و با آگاهی از قدرت عملیاتی طالبان، تصمیم گرفتند برای مهار داعش با طالبان رابطه کاری برقرار کنند.
از آن‌زمان طالبان توانسته با تقویت تدریجی روابط دیپلماتیک خود با جامعه بین‌المللی، با به‌دست‌آوردن قلمرو بیشتر از چنگ دولت افغانستان و با امضای توافق‌نامه صلح تاریخی با ایالات متحده در فبروری سال ۲۰۲۰، جایگاه خود را به‌عنوان یک ذینفع مشروع در افغانستان تثبیت کند. آنچه اکنون به صورت گسترده‌ای پذیرفته شده است، این است که طالبان پس از پایان روند خروج ایالات متحده از افغانستان تا سپتامبر ۲۰۲۱، همچنان از نفوذ قابل‌توجهی بر افغانستان برخوردار خواهد بود.
این تحولات هند را در موقعیت دشواری قرار داد و دهلی نو مجبور شد درباره رویکرد خود نسبت به این گروه تجدیدنظر کند. سرانجام دهلی نو تصمیم گرفت تا با جناح‌های نسبتا دوستانه طالبان کانال پشت پرده باز کند و از ازدست‌دادن فضای استراتژیک به رقبای منطقه‌ای خود، به ویژه اسلام‌آباد، پس از خروج امریکا از افغانستان جلوگیری کند.
در ماه سپتامبر ۲۰۲۰، سوپرامانیام جایشانکار، وزیر امورخارجه هند برای اولین‌بار با شرکت مجازی در گفت‌وگوهای صلح بین‌الافغانی در دوحه، علاقه‌مندی کشورش را برای گفت‌وگو با طالبان نشان داد. یک هیأت بلندپایه هندی نیز در این گفت‌وگوها حضور داشتند. این اولین‌بار بود که مقامات عالی‌رتبه هند در نشستی با حضور نمایندگان طالبان شرکت می‌کردند. از آن‌زمان به بعد مقامات امنیتی هند شروع به بازکردن کانال‌های ارتباطی با چندین جناح طالبان که «ملی‌گرا» یا خارج از حوزه نفوذ پاکستان و ایران تلقی می‌شوند، کرده‌اند.
هند با بازکردن کانال‌های پشت پرده به‌دنبال محافظت از منافع امنیتی و سرمایه‌گذاری‌های دهلی نو در افغانستان پس از خروج امریکا از این کشور است. به‌ویژه این‌که هند می‌خواهد اطمینان حاصل کند که گروه‌های مسلح متمرکز بر کشمیر مانند لشکر طیبه و جیش محمد از افغانستان به‌عنوان پایگاهی برای حمله به کشمیر تحت مدیریت هند استفاده نمی‌کنند. داشتن کانال پشت پرده با طالبان می‌تواند به مقامات هندی کمک کند تا اطمینان حاصل کنند که افغانستان در سال‌های آینده به تهدید امنیتی کلان برای دهلی نو تبدیل نمی‌شود.
طالبان نیز می‌توانند از طریق کانال پشت پرده خود با هند نفع زیادی ببرند. این گروه پس از خروج ایالات متحده از افغانستان برای دستیابی به اهداف توسعه و بازسازی خود به کمک خارجی قابل‌توجهی نیاز خواهد داشت. هند می‌تواند این کمک را در ازای تضمین‌‌های امنیتی فراهم کند.
برقراری ارتباط با طالبان همچنین می‌تواند با به حداقل رساندن احتمال جنگ نیابتی هند و پاکستان در افغانستانِ پسا ایالات متحده، بر روند صلح افغانستان نیز تأثیر مثبت بگذارد. اگر هند موفق شود روابط دوجانبه غیررسمی با طالبان برقرار کند، افغانستان می‌تواند در آینده از هرگونه درگیری بین هند و پاکستان دور بماند و در عوض به مشکلات و چالش‌های داخلی خود بپردازد.
اما موفقیت تماس‌های پشت پرده هند با طالبان، دست‌کم تا حدی، به واکنش پاکستان بستگی دارد. اسلام‌آباد در بهترین حالت ترجیح می‌دهد بی‌طرف بماند؛ نه طالبان را تشویق به ادامه این تماس‌ها می‌کند و نه دل‌سرد. در بدترین حالت اما اسلام‌آباد عناصر درون طالبان را که با هند صحبت می‌کنند به حاشیه می‌راند و این گروه را از برقراری تماس با دهلی نو باز می‌دارد.
طالبان در برابر تنش اخیر بین هند و پاکستان بر سر لغو وضعیت نیمه‌مستقل کشمیر در آگوست ۲۰۱۹ بی‌طرف ماندند و نشان دادند که به‌دنبال ایجاد سیاست خارجیِ مستقل از پاکستاناند.
با این‌که بدون هیچ شکی طالبان هنوز به پاکستان بسیار وابسته است، اما پیشروی‌های ارضی اخیر این گروه در برابر دولت افغانستان، رشد روزافزون استقلال مالی این گروه و روابط دیپلماتیک تازه شکل‌گرفته این گروه با سایر بازیگران تأثیرگذار جامعه بین‌المللی، طالبان را از سطح مشخصی از استقلال برخوردار می‌کند. طالبان در موقعیتی قرار گرفته که می‌توانند به یک قدرت سیاسی موردقبول جامعه بین‌المللی تبدیل شوند. و این گروه به آرامی درحال فرار از چنگ پاکستاناند.
همه‌ی این‌ها نشان می‌دهد که طالبان به‌رغم مخالفت پاکستان به گفت‌وگو با هند ادامه خواهند داد. با این‌حال فقط زمان نشان خواهد داد که آیا این گفت‌وگو در برقراری امنیت و ثباتِ به‌شدت موردنیاز منطقه موفق خواهد شد یا خیر.
عبدال باسط، پژوهش‌گر دانشکده مطالعات بین‌المللی «راجاراتنام» دانشگاه «نانیانگ» سنگاپور است.