پس از آغاز روند خروج نیروهای خارجی از افغانستان، طالبان برای حمله بر قلمروهای تحت تصرف دولت خیز بزرگی برداشت. در ظرف نزدیک به دو ماه این گروه موفق شد بیش از صد ولسوالی را به تصرف خود درآورد. این موج حمله، به نوعی روایت مصالحه را در کشور به زیر و جنگ را به سطح آورد. رهبران سیاسی طالبان در موازات با حملات و موفقیتهای فرماندهان نظامی و جنگجویانشان در میادین جنگ، پیامهایی حاوی اعمال فشار نظامی بر دولت افغانستان، امکان تصرف شهرها بهدست این گروه و به عبارت دیگر، روایت فتح و سقوط را مخابره کردند.
در روزهایی که مردم افغانستان در اوج شدت گرفتن جنگ در سراسر کشور، عید قربان را تجلیل میکردند، هیأتی بلندرتبه به ریاست عبدالله عبدالله به دوحه رفت تا به زعم خودشان با «صلاحیت و جدیت»، مذاکرات متوقفشدهی بینالافغانی را به جریان اندازند. هیأتهای عالیرتبهی دولت افغانستان و طالبان در دوحه، بر تسریع مذاکرات بینالافغانی و دوام مذاکرات در سطح نمایندگان عالیرتبهی دوطرف توافق کردند.
اما در مراسم برگزاری نماز عید در ارگ ریاستجمهوری، رییسجمهور غنی، یکی از شدیدالحنترین مواضعاش در طول ۶ سال گذشته را خطاب به طالبان اعلام کرد. رییسجمهور افغانستان گفت طالبان صلح نمیخواهند و بهدنبال تحمیل حاکمیتشان بر افغانستان است و از این رو، حکومت افغانستان آمادگی دفاع از کشور در برابر حملات این گروه را خواهد گرفت. آقای غنی از طرحهای تازهی امنیتی و نظامی حکومتاش برای برگرداندن ورق جنگ در جریان شش ماه آینده خبر داد و چند روز بعد در دیدار با قطعات خاص و نیروهای کماندوی ارتش، اعلام کرد آغاز فشار نظامی حکومت افغانستان بر طالبان ثابت خواهد کرد که این کشور تسلیم زور نمیشود.
در اوجگرفتن اظهارات جنگی و نظامی از سوی رهبران طالبان و رییسجمهور افغانستان اما، نمایندگان ایالات متحده، سازمان ناتو، اتحادیهی اروپا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا و ناروی در شهر روم با هم دیدار کردند. این دیدار در اعلامیهی پایانیاش از برگزاری و دوام مذاکرات سطح بالای صلح میان دولت افغانستان و طالبان استقبال کرد و از دو طرف خواست بهدلیل طولانیبودن روند توافق بر سر مفاد و تدوین قانون اساسی آینده، عجالتا در مورد آتشبس، اصول اساسی برای دولت آیندهی افغانستان و جزئیات حکومت انتقالی تا رسیدن به یک توافق نهایی مذاکره و توافق کنند.
واقع این است که طالبان بیش از آنکه بر مذاکرات صلح متمرکز باشند، به تشدید جنگ، ایجاد فشار نظامی بر دولت و مردم افغانستان و تصرف قلمروهای بیشتر فکر و برنامهریزی میکنند. حکومت افغانستان نیز در مقابل، روایت جنگ و فاصله گرفتن از مذاکرات صلح را به سطح آورده است. آنچه رییسجمهور غنی در پیام عیدیاش گفت، اگر در عمل نیز اجرایی شود، ممکن است به شدتگرفتن جنگ در بالاترین حد آن در دو دههی گذشته بینجامد. هرچه روایت جنگی و نظامی بیشتر به سطح آمده و خشونتها شدت بگیرد، به همان میزان شانس روند سیاسی برای حل منازعه کاهش یافته و مرحلهی اعتمادسازی برای مذاکرات صلح و توافق سیاسی میان طرفها آسیب میبیند.
بهنظر میرسد مذاکرات صلح افغانستان بیش از هر زمانی به طرفهای میانجی و تسهیلگر ضرورت دارد تا اگر نگویی بنبست، دستکم ایستایی کنونی در مذاکرات بینالافغانی میان دولت افغانستان و طالبان را بشکند. از آن مهمتر، طرفهای بینالمللی درگیر در صلح و منازعهی افغانستان باید علاوه بر حمایت یا مخالفت با چگونگی پیشبرد روند صلح و فراتر از توصیه به این یا آن طرف جنگ، بهصورت مؤثر و معنادار از ابزارهای فشارش برای گرمکردن میز مذاکرات استفاده کنند.
بنابراین، طرفهایی که در شهر روم جلسه برگزار کردند باید برای تسریح روند صلح و حفاظت از روند سیاسی جاری در برابر آسیبهای شدت گرفتن روایت جنگی، فراتر از استقبال، حمایت و توصیه عمل کنند. تنها توصیه و تشویق و حمایت کافی نیست. ایالات متحده، اتحادیهی اروپا، سازمان ملل متحد و همهی کشورها و طرفهای دخیل و تأثیرگذار در روند صلح افغانستان باید از ابزارهای فشار و تشویقشان برای تسریع مذاکرات بینالافغانی به صورت مؤثر و معنادار استفاده کنند. مردم افغانستان با گذشت هر روز، متحمل قربانی بیشتر میشوند. تلفات ملکی در دو ماه اخیر رکورد دو دههی اخیر را شکسته است. علاوه بر تلفات انسانی شدت گرفتن خشونت و توقف در مذاکرات، دوام جنگ روند سیاسی جاری که هرچند متوقف شده اما یک فرصت طلایی برای افغانستان است را آسیب میزند. اهرمهای فشار باید فعال شود.