به دنبال حملهی طالبان به دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در هرات، اکنون شماری از کارمندان این نهاد میگویند که با بدترشدن اوضاع امنیتی، امنیت جانی ندارند. به گفتهی آنان، در شرایط جنگی امکان تشخیص افراد بیطرف برای گروههای ضد دولت وجود ندارد، از همین رو امکان دارد که کارمندان این نهادِ بیطرف نیز هدف قرار بگیرند.
این کارمندان از دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) میخواهند که برای حفاظت از آنان در افغانستان یا بیرون از این کشور فکر کند.
هدف اصلی
با خروج نیروهای خارجی از افغانستان، خشونتها در کشور شدت گرفت. به دنبال آن، شماری از کشورها اعلام کردند که بهمنظور حفاظت از همکاران افغان نیروهایشان، به آنان پناهندگی میدهند.
اما نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) چنین وعدهای به همکاران افغان خود نداده است. برخی از کارمندان سازمان ملل و دیگر نهادهای مرتبط و زیرشاخهی این سازمان در افغانستان در این باره اعتراض کردهاند.
آنان به چندین حملهی طالبان اشاره میکنند که کارمندان محلی یوناما در افغانستان در آن حملات آسیب دیدهاند. در آخرین مورد، در حملهی طالبان به دفتر سازمان ملل متحد در هرات که در هشتم ماه اسد انجام شد، یک محافظ افغان این سازمان کشته و دو تن دیگر زخمی شدند. در ۲۴ دلو سال گذشته نیز کاروان حامل کارمندان یوناما در ولسوالی سروبی کابل هدف حملهی مسلحانه قرار گرفت که در نتیجه پنج محافظ این سازمان کشته شدند.
در سوم قوس سال ۱۳۹۸ نیز موتر حامل کارمندان هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در حوزه نهم شهر کابل هدف قرار گرفت. در آن حمله یک کارمند خارجی نمایندگی سازمان ملل در افغانستان کشته و یک کارمند خارجی و یک کارمند افغان یوناما زخمی شدند.
حمله به دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در بلخ که در ماه حمل سال ۱۳۹۰ صورت گرفت و منجر به کشتهشدن یک شهروند سویدن، یک شهروند ناروی، یک شهروند رومانی و چهار نگهبان نیپالی این دفتر شده بود. کارمندان معترض یوناما در افغانستان میگویند که بهدلیل ارتباط داشتن و کارکردن با نهادهای خارجی در افغانستان در معرض تهدید جدی طالبان قرار دارند.
آنان استدلال میکنند که کارمندان محلی یوناما از آغاز حضور نیروهای خارجی در افغانستان، همپا با این نیروها کار کرده و نقش کلیدی را در ترویج و تقویت حکومتداری، حقوق بشر، آزادی بیان در افغانستان و محکومیت خشونت طالبان در جهان داشتهاند. اما اکنون در اوضاع نابهسامان امنیتی با تهدید بالقوه نیروهای ضد دولت مواجهند و نباید در این میدان جنگ تنها رها و قربانی کارکردهایشان شوند.
یکی از این کارمندان با اشاره به مرگ عبدالصمدامیری، کارمند کمیسیون حقوق بشر به روزنامه اطلاعات روز میگوید که کارکردن با نهادهای خارجی در تفکر طالبانی حرام است، حتا اگر آن کارمندان محلی، مسلمان باشند و برای بهبودی افغانستان کار کرده باشند و در درگیریها بیطرف باشند: «همه میدانند که طالبان تغییر نکردهاند و به هیچ ارزشی پابند نیستند. آنان کارمند داخلی و خارجی نمیشناسند و بدون هیچ تفکیکی، افرادی را که مخالف این گروه هستند هدف قرار میدهند. چنانچه با اقای امیری کردند.»
او تأکید میکند که کارمندان یوناما نیز مانند کارمندان خارجی، آسیبپذیرند و بهدلیل کارشان از اولین اهداف مشروع نظامی طالبان بهشمار میروند.

مسئولیتگریزی
کارمندان محلی سازمان ملل متحد ونهادهای مرتبط با آن، سازمان ملل و نمایندگی آن در افغانستان را به مسئولیتگریزی متهم میکنند.
کارمندان مدعیاند که دفتر سازمان ملل با آنکه اوضاع امنیتی افغانستان را میداند، اما به امنیت جانی کارمندان محلی این سازمان بیاعتنا است. عبدالله (اسم مستعار)، یکی از کارمندان این سازمان میگوید که سازمان ملل ۹۸ درصد از کارمندان خارجیاش را از افغانستان بیرون کرده، اما به جواب درخواست مکرر کارمندان محلیاش بیتوجه است.
بهگفتهی او، دفتر سازمان ملل در افغانستان برای کارمندان محلیاش سه دلیل آورده است که قابل قبول نیست و مسئولیتگریزی یک نهاد بینالمللی را نشان میدهد.
استدلال اول سازمان ملل این بوده است که بهعنوان یک نهاد بیطرف در تمام دنیا کار میکند و کارمندان آن با خطر مواجه نیستند. استدلال دوم سازمان ملل، اینکه این سازمان برای کمک به کشورها کار میکند و دارای قلمرو خاص نیست تا کارمندان محلی خود را منتقل کنند. دلیل سومی این است که این سازمان مسئولیتی در قبال کارمندان محلیاش ندارد؛ زیرا آنان (کارمندان محلی) با دانستن قانون سازمان ملل، در ازای پول کار کردهاند.
کارمندان معترض اما این استدلال را نپذیرفتهاند و میگویند که اگر سازمان ملل متحد قلمرو خاصی ندارد، در عوض بزرگترین نهادهای مهاجرتی جهان را زیر چتر خود دارد و سالانه ۷۰ تا ۸۰ درصد کل مهاجرتهای دنیا زیر نظر این نهاد انجام میشود.
از همین رو، معترضان میگویند که اگر سازمان ملل مسئولیتی در قبال امنیت کارمندان خود ندارد، با توجه به میزان تهدیدها، کمترین کاری که میتواند انجام دهد، با یک نامهی تأییدیه از کارمندان محلی خود حمایت کند تا آنان برای مصونیت خود و خانوادههایشان اقدام کنند.
عبدالرحمان (اسم مستعار)، یکی دیگر از این کارمندان میگوید: «ما قوانین سازمان ملل را میدانیم و به آن احترام داریم. اما اگر این نهاد بیطرف است و تهدیدی متوجه کارمندانش نیست، چرا کارمندان خارجیاش را بیرون میکند؟ واقعیت همین است که به یک میزان خطر متوجه ما کارمندان است. به همین دلیل از این سازمان میخواهیم که حداقل برای ما یک H.R.Letter بدهد تا خود ما اقدام کنیم.»
عبدالرحمان اضافه میکند که طالبان به ارزشهای اسلامی و انسانی اعتقاد ندارند و در صدد است تا قدرت نظامیاش را به دنیا اثبات کند، از این رو از هیچ جنایتی چشم نمیپوشند: «همان طور که در مورد حمله بر دفتر سازمان ملل در هرات گفتند که در جنگ آسیب دیده، در مورد ما هم خواهند گفت. در جنگ کسی حلوا تقسیم نمیکند. در یک خلا معلوماتی و عدم تفکیک ما را خواهند کشت.»
هرات

در تاریخ هشتم ماه جاری خورشیدی منطقهی «پل پشتون» و «پل مالان» دو نقطهی نزدیک به شهر هرات گواه درگیری سنگین میان نظامیان دولتی و جنگجویان گروه طالبان بود. در این درگیری، دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد نیز هدف قرار گرفت. به نقل از اعلامیهی یوناما، با آنکه در بخش ورودی محوطه سازمان ملل متحد در هرات بهگونه واضح به نام مکان سازمان ملل متحد علامهگذاری شده بود، اما توسط عناصر ضد دولت مورد هدف قرار گرفته است.
به نقل از اعلامیه، محل ورودی دفتر با فیر هاوان و شلیک گلوله هدف قرار گرفته است که در نتیجهی آن، یک پولیس نگهبان افغان این نهاد کشته و شماری زخمی شدهاند.
دیبرا لاینز، نماینده خاص دبیرکل سازمان ملل متحد در افغانستان این حمله را اسفناک خوانده و بهشدت محکوم کرده بود. او به شناسایی و پاسخگو ساختن عاملان این حمله تاکید کرده و گفته بود که حملات علیه کارمندان غیرنظامی سازمان ملل براساس قوانین بینالمللی ممنوع است و ممکن است جنایت جنگی پنداشته شود.
گروه طالبان اما گفته بود که هیچ مشکلی متوجه دفتر سازمان ملل در هرات نیست. این گروه همچنین گفته بود که دفتر سازمان ملل در ساحهی جنگی قرار داشت و ممکن است در جریان درگیری به محافظان آن آسیب رسیده باشد.
ما صدای افغانهای نیازمند را میشنویم
با این حال دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) میگوید که مصونیت کارمندان این سازمان نسبت به همه چیز در اولویت است و این سازمان برای کمک به آنان اقدامات و پروتکلهای امنیتی را اعمال میکند.
لیام مکدوال، سخنگوی یوناما به روزنامه اطلاعات روز گفت که برای موثریت بیشتر و اینکه جان کارمندان سازمان ملل با خطر مواجه نشود، جزئیات این اقدامات را علنی نمیتواند.
از سوی هم، مکدوال گفت که سازمان ملل به حضورش در افغانستان و ارائهی خدمات برای مردم این کشور ادامه میدهد. بهگفتهی او، اوضاع در افغانستان در طول ۴۰ سال گذشته خوب نبوده است و وضعیت کنونی افغانستان نیز چالشهای جدیدی را بهوجود آورده است. او گفت که در شرایط کنونی، میلیونها نفر در افغانستان به کمک فوری نیاز دارند.
سخنگوی یوناما در ادامه گفت که بیشتر نیروی کاری سازمان ملل را در افغانستان، افغانها تشکیل میدهند و آنان نقش مهمی را در ارائه خدمات به مردم داشتهاند: «رهبری سازمان ملل متحد در افغانستان به خوبی از نگرانیهای کارمندان محلیاش آگاه است، اما با تمام این نگرانی و چالشها در این کشور، به کارش ادامه میدهد.»
او تأکید کرد که مأموریت سازمان ملل در افغانستان تغییر نکرده است و این سازمان به کار غیرنظامی خود با بیطرفی و به هدف صلح و تأمین حقوق تمام افغانها ادامه میدهد تا از توسعهی پایدار پشتیبانی و کمکهای بشردوستانه را برای مردم و نیازمندان فراهم کند.