نویسنده: انظام رشید، خبرنگار اسکای‌نیوز در کابل
آیا فاجعه طبیعی ویران‌گر در افغانستان می‌تواند نقطه عطفی برای دولت طالبان در بحبوحه یک بحران باشد؟
مقامات افغانستان تخمین می‌زنند که حداقل هزار و ۱۵۰ نفر در زلزله روز چهارشنبه جان باختند، در حالی که سازمان ملل می‌گوید حداقل ۷۷۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند. با خشک‌سالی شدید و فقر فزاینده، طالبان بیش از هر زمان دیگری به کمک بین‌المللی نیاز دارند.
طالبان، پس از رسیدن به قدرت در سال گذشته، با زیر پا گذاشتن وعده‌های مربوط به حقوق بشر تمام امیدهای خود را برای تعامل و گفت‌وگوهای دیپلماتیک با بسیاری از کشورهای غربی، از جمله بریتانیا، از دست دادند.
تصمیم این گروه برای نقض تعهدشان مبنی بر امکان حضور همه دختران در مکتب با آغاز ماه حَمَل، بدون شک عاملی در واکنش محدود بین‌المللی به زلزله‌ای بوده که بسیاری را تحت تأثیر قرار داده است؛ گمان می‌رود تعداد کشته‌شدگان بیش از هزار نفر باشد.
اسکای نیوز که چند روز گذشته در کابل حضور داشت، با دو تن از اعضای ارشد دولت طالبان صحبت کرد. هر دو به خاطر آسیب‌های وارد شده به کشورشان غمگین بودند و به همان اندازه هر دو خواهان برداشته شدن تحریم‌های مالی توسط ایالات متحده هستند زیرا معتقدند « این یک حق اساسی برای حیات انسان است».
اما یک دیپلمات ارشد بریتانیایی در مصاحبه با ما گفت تا زمانی که طالبان برای بهبود موضع خود در قبال حقوق بشر آماده نشود، این امر بسیار دور از احتمال است.
در وزارت امور خارجه، با عبدالقهار بلخی، سخن‌گوی این وزارت، ملاقات کردیم. او اذعان کرد که در مورد ممنوعیت دختران از تحصیل در لیسه، طالبان «به خودمان ضربه زدند»؛ اما تکرار کرد که این مسئله‌ای است که آن‌ها خیلی زود حل می‌کنند.
این شاید نشانه‌ای باشد از آگاهی آن‌ها نسبت به آسیب دیپلماتیک این اقدام.
آقای بلخی در پاسخ به این سوال که آیا حاضرند پشت میز مذاکره با دولت‌های غربی بنشینند و با تجدید نظر در مورد وضعیت حقوق بشر با جهان سازش کنند، گفت: «اگر به تحریم‌ها نگاه کنیم، اگر به مجازات دسته جمعی خود نگاه کنیم، در واقع کارنامه ما چندین برابر بهتر از نتیجه‌ی کارکرد آن‌ها است.»
«بنابراین وقتی نوبت به برتری اخلاقی می‌رسد، ما در عرشیم و آن‌ها (غرب) در قعر.»
او همچنین ائتلاف [ناتو] را مسئول زیرساخت‌های فعلی کشور دانست که زلزله نشان داد برای یک فاجعه طبیعی بزرگ، بدترین زلزله در افغانستان در دو دهه اخیر، مناسب نبوده است.
فقدان زیرساخت‌های اساسی در ۲۰ سال گذشته
آقای بلخی افزود: «مشکل ریشه در ۲۰ سال اشغال و فقدان ایجاد زیرساخت‌های اساسی دارد که در طول 20 سال گذشته ساخته نشده است. در مورد منابع، تحریم‌ها و مسدود شدن دارایی‌ها و نگرش‌های بی‌رحمانه جهان در قبال افغانستان مشکل‌ساز است.»
غلام غوص، همکار آقای بلخی در وزارت بلایای طبیعی و اضطراری، یکی از اعضای ارشد طالبان است.
با او که تازه از گیان، یکی از مناطق به شدت آسیب‌دیده، برگشته بود، صحبت کردیم.
دپارتمان او مسئول اجرای واکنش به زلزله چهارشنبه است. وی از گفتن این‌که آیا طرحی رسمی برای واکنش به چنین رویدادی وجود دارد یا نه، خودداری کرد.
تصاویر و داستان‌های منتشره از منطقه شرقی قطعا نشان می‌دهد که این‌طور نبوده است.
وی گفت: «راه‌ها وضعیت خوبی ندارند، اکثر روستاها به دلیل کوهستانی بودن بسیار دورافتاده هستند و بازسازی این راه‌ها برای ما مهم است. اما از آن‌جایی که ما در نبرد پیروز شدیم و تنها ۹ ماه است که در قدرت بوده‌ایم، امکان بازسازی همه چیز در همه جا وجود ندارد.»
اروپا کجاست؟ امریکا کجاست؟
او همچنین نیروهای امریکایی و ناتو را به دلیل عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها در طول حضورشان در افغانستان سرزنش کرد.
اما در عین سرزنش غرب، آقای غوص از همین کشورها برای واکنش به بحران کمک خواست.
چیزی که هنگام صحبت با او به طرز باورنکردنی تکان‌دهنده بود احساساتی شدنش هنگام یادآوری دیدارش از ولایت پکتیکا بود.
این اولین‌بار بود که من یا هر یک از اعضای تیم ما گریه یکی از اعضای حکومت طالبان را می‌دیدیم.
این مردان که معمولا قوی، قدرتمند و اغلب ترسناک به نظر می‌رسند، در واقع درد و احساسات خود را نشان دادند و این شاید نقطه عطفی باشد.
آقای غوص برای ما ماجرای خرید بیسکویت‌های تاریخ مصرف گذشته هنگام حضور درمنطقه و تقسیم آن با دو کودک که همه چیز از جمله والدین خود را از دست داده بودند تعریف کرد.
او با گریه گفت: «اروپا کجاست، امریکا کجاست، جامعه جهانی کجاست، این‌ها محتاج رحمت و نیازمند کمک به ما هستند.»
شاید ناامیدی پس از زلزله لحظه‌ای دلخراش اما بسیار لازم برای درک وضعیت (از سوی طالبان) باشد.
این زلزله بزرگ‌ترین آزمون برای افغانستان پس بحران‌های پی‌درپی است.
از بدترین خشک‌سالی در تقریبا چهار دهه اخیر گرفته تا برخی از بالاترین نرخ‌های فقر در تاریخ؛ این دولت به هیچ‌وجه آماده نبود. این گروه پس از این باید با در نظرداشت دفعه‌ی بعدی که محتاج کمک می‌شود، به شکلی استراتژیک فکر کند تا بار دیگر رها نشود.