نویسنده: لیا منیب
ورزش بخش مهمی از فرهنگ هر جامعه است. حق ورزش یعنی حق صحتمندی. طالبان این حق را از زنان افغانستان ستاندهاند. زنان و دختران بامیانی نیز بعد از تسلط طالبان در کشور از این حق اساسیشان محروم شدهاند. زنان و دختران در دورهی نظام جمهوری در بامیان که شمار قابل توجهی از ورزشکاران را تشکیل میدادند اکنون خانهنشین شدهاند.
طالبان بدون اینکه دلیل شرعی و قانونی برای ممنوعیت ورزش بانوان ارائه کنند، فقط به همین جواب اکتفا کردهاند که مطابق شریعت اسلامی ورزش زنان جواز ندارد. این نشان میدهد که طالبان فقط با حضور زنان در اجتماع مشکل دارند. ممنوعیتهای زنان و دختران از ورزش توسط طالبان، نقض صریح حق صحتمندی و سلامتی بانوان است. ممانعت از ورزش هم خلاف شریعت اسلامی است و هم از دیدگاه حقوق بشردوستانهی بینالمللی محکوم است.
کارکرد ورزش
ورزش از آن جهت ارزشمند است که سلامت فیزیکی و روانی انسان وابسته به آن است. بانوانی که ورزش میکنند از یک طرف اعتماد به نفس خوب دارند و از سوی دیگر صحتمندتر بوده و به آسانی بیمار نمیشوند. مادرانی که ورزش میکنند هم خود و هم فرزندان صحتمند خواهند داشت. برعکس، مادرانی که محروم از ورزش هستند افسرده و درمانده هستند، اعتماد به نفس ضعیف دارند و بیماریهای گوناگون آنان را تهدید خواهد کرد.
تمرینهای منظم ورزشی میتواند برای صحت و سلامتی زنان مفید واقع شود، از جمله بالا رفتن مقاومت بدن در مقابل بیماریهای مختلف، کاهش فشارهای روانی و جلوگیری از خستگیهای زودرس جسمانی که در واقع هر قدر افراد از نظر جسمانی توانمند باشد، از نظر روانی و آرامش عصبی نیز در وضعیت بهتری قرار دارد. به عبارت دیگر، زنان برای حفظ نشاط، شادابی و سلامتی خود به ورزش نیازمند هستند. اما طالبان این مهم را درک نکرده و بانوان افغانستان و بامیان را از حق صحتمندی نیز محروم نمودهاند. قبل از حاکمشدن طالبان، زنان در رشتههای مختلف ورزشی در بامیان فعال بودند اما اکنون آنان از حق ورزش محروم و در خانههایشان محصور شدهاند.
زندگی دختران و زنان در بامیان بعد از قدرتگیری گروه طالبان دچار دگرگونی و عقبماندگی عمیق شده است. منع فعالیتهای ورزشی در کنار دیگر محدودیتهای ضدانسانی بالای زنان و دختران آنان را از جامعه طرد کرده است. بانوان بامیانی در رشتههای مختلف ورزشی حضور قابل ملاحظهای داشتند. فوتبال، والیبال، بایسکلرانی ،اسکی، کاراته، تکواندو، بسکیتبال، دوش، کرولینک و بدمنتون رشتههای ورزشیای است که در میان دختران و زنان ورزشکار بامیان جایگاه خاصی داشتند.
لیلی، یکی از ورزشکاران رشتهی کرولینک در بامیان که اکنون در خانه است و از ورزش کردن محروم شده، به این نظر است: «طالبان زنان و دختران را از ورزش محروم کردهاند. به این مفهوم است که در قانون طالبانی، ما زنان و دختران حتا حق سلامتی را نیز نداریم و این مزخرفترین قانون و بدویترین حکومت است. این محرومیت بسیاری از ورزشکاران زن را دچار اضطراب و افسردگی کرده است.»
زهرا، از بانوان دیگری است که برفهای زمستان بامیان زمانی برای او نشاطآور بوده است و اکنون با آه سرد آرزوی برگشتن به گذشته را دارد. او میگوید: «در ماههای زمستان با گروهی از دختران با بایسکلهای خویش تا دامنههای کوه بابا میرفتیم. همراه خود غذا و وسایل اسکی میبردیم و از قلههای کوه به طرف پایین با سرعت زیاد اسکی میزدیم. هنگام ورزش اسکی حس پرواز داشتم. برفها برای ما فرصت بود، فرصت خوش بودن و فرصت شکوفا شدن. اکنون در خانه احساس زندانی بودن برایم دست میدهد. طالبان نه تنها ورزش بلکه خوش بودن را نیز از ما گرفته است.» اما برخی بانوان ورزشکار امید خود را از دست نداده و به فعالیتهای ورزشی خویش ادامه داده است. خدیجه که علاقهمندی زیادی به فوتبال دارد، همراه دختران همسایهی خود قانون طالبانی را دور زده است؛ آنان در صحن حویلی به ورزش ادامه میدهند. خدیجه میگوید: «در اوقات معین با دختران همسایه ورزش فوتبال میکنیم. این کار سبب شده که از یک طرف با ورزش از سلامتی خود محافظت میکنیم و از سوی دیگر، با اضطراب و افسردگی مبارزه میکنیم.» او میافزاید که هر روز انتظار این را میکشم که طالبان برود و دوباره به حقوق و آزادیهای زنان احترام گذاشته شود.