ولسوالی چمتال در ۴۳ کیلومتری جنوبغرب شهر مزار شریف، مرکز بلخ در زمان نظام جمهوری جایگاه و پایگاه طالبان در بلخ بود. برای باشندگان این ولسوالی روز با جنگ و خشونت ناشی از درگیری طالبان با نیروهای دولت سابق شروع و ختم میشد. اکنون که طالبان خود به قدرت رسیدهاند، چمتال به فراموشی سپرده شده و باشندگان آن از عدم دسترسی به خدمات اساسی مثل آب آشامیدنی، مراکز درمانی و راههای مواصلاتی شاکی هستند.
چمتال در پانزده سال گذشته مکان امن برای طالبان بود. این گروه از موقعیت جغرافیایی راهبردی چمتال برای فعالیتهایشان در سه ولایت بلخ، جوزجان و سرپل استفاده میکردند. از طرفی، حاکمیت نظام جمهوری در این ولسوالی کمرنگ بود و از حضور نیروهای امنیتی سابق در آن چندان خبری نبود.
باشندگان چمتال میگویند طالبان آب و نان آنان را خورده و حضور شان در این ولسوالی باعث شده بود که دولت سابق خدمات لازم را برای این ولسوالی فراهم نسازد. اما اکنون که این گروه بر سر اقتدار آمده است، باشندگان این ولسوالی طالبان را متهم به بیمهری با چمتال کرده و میگویند که موجودیت طالبان و درگیریهای شدید سبب عدم تطبیق طرحهای عمرانی در ۲۰ سال اخیر شده بود و اکنون مردم این منطقه از دسترسی به ابتداییترین امکانات رفاهی محروم هستند.
باشندگان چمتال میگویند ۱۶۶ روستای موجود در این ولسوالی به خدمات صحی مناسب، شفاخانهی معیاری، آب آشامیدنی صحی، ساختمان مکتب و آموزگار کافی، راههای مواصلاتی و خدمات ترانسپورتی دسترسی ندارند. بهگفتهی آنان، میزان بیکاری نیز در این ولسوالی بلند است و همچنان برنامههای حمایتی برای کشاورزان وجود ندارد.
کمآبی
منابع محلی میگویند ولسوالی چمتال حدود ۲۰۰ هزار نفر نفوس دارد و از دسترسی به آب آشامیدنی صحی محروم هستند. آنان میگویند که نبود آب صحی یکی از چالشهای جدی روستائیان این ولسوالی است. بهگفتهی باشندگان این ولسوالی، خشکسالیهای پیهم و نبود برنامه در راستای مدیریت آب و آلودگی آن، باعث شده تا هزاران نفر در روستاهای چتمال به آب آشامیدنی پاک دسترسی نداشته باشند.
کاریزها و ذخیرهگاههای آب نیاز شمار کمی از باشندگان این ولسوالی را برآورده میسازد و بسیاری از روستانشینان برای تأمین آب مورد نیاز خود ساعتها راه را طی میکنند. عبدالله، یکی از باشندگان چمتال میگوید: «آب برای خوردن نداریم. مجبور هستیم که بهخاطر پیدا کردن آب ساعتها با مرکب سفر کنیم تا آب برای نوشیدن پیدا کنیم. آب این منطقهی ما کاملا شور است و نوشیده نمیشود.»
شمسالله، یکی دیگر از باشندگان ولسوالی چتمال از نبود آب آشامیدنی در روستای خود شکایت کرده و میگوید: «ما مردم یک عمر طالبان را نان، جای و سرپناه دادیم اما اکنون پشت یک آب پاکیزه سرگردان هستیم. مجبور هستیم که از آب حوضهای ایستاده استفاده کنیم. حکومت اگر وجود دارد غم مردم بیچاره را بخورد.»
عبیدالله، از بزرگان قومی ولسوالی چمتال ولایت بلخ نیز با ابراز نگرانی از چالش کمآبی در این ولسوالی میگوید که اکثر مردم این ولسوالی به آب پاکیزه دسترسی ندارند و نیاز آبی خود را از نهرها و حوضهای خامه تأمین میکنند. این بزرگ قومی همچنان گفته است که خواستهای باشندگان این ولسوالی مبنی بر دسترسی مردم به آب صحی همواره بیپاسخ مانده و حکومت محلی توجهی به درخواستهای آنان نداشته است.
این بزرگ قومی میافزاید: «همین آب حوضها درحالیکه صحی نیست با ختم فصل بارندگی قطع میشود. زمانی که خشکسالی باشد وضعیت مردم بدتر میشود. از حکومت سرپرست، نهادهای داخلی و خارجی درخواست میکنیم که پروژهها را بیشتر در این منطقه روی دست گیرند.»
شمار دیگر از باشندگان این ولسوالی میافزایند که در کنار عدم دسترسی به آب آشامیدنی صحی، حتا برای حیوانات و زمینهای زراعتیشان نیز با کمبود آب مواجه شدهاند. کشاورزان در این ولسوالی میگویند که حاصلات آنان متکی بر زمینهای للمی است، اما بهدلیل کاهش باران و خشکسالیهای پیهم در چند سال اخیر حاصلات چندانی بدست نیاوردهاند.
منابع از ولسوالی چمتال میافزایند که اکثریت مردم این ولسوالی مصروف زراعت، باغداری و مالداری هستند و مهمترین حاصلات زراعتی و سردرختی این ولسوالی را گندم، ماش، پنبه، جواری، آلو، زردآلو و شفتالو شکل میدهد اما بیآبی به حاصلات زراعتی آنان آسیب جدی رسانده است.
فتحالله، باشندهی ولسوالی چمتال میگوید: «بهدلیل چند سال خشکسالی و کمبود آب و نبود کار، زندگی ما در حالت وخیم قرار دارد. اگر زراعت ما نتیجه ندهد، نان برای خوردن نداریم و زندگی ما فلج میشود.»
بیماری زیاد است و مرکز درمانی نه
باشندگان ولسوالی چمتال میگویند در کنار بیماریهای فصلی، استفاده از آب آشامیدنی غیرصحی شمار زیادی از باشندگان این منطقه را بیمار کرده است. آنان میگویند که در کنار شیوع انواع بیماری، نبود خدمات صحی و شفاخانهی معیاری زندگی باشندگان این ولسوالی، بهویژه کودکان و زنان را به خطر انداخته است. بهگفتهی آنان، ولسوالی چمتال با داشتن ۱۶۶ روستا هنوز از داشتن یک شفاخانهی معیاری محروم است.
باشندگان این ولسوالی مدعی هستند که تنها چند مرکز کوچک صحی در روستاها خدمات محدود و ابتدایی درمانی ارائه میکنند و آنان برای درمان بیماران ناچار هستند که به مرکز ولایت مراجعه کنند. باشندگان این ولسوالی از حکومت میخواهند که برای دسترسی مردم به خدمات صحی معیاری حداقل یک شفاخانهی ۵۰ بستر ایجاد کند.
خیرمحمد، یکی از باشندگان این ولسوالی به روزنامه اطلاعات روز میگوید: «تمام ولسوالیها شفاخانهی مجهز دارد؛ ما چرا باید محروم باشیم؟ اگر حکومت (طالبان) فراموش نکرده باشد، ما بودیم که یک عمر روزی کودکان خود را برایشان دادیم.»
سیفالله، یکی دیگر از باشندگان این ولسوال نیز نبود خدمات صحی را از چالشهای اساسیشان بیان کرده میگوید: «در کلینیکها داکتر صحیح نیست. وقتی یک کودک اسهال شود مجبور هستیم به شفاخانهی ولایتی مزار شریف برویم. باور کنید چندین کودک را از دست دادهایم.»
از سوی هم، برخی از داکتران در بلخ میگویند که آب آشامیدنی غیرصحی باعث بیماریهای ساری، اسهالات خونی، محرقه و بیماریهای انتونیک میشود. بهباور این داکتران، آبهای ذخیرهشده یا استفاده از آبهای حوضها و نهرها میتواند آسیبهای جدی روی صحت کودکان و زنان داشته باشد.
مردم ولسوالی چمتال در حالی از کمبود خدمات صحی شکایت دارند که پیش از این میرصدام، معاون ریاست صحت عامهی طالبان در بلخ از دسترسی شهروندان به خدمات درمانی در دورترین ساحات اطمینان داده و گفته بود که تلاشها جهت ایجاد شفاخانههای ۵۰ بستر در همهی ولسوالیها جریان دارد.
براساس اطلاعات منابع، هماکنون از میان ۱۵ ولسوالی ولایت بلخ، تنها ولسوالیهای دهدادی، دولتآباد، ساحهی رهایشی کود و برق، ولسوالی بلخ و شولگره این ولایت شفاخانهی ۵۰ بستر دارند و در سایر مناطق مراکز صحی عرضهی خدمات میکنند.
طالبان چه میگویند؟
مسئولان محلی طالبان در ولسوالی چمتال بلخ مشکلات مردم را تأیید میکنند. نورالله همام، ولسوال طالبان برای این ولسوالی میگوید که چالشهای باشندگان این ولسوالی را جهت رفع آن با مقامهای مرکزی شریک کرده است.
ولسوال طالبان میگوید که هماکنون روستاهای پشمه قلعه، نوشار (که شامل چندین روستای کوچک است)، امام صاحب، جارکال و جرقلعه از روستاهایی اند که باشندگان آن با کمبود آب بهگونهی جدی روبهرو هستند. او افزود: «در حال حاضر بیشتر از ۳۰ روستای ما آب پاکیزه و صحی ندارد. ما این چالش را با والی صاحب و نخستوزیر شریک کردیم. بهزودی این چالش مردم حل میشود.»
پیش از این نیز محمدیوسف وفا، والی طالبان برای بلخ در سفرش به برخی از ولسوالیهای این ولایت از تلاشها جهت رسیدگی به مشکلات روستانشینان تأکید کرده بود. والی بلخ گفته بود که در هماهنگی با نهادهای داخلی و خارجی روند تطبیق طرحهای عمرانی و عامه را آغاز میکنند.