ادارهی تعلیمات تخنیکی و مسلکی طالبان، دومین نمایشگاه «ملی ابتکارات و نوآوریهای برتر افغانستان» را در بادامباغ کابل برگزار کرد. مجموعه ابزارهای مونتاژشدهای که در این نمایشگاه به نمایش درآمد، نشان میداد که رویکرد طالبان در ترویج خلاقیتهای فنی و علمی منحصرا معطوف به جنگ و اهداف نظامی است. این نمایشگاه که حدود ۲۰ روز قبل برگزار شد، نوجوانان و جوانان را به طراحی و ساخت طرحهای نظامی مانند تانک، سلاح و هلیکوپتر تشویق کرد.
تلویزیون ملی افغانستان که اکنون زیر نظر طالبان اداره میشود، در گزارشهای خود از جوانانی که در این نمایشگاه شرکت کرده بودند، با عنوان «جوانان جهادی» یاد کرد و آنان را به «دفاع از دین» دعوت نمود.
طالبان، گروهی از دانشآموزان مکاتب را به نمایشگاه بردند و به آنان دربارهی ابزارهای نظامی، از جمله سلاحها و طرحهای جنگی توضیحاتی ارائه کردند. یکی از کودکان حاضر در نمایشگاه، درحالیکه با کنجکاوی به یک تفنگ تکتیرانداز نگاه میکرد، با دوربین نصبشده بر روی آن، مسافتهای دور را مشاهده میکرد. طالبان این صحنهها را در گزارشهای تلویزیونی و حسابهای رسمی خود در شبکههای اجتماعی منتشر کردند.
یکی از سازندگان این تفنگ تکتیرانداز، که توجه ویژهی مقامها و نیروهای طالبان را به خود جلب کرده بود، گفت که برای ساخت این سلاح حدود ۱۰ هزار افغانی هزینه کرده است:
«چوب این سلاح را با دست خود ساختم. این چوب روسی است و بهنام تخته هفت پوست مشهور است. این تفنگ فرسوده بود و دیگر قابل استفاده نبود، اما من خواستم که آن را به یک سلاح مدرن تبدیل کنم. دولت امارت اسلامی افغانستان با کمبود سلاح مواجه است و این کمبود، انگیزهی من شد تا چنین طرحی بسازم.»
این سلاح، که برای مقامهای طالبان جالب توجه بود، باعث شد که جمعی از آنان با سازندهی طرح گفتوگو کرده و از تواناییهای او ابراز رضایت کنند.
شوق به تولید سلاح
در گوشهای دیگر از نمایشگاه، یکی از دانشجویان دستگاهی شبیه به سیستم راکتی چندگانه BM-21 Grad ساخت ارتش شوروی را روی یک موتر جیپ روسی نصب کرده بود. این دانشجو گفت: «پشت سر من میبینید، تانک ۲۴ مزایل است که در بخشهای مکانیک، طراحی و سلاح ساخته شده است. این تانک ۲۴ مزایل شلیک میکند و شلیکهای آن ضربتی است.»
او افزود: «برای ساخت این سیستم راکتی، شش ماه وقت و ۱۵۰ هزار افغانی از بودجهی شخصیام را هزینه کردم. هدفم این بود که این طرح قابلیت استفادهی عملی پیدا کند.» او برای تشویق دیگر جوانان، این بیت را خواند: «فرزند هنر باش نه فرزند پدر/فرزند هنر زنده کند نام پدر.»
گروهی از دانشآموزان نیز، با همکاری یکدیگر، مدلی ابتدایی از طیارهی نظامی C-208 ساخت امریکا را شبیهسازی کرده بودند. یکی از این دانشآموزان توضیح داد: «پس از سه بار شکست، بالاخره توانستیم این مدل را به پرواز درآوریم. برای این طرح ۳۰ هزار افغانی هزینه کردیم و مواد لازم، مانند بدنهی کارتن را از بازار داخلی تهیه کردیم. اما پرزهجات اصلی را از خارج وارد کردیم.»
او ادامه داد: «هدف ما این است که بتوانیم طرحی بسازیم که شبیه نسخهی اصلی نظامی آن باشد. اگر امکانات بیشتری داشته باشیم، این طرح را بهبود میبخشیم.»
یکی دیگر از طرحها، تانک کوچک و ابتدایی بود که توسط یکی از شرکتکنندگان ساخته شده بود. سازندهی این طرح ادعا کرد که این تانک که قابلیت هدفگیری و شلیک تا فاصلهی ۵۰ متری را دارد، از کاغذ، پلاستیک و آهن ساخته شده است. سازندهی این طرح، که تنها سه هزار افغانی هزینه کرده بود، گفت: «اگر حکومت (طالبان) به ما کمک مالی کند، میتوانیم تانکهای بزرگتر و باکیفیتتر بسازیم.»
تأیید و تمجید مقامهای طالبان
غلامحیدر شهامت، از فرماندهان طالبان در دوران جنگ با حکومت پیشین افغانستان که در مسیر شاهراه هرات-اسلامقلعه نقش فعالی داشت و اکنون بهعنوان رییس ادارهی تعلیمات تخنیکی و مسلکی طالبان در هرات منصوب شده است، در این نمایشگاه شرکت کرده بود. شهامت، مانند بسیاری از فرماندهان طالبان، تجربهای فراتر از میدان جنگ ندارد. با اینحال، او پس از تصدی این سمت تلاش کرده است تا از طرحها و نمونههای اولیه مرتبط با امور نظامی حمایت کند و آنها را توسعه دهد.
او از حکومت طالبان درخواست کرده است تا از «نوآوران و مخترعان» حمایت بیشتری کنند. وی در این باره گفته است: «در سال آینده به هر ولایت پروژه و بودجه از طرف امارت اسلامی اختصاص میدهیم و این پروژهها تحت نظارت ما اجرا خواهند شد. این کار میتواند نمایشگاههای بعدی ما را پربارتر و باکیفیتتر کند و ما را به رقیب جدی برای دیگران تبدیل کند.»
عبدالسلام حنفی، معاون اداری نخستوزیر طالبان نیز این تلاشها را «دستآورد مهم» خواند و اعلام کرد که در نمایشگاه اخیر، ۲۰۱ پروژه توسط دانشجویان ادارهی تعلیمات تخنیکی و مسلکی به نمایش گذاشته شده است.
شرایط آسان برای جذب کودکان
یکی از دلایل افزایش علاقهمندی دانشآموزان و دانشجویان در انستیتوت تعلیمات تخنیکی و مسلکی طالبان به تولید طرحهای ابتدایی نظامی این است که طالبان افرادی با تحصیلات کم را به صنفهای بالاتر جذب کردهاند و قصد دارند این افراد را از مقاطع ۱۲ یا ۱۴ فارغالتحصیل کنند. حضور این نیروها در انستیتوتهای تعلیمات تخنیکی و مسلکی طالبان موجب افزایش انگیزه برای تولید تجهیزات نظامی شده است.
طالبان همواره از کودکان و جوانان برای پیشبرد اهداف جنگی و تبلیغاتی خود استفاده کردهاند. این گروه در دوران جنگ با حکومت پیشین افغانستان از کودکان در حملات انتحاری، انفجاری و مسلحانه بهره میبرد. اکنون، پس از بهدست گرفتن قدرت، تلاشهایشان در این زمینه از طریق ابزارهایی نظیر یونیفرمهای نظامی، سلاحهای اسباببازی و نمایشگاههای تبلیغاتی ادامه یافته است.
در ماه حوت ۱۴۰۱، ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان در یک سخنرانی عمومی، از دولت پیشین افغانستان بهدلیل نپرداختن به تولید تسلیحات انتقاد کرد. او خطاب به نیروهای طالبان تأکید کرده بود: «ساخت حتا یک گلوله در داخل کشور بسیار اهمیت دارد. باید یاد بگیریم که تجهیزات نظامی سبک و سنگین را خودمان تولید کنیم تا بتوانیم از افغانستان دفاع کنیم.»
دولت پیشین افغانستان هرچند نمایشگاههای نوآوری و فناوری متعددی برگزار میکرد، از تأکید بر پروژههای نظامی و تولید اسلحه اجتناب میورزید. در مقابل، طالبان برگزاری این نمایشگاهها را محملی برای تبلیغات ایدئولوژیک خود ساختهاند. یکی از مثالهای این تغییر رویکرد، ادعای وزارت دفاع طالبان در سال گذشته بود که اعلام کرد بهوسیلهی تجهیزاتی مانند دوربین و دستگاههای چرخش ۳۶۰ درجه، توانستهاند دقت هدفگیری تسلیحات را بهبود بخشند. تأیید صحت چنین ادعاهایی دشوار است اما نشاندهندهی تمایل جدی طالبان برای توسعه ظرفیتهای نظامی محلی است.
تمرکز طالبان بر ابتکارات فنی معطوف به جنگ در حالی توسط خود این گروه تبلیغ میشود که افغانستان در سه سال گذشته با افزایش فقر، بیسوادی و بیکاری مواجه بوده است. براساس برآوردهای سازمانهای ناظر بینالمللی، این وضعیت در سال جاری بدتر شده است.