در ماه سنبله‌ی امسال، طالبان مراسمی در یک پرورشگاه در بغلان برگزار کرده بودند. در این مراسم چهره‌ی پنج کودک یتیم با دستمال‌هایی پوشانده شده بود که آنان را به جنگ‌جویان حماس شبیه می‌ساخت. بر روی سینه‌های این کودکان، پرچم‌هایی از کشورهای فلسطین، عربستان، مصر و ترکیه نصب شده بودند. نمایش پرچم‌های عربستان، مصر و ترکیه برای القای این پیام طعن‌آمیز بود که این کشورهای قدرتمند اسلامی هرچند در ظاهر در کنار فلسطین هستند، عملا به فلسطین کمکی نمی‌کنند- تلاش سمبولیک برای «شرماندن» این دولت‌های مسلمان. این اقدام طالبان به‌عنوان بهره‌گیری سیاسی از کودکان بی‌سرپرست و ترویج بنیادگرایی دینی مورد انتقاد قرار گرفت.
اما در حکومت طالبان به میدان آوردن کودکان فقط محدود به این مورد حمایت نمادین از فلسطین نیست. در دوران حاکمیت مجدد طالبان، ده‌ها پرورشگاه تحت کنترل این گروه در افغانستان تأسیس شده است. یافته‌های روزنامه اطلاعات روز نشان می‌دهد که طی یک سال گذشته، بیش از ده پرورشگاه با هزینه‌ای بالغ بر دو میلیون دالر از بودجه‌ی طالبان، برخی کشورهای اسلامی و تاجران ساخته شده است.
از میان این پرورشگاه‌ها، پرهزینه‌ترین آن‌ها در ولایت میدان وردک با هزینه‌ی ۸۰۰ هزار دالر ساخته شده است. پرورشگاه امام بخاری در ولایت پکتیکا با هزینه‌ی ۵۰۰ هزار دالر ساخته شده، و در ولسوالی زرمت پکتیا و ولایت خوست نیز دو پرورشگاه با هزینه‌ی هر کدام ۲۵۰ هزار دالر احداث شده است.
دو ماه پیش، وزارت معارف طالبان اعلام کرد که ۳۹ پرورشگاه در سطح افغانستان فعال اند. این در حالی است که حدود یک سال پیش، خبرگزاری باختر گزارش داده بود که ۲۴ پرورشگاه دولتی و ۳۰ پرورشگاه خصوصی در این کشور فعالیت دارند.
با این‌حال، سمیع‌الله ابراهیمی، سخن‌گوی وزارت کار و امور اجتماعی طالبان اخیرا اعلام کرد که ۵۰ پرورشگاه تحت مدیریت این وزارت‌خانه قرار دارند و در آن‌ها از هفت هزار کودک یتیم و بی‌سرپرست نگهداری می‌شود.
مقام‌های طالبان، از جمله وزرای این گروه، به‌طور منظم از پرورشگاه‌ها بازدید می‌کنند و در جریان این بازدیدها شعارهایی مانند «جنگ با کفار» و «جهاد» سر می‌دهند و از کارنامه‌ی خونین خود در جنگ و حملات انتحاری طی دودهه‌ی گذشته تمجید می‌کنند. طالبان به هیچ نهاد ناظر داخلی یا خارجی اجازه‌ی بازدید مستقلانه از این پرورشگاه‌ها را نمی‌دهند. منتقدان این گروه می‌گویند که طالبان از این مراکز برای ترویج افکار تندروانه، «شست‌وشوی مغزی» و آماده‌سازی کودکان و نوجوانان به‌عنوان نیروی جنگی آینده‌ی خود در صورت ادامه‌ی حکومت‌شان استفاده می‌کنند.
در یکی از ویدیوهایی که توسط کاربران طالبان در ایکس منتشر شده و با استقبال گسترده‌ی طرفداران این گروه مواجه شده است، صدها کودک و نوجوان در پرورشگاه شیخ زاید در ولایت قندهار دیده می‌شوند که فریاد «الله اکبر» سر داده‌اند. پرورشگاه شیخ زاید در قندهار فعالیت خود را از سال ۲۰۰۳ آغاز کرده است. سالانه ۶۰۰ هزار دالر از سوی بنیاد خیریه محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی، برای حمایت از این پرورشگاه پرداخت می‌شد. با این‌حال، طالبان اکنون نظارت شدیدی بر تمامی پرورشگاه‌ها دارند و محتوای آموزشی و تبلیغاتی این مراکز را به دقت کنترل می‌کنند.
رد پای ترکیه
دولت ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان در دوره‌ی حاکمیت طالبان در افغانستان، در تأسیس و حمایت از برخی پرورشگاه‌ها با این گروه همکاری کرده است.
در ماه سنبله سال جاری، با حمایت ترکیه، دو پرورشگاه در ولایت‌های پکتیکا (پایگاه سنتی شبکه حقانی به رهبری سراج‌الدین حقانی) و غزنی افتتاح شد. طالبان اعلام کردند که پرورشگاه امام بخاری در پکتیکا با هزینه‌ی ۵۰۰ هزار دالر امریکایی ساخته شده است.
وکیل‌احمد، یکی از کودکان پرورشگاه امام بخاری که با دستار و لباس سفید در این مرکز زندگی می‌کند، خواستار افزایش تعداد پرورشگاه‌ها در افغانستان شد. او گفت: «در افغانستان یتیم‌های زیادی وجود دارد و باید مدرسه‌ها و پرورشگاه‌ها بیشتر شود. بسیاری از کودکان نه پدر دارند و نه مادر؛ بنابراین، باید پرورشگاه‌ها ساخته شوند تا این کودکان آموزش ببینند.»
پرورشگاه دیگری در ولسوالی قره‌باغ ولایت غزنی با هزینه‌ی ۳۰ میلیون افغانی ساخته شده است. کودکان و نوجوانان این پرورشگاه نیز ملزم به پوشیدن دستار هستند. محمدعالم، یکی از کودکان این مرکز که پشتو زبان مادری او است و دستاری به رنگ شتری بر سر دارد، گفت که این پرورشگاه در زمینه‌ی سرپرستی، آموزش و تربیت اخلاقی برای او بسیار مؤثر بوده است.
همچنین در ماه سنبله، طالبان در میدان وردک اعلام کردند که ساخت یک پرورشگاه به ارزش ۸۰۰ هزار دالر امریکایی را در هشت جریب زمین، با حمایت مالی این گروه و سرمایه‌گذاران، آغاز کرده‌اند. به‌گفته‌ی دفتر والی طالبان در میدان وردک، این پرورشگاه ظرفیت نگهداری از ۸۰۰ یتیم را خواهد داشت.
دو ماه بعد، پرورشگاه موسوم به خاتم‌النبیاء در ولسوالی زرمت ولایت پکتیا با هزینه‌ی ۲۵۰ هزار دالر امریکایی و حمایت ترکیه به بهره‌برداری رسید. این ساختمان دوطبقه دارای ۱۰ اتاق است. طالبان همچنین اعلام کردند که ترکیه مدرسه‌ای برای این پرورشگاه با هزینه‌ی ۱۰۰ هزار دالر امریکایی می‌سازد که کار ساخت آن آغاز شده است.
ترویج «جهاد» و جذب یتیمان نظامیان پیشین
سال گذشته، سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله‌ی طالبان و رهبر شبکه حقانی در مراسم فراغت تعدادی از شاگردان پرورشگاه مرکزی خوست تأکید کرد که کودکان یتیم نظامیان حکومت پیشین نیز تحت مراقبت قرار می‌گیرند.
او گفت: «امیرالمؤمنین صاحب گفتند که تنها از کودکان شهیدان خود مراقبت نکنید، بلکه کسانی که از طرف مقابل در جنگ هم تلف شده‌اند، باید فرزندان‌شان تربیت شوند. بودجه‌ی مستقلی برای یتیمان، شهدا و معلولان اداره‌ی مخالف ما فراهم شده است تا این کودکان تربیت شوند.»
برخی ناظران اوضاع افغانستان این اظهارات را به‌عنوان تلاشی از سوی طالبان برای جذب کودکان یتیم نظامیان پیشین و تبدیل آنان به سربازان آینده‌ی این گروه تعبیر کرده‌اند. طالبان پیشینه‌ی این رویکرد را دارند و در دوران جنگ با حکومت پیشین افغانستان و متحدان غربی آن، بخشی از نیروی جنگی خود را از میان کودکان و نوجوانان مدارس و پرورشگاه‌ها تأمین می‌کردند. در یکی از ویدیوهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، دیده می‌شود که شبکه حقانی به رهبری سراج‌الدین حقانی، یک نوجوان را برای انجام عملیات ترور اعزام می‌کند.
در ماه جدی، عبدالقیوم روحانی، والی طالبان در خوست و از افراد نزدیک به رهبر این گروه، ساختمانی را که با هزینه‌ی ۲۵۰ هزار دالر امریکایی برای پرورشگاه ساخته شده بود، افتتاح کرد. او در این مراسم، در میان کودکان پرورشگاه بر اهمیت جهاد تأکید کرد و گفت: «جهاد عملی است که خداوند برای بندگان خاص خود انتخاب می‌کند. جهاد نصیب انسان‌های خوشبختی می‌شود که برای تطبیق احکام الهی و مقابله با کفار و الحاد در این راه قدم بگذارند.»
در ماه میزان، مولوی حمیدالله ارشاد، معاون والی طالبان در فاریاب در مراسم افتتاح یک پرورشگاه با ظرفیت ۲۵۰ دختر و پسر گفت که کودکان نیروهای کشته‌شده‌ی این گروه در جنگ، در این مرکز تحت مراقبت قرار دارند. او افزود: «از افتتاح پرورشگاهی که فرزندان شهدا در آن تربیت می‌شوند، خرسندیم. ما به هر اندازه که توان داشته باشیم، در کنار فرزندان شهدا خواهیم بود.»
پنجشیر
طالبان در ماه اسد سال جاری اعلام کردند که برای نخستین‌بار یک پرورشگاه پسرانه و دخترانه را در ولایت پنجشیر به بهره‌برداری رسانده‌اند. ریاست اطلاعات و فرهنگ طالبان در پنجشیر مدعی شد که برای ساخت این پرورشگاه یک‌ونیم میلیون افغانی هزینه شده است.
محمدآغا حکیم، والی طالبان در پنجشیر و فرد نزدیک به شبکه القاعده در مراسم افتتاح این پرورشگاه در منطقه‌ی بازارک بر لزوم حمایت از کودکان بی‌سرپرست تأکید کرد.
محمدکبیر، یکی از کودکان این پرورشگاه با چهره‌ی استخوانی، کلاه سفید و لباس قهوه‌ای، در مصاحبه‌ای با تلویزیون ملی تحت اداره‌ی طالبان گفت: «نان، بوت، کالای ما می‌رسد و مواد غذایی هم برای ما خوب است. استادان ما هم خوب درس می‌دهند و راضی هستم.»
احمدضمیر، یکی دیگر از کودکان این مرکز نیز اظهاراتی مشابه محمدکبیر داشت. بررسی محتوای یکسان سخنان این دو کودک نشان می‌دهد که ظاهرا قبل از مصاحبه به آنان دستور داده شده است که چه چیزی را بیان کنند.
طالبان در پنجشیر نیروی نظامی گسترده‌ای مستقر کرده‌اند و در کنار آن به تأسیس و توسعه مدارس دینی و پرورشگاه‌ها پرداخته‌اند. منتقدان طالبان در پنجشیر معتقد هستند که این مدارس و پرورشگاه‌ها در خدمت ایدئولوژی طالبان و ترویج خشونت و جنگ هستند.
کاربران و هواداران طالبان تصویری از کودکان پرورشگاه پنجشیر منتشر کرده‌اند که در آن، یک خیاط مشغول اندازه‌گیری لباس یکی از کودکان برای دوخت لباس جدید است و مقام‌های طالبان نیز در کنار این کودک دیده می‌شوند. کاربران طالبان با انتشار این تصویر، از توجه به کودکان بی‌سرپرست در پنجشیر سخن گفته‌اند. این عکس از طریق چندین حساب مرتبط با طالبان، همراه با متن یکسان، بازنشر شده است.
غزنی و بلخ
با این‌حال، در جریان حکومت پیشین افغانستان، شمار زیادی از نظامیان و غیرنظامیان در حملات طالبان کشته شدند و اکنون برخی از کودکان قربانیان این حملات در پرورشگاه‌های تحت حاکمیت طالبان نگهداری می‌شوند.
در ماه قوس سال جاری، کاربران طالبان در ایکس ویدیویی از دیدار ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان، از پرورشگاه «احساس» در ولایت غزنی منتشر کردند. در این ویدیو، ملا یعقوب در حال دیدار با کودکان این پرورشگاه دیده می‌شود و هنگام دست دادن، برخی از کودکان دست او را می‌بوسند. رسانه‌ی حریت، وابسته به طالبان، به نقل از ملا یعقوب نوشت که وی بر اهمیت آموزش و تربیت کودکان یتیم تأکید کرده و گفته است که تلاش می‌کند امکانات لازم برای پیشرفت و ارتقای کیفیت آموزشی این کودکان فراهم شود.
حاجی یوسف وفا، والی طالبان در بلخ و از نزدیکان ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه نیز به موضوع پرورشگاه‌ها توجه ویژه‌ای نشان داده است. به‌عنوان نمونه، او در سومین سالگرد سقوط افغانستان از یک پرورشگاه در شهر مزار شریف بازدید کرد و برای کودکان آن سخنرانی نمود. در عکس‌های منتشرشده از این دیدار، تمامی کودکان و نوجوانان با دستارهای سفید و سیاه، که به‌طور معمول توسط طالبان استفاده می‌شود، دیده می‌شوند.
منتقدان طالبان بر این باور هستند که الزامی کردن چنین پوششی نشان‌دهنده‌ی تلاش این گروه برای تغییر جهان‌بینی کودکان و نوجوانان و هم‌سوکردن آنان با ایدئولوژی طالبان است. آنان معتقد هستند که طالبان در حال تربیت این کودکان به‌عنوان سربازان متعهد به این گروه برای آینده هستند.
این رویکرد طالبان یادآور دوران نخست حکومت این گروه در نیمه‌ی دوم دهه‌ی ۹۰ میلادی است، زمانی که طالبان پوشیدن دستارهای سیاه یا سفید را برای دانش‌آموزان مکاتب الزامی کرده بودند.
محتوای آموزشی در پرورشگاه‌های تحت حاکمیت طالبان به‌طور عمده بر علوم قرآنی، دینی و اصول شریعت متمرکز است. این روند، با هدف تقویت ایدئولوژی مذهبی طالبان، در تمامی سطوح این مراکز دنبال می‌شود.
در ماه حوت سال گذشته، ۳۸ نفر از دانش‌آموزان پرورشگاه حضرت علی در ولسوالی تگاب ولایت کاپیسا، دوره‌ی حفظ قرآن را به پایان رسانده و سند فراغت دریافت کردند. در مراسم فارغ‌التحصیلی این دانش‌آموزان، فرید حقانی، رییس معارف طالبان در کاپیسا تأکید کرد که «امارت اسلامی طالبان» نتیجه قربانی نیروهای این گروه است و حافظان قرآن وظیفه دارند که راه کشته‌شدگان طالبان را ادامه دهند.
منتقدان معتقد هستند که این نوع آموزش، به‌جای فراهم کردن فرصت‌های پیشرفت متوازن برای کودکان، در جهت ترویج ایدئولوژی افراطی طالبان و آماده‌سازی آنان برای نقش‌آفرینی در اهداف نظامی و سیاسی آینده گروه عمل می‌کند.