در پی فرمان مستقیم ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان مبنی بر کاهش ۲۰ درصدی نیروها در ساختار وزارت‌های دفاع، داخله و ریاست استخبارات این گروه، موجی از نارضایتی، تمسخر و اعتراض در میان نیروهای رده‌‌پایین طالبان به راه افتاده است؛ رویداد کمسابقه که موقعیت ملا هبت‌الله آخوندزاده به‌عنوان امیر این گروه را هدف قرار داده است. طالبان در ماه‌های اخیر کوشیده‌اند که با کاستن از مصارف خود از پی‌آمدهای بحران مالی شدیدی که این گروه را در تنگنا قرار داده است، اجتناب کنند. اما آنچه طالبان «تنقیص» می‌خوانند (کاهش نیرو به‌منظور صرفه‌جویی در بودجه)، نیروهایی را که آماج این تنقیص قرار گرفته‌اند به‌شدت تکان داده است. به نظر می‌رسد که رهبران و نیروهای معمولی طالبان به تدریج با واقعیت‌های سختی روبه‌رو می‌شوند که تا کنون در سایه‌ی هیجان‌های ایدئولوژیک پنهان مانده بودند.
انتقاد از رهبر طالبان در میان پیروان او کمسابقه و با لحن تمسخرآمیز و گزنده کم‌سابقه‌تر است. در یکی از سرودهای طالبان، فرد سرودخوان می‌گوید که به‌دلیل تنقیص از افغانستان خارج می‌شود و این باعث می‌شود که از یار خود جدا شود. سپس حاضران به او می‌خندند. او همچنین می‌گوید که وقتی حرفی در مورد تنقیص می‌شود، تمام مجاهدین (اشاره به نیروهای طالبان) خاموش می‌شوند، یعنی به آن اعتراض نمی‌کنند.
در یکی از سرودهای طالبانی در مورد تنقیص آمده است: «نیروهای طالبان پیراهن غم را پوشیده‌اند و روند تنقیص به هلمند آمده است. ای جانان من! یک هزار افغانی را فراموش کرده می‌توانم، اما پنج هزار افغانی را نمی‌خواهم و کفایت زندگی[ام را] نمی‌کند. از دو نیروی پولیس یکی از آنان را منفک کرده‌اند و اینک تنها یک پولیس به ما مانده است.»
این سرود به‌گونه‌ی گسترده در گروه‌های واتساب طالبان همرسانی شده است و بهانه‌ای به‌دست افرادی شده است که به‌گونه‌ی مستقیم نمی‌توانند به روند تنقیص شان اعتراض کنند.
یکی از نیروهای طالبان فرمان تنقیص رهبر طالبان را مورد تمسخر قرار داده است و با تغییر صدای خود گفته است که دست‌های ملا هبت‌الله آخوندزاده را می‌بوسد چون کاری خوبی کرده است که نظامیان این گروه را تنقیص کرده است و ای کاش همگی شان را تنقیص کند.
در این پیام صوتی انتقاد شده است که نیروهای طالبان هر یک الی دو ماه یک بار به خانه می‌آیند و با خود آرد، نان، برنج و دیگر مواد اولیه را نمی‌آورند و آن روز رخصتی‌شان را با دوستان‌شان سپری می‌کنند.
امین‌الله از ولسوالی گلستان ولایت فراه، که ادعا می‌کند از دوره‌ی نخست حاکمیت طالبان تا کنون عضویت این گروه را دارد و حتا در نزد مارشال عبدالرشید دوستم در دوره‌ی نخست زندانی بوده است، با چشمان اشکبار از تنقیص شکایت می‌کند.
او می‌گوید: «از بزرگان امارت اسلامی تقاضای من این است که آنان را منفور ندانند و اجازه‌ی دوام کار بدهند.»
اشاره‌ی این نیروی طالبان به فرمان ملا هبت‌الله آخوندزاده است که تأکید کرده است عناصر «منفور و نامطلوب» باید منفک شوند. این نیروی طالبان ادعا می‌کند که برخی از «دلگی‌مشران» در قسمت تعیین میزان عضویت در گروه طالبان و همچنین جنگ ۲۰ ساله، فساد می‌کنند و به نیروهای قبلی‌شان تأییدی نمی‌دهند و این باعث شده است که نیروهای طالبان به دشواری تأییدی «دلگی‌مشر» را دریافت کنند.
بر اساس روایت نیروهای طالبان، کمیسیون تصفیه صلاحیت زیادی به «دلگی‌مشران» داده است و این افراد می‌توانند نیروهای تحت امر شان را در دوران جنگ طالبان علیه نیروهای امنیتی حکومت پیشین، به‌عنوان «عناصر منفور و نامطلوب» معرفی کنند.
این در حالی است که هیچ وضاحت و روشنی در فرمان رهبر طالبان نیست که معیار تشخیص عناصر «منفور و نامطلوب» چیست؟
این موضوع در یک ویدیوی کوتاه تمثیلی هم پرداخته شده است. فردی که چهره‌اش با دستمال پوشانده شده است، با سلاح کلاشینکف نزد «دلگی‌مشر» (که چهره‌ی او هم برای شناسایی نشدن با دستمال پوشانده شده) مراجعه می‌کند و از او می‌خواهد که تأییدی عضویت در جنگ طالبان را بدهد تا از تنقیص شدن در امان باشد، اما آن «دلگی‌مشر» سلاح فرد را می‌گیرد و می‌گوید که تو تنقیص شدی. سپس یک فرد دیگر که چهره‌اش با دستمال پوشانده شده است، با سلاح می‌آید، اما بدون این‌که هیچ سابقه در میان طالبان و جنگ‌های این گروه داشته باشد، با برقراری تماس با یکی از علمای دینی وابسته به طالبان، می‌تواند که «دلگی‌مشر» را متقاعد کند که عضویت او را تأیید کند. هرچند که این ویدیو تمثیلی است، اما روایتی از نارضایتی طالبان از تنقیص شدن و منفک شدن از وظیفه‌های نظامی‌شان را نشان می‌دهد. این تمثیل به فساد و همچنین واسطه‌بازی در میان طالبان هم اشاره می‌کند.
یکی دیگر از نیروهای طالبان تنها از روی قرآن ویدیو گرفته است و کسانی که طرفدار تنقیص او هستند را نفرین می‌کند. او در این ویدیو اعتراف می‌کند که ۱۷ سال عضو نیروهای طالبان بوده است و در روستاها در انفجارها سهیم بوده است و حتا یک بار ۲۷ هزار افغانی غنیمت گرفته است.
او گفت: «وقتی ۱۷ نیروی کماندو را در پوسته/پاسگاه کشتم، همکار نبودم؟ وقتی امریکایی را می‌کشتم، همکاری نبود؟ هر کسی که حق ما را خورده باشد، خدا روی او را در این دنیا سیاه کند. خدای! به تو معلوم است که همکار [طالبان] بودم یا نبودم؟ ای خدا هر کس که حق من را می‌خورد، در این دنیا او را خراب کن!»
خالد وفا، یکی از نیروهای طالبان در ایکس نوشته است که به‌جای تنقیص نیروهای طالبان باید از حقوق مقام‌هایی که بین ۲۰۰ الی ۳۰۰ هزار افغانی در ماه معاش می‌گیرند، کاسته می‌شد و با این رویکرد نیازی نمی‌شد که نیروهای طالبان تنقیص شوند
کارزار حمایتی از رهبر اما بی‌تأثیر
فرمان تنقیص رهبر طالبان باعث شده است که شماری از هواداران و نزدیکان او در ایکس به کارزار حمایتی دست بزنند و شعار بدهند که در فرمان تنقیص کسانی هدف رهبر طالبان بوده است که طی دو سال اخیر توسط کمیسیون تصفیه شناسایی شده‌اند و باید هرچه زودتر از مقام‌های‌شان منفک شوند.
اما تبلیغات گسترده‌ی حلقه نزدیک به ملا هبت‌الله در ایکس هم نتوانسته است باعث دلجویی نیروهای طالبان شود و خطر تنقیص را از ذهن شان دور کند.
به‌گونه‌ی مثال، محمود روزگانی، کاربر طالبان در ایکس نوشت که تنقیص نه‌تنها در نظام طالبان است بلکه در هر نظام یک اصل است و باید مردم را از این موضوع آگاه کنیم. او نوشت: «من از تنقیص راضی هستم و قناعت می‌کنم.» اما عکس امیرخان متقی، وزیر خارجه‌ی طالبان در پروفایل این عضو طالبان است و نخواسته است تا هویت خود را فاش کند.
این در حالی است که طالبان شماری از افراد را به کار گمارده‌اند و به آنان حقوق ماهیانه می‌دهند که در چندین حساب در شبکه‌های اجتماعی محتوا و پیام‌های حمایتی منتشر کنند.
نیروهای طالبان با استفاده از لنز گوشی‌شان یک ویدیوی دیگر ساخته‌اند که یکی از نیروهای طالبان پس از تنقیص شدن به یک دکان جهت کار مراجعه می‌کند، اما برایش کار پیدا نمی‌شود. شخصی که محور داستان این کلیپ است، می‌گوید که پس از تنقیص شدن و اضافه‌بست شدن، مصارف خانواده‌ی خود را ندارد و حتا نمی‌تواند کار شخصی کوچک شروع کند.
اما این شخص با قدم زدن در سطح شهر کابل و دیدن مردمی که دست‌فروشی می‌کنند، می‌گوید که «به این دست‌فروشان که خدا روزی می‌دهد، برای من هم می‌دهد».
این ویدیو تلاشی است از طرف طالبان برای این‌که نیروهای خود را تشویق کنند که پس از تنقیص از مخالفت کردن با این گروه و یا پیوستن به گروه‌های تروریستی و مخالف شان دست بردارند. و یا دست‌کم سطح این تهدید کاهش پیدا کند.
تقابل با حقانی
پس از این‌که شایعات مبنی بر رقم بلند افراد تنقیص‌شده در وزارت داخله که بیشترشان عضویت شبکه حقانی را دارند، منتشر شد، سراج‌الدین حقانی پس از حدود سه ماه دوباره در دفتر کارش در ۳۱ حمل سال روان حاضر شد و با بیش از ۲۰ مقام ارشد این وزارت‌خانه دیدار کرد.
منابع نزدیک به شبکه حقانی گفته‌اند که در این نشست سراج‌الدین حقانی اطمینان داده است که جلو روند تنقیص در وزارت داخله‌ی این گروه را خواهد گرفت.
به نظر می‌رسد که جناح قندهار در محور ملا هبت‌الله آخوندزاده به‌بهانه‌ی تنقیص ۲۰ درصد نیرو در تلاش کاهش اقتدار نظامی شبکه حقانی در وزارت داخله است. بر اساس تقسیم قدرت در ساختار طالبان، وزارت داخله جزء قلمرو شبکه حقانی است و بیشتر نیروهای این شبکه در این وزارت‌خانه مصروف کار هستند. هرچند که رهبر طالبان کوشیده است که بسیج نیروها در وزارت داخله را تا حدودی به نفع خود تنظیم کند، اما تا اینک موفق نشده است. تحلیل‌گران می‌گویند که بهانه‌ی تنقیص، باعث خواهد شد که بیشتر نیروهای شبکه حقانی به‌بهانه‌های مختلف به شکل احتیاط سوق داده شوند.
در مکتوبی منسوب به وزارت داخله‌ی طالبان که در ماه ثور سال جاری صادر شده، آمده است که از فرماندهی پولیس ۳۴ ولایت خواسته شده است که ۲۰ درصد بست‌های محافظان والی و فرماندهان پولیس تنقیص شود و همچنین شمار محافظان ولسوالان از چهار نفر به سه و از رؤسای اداره‌های دولتی طالبان از سه نفر به دو کاهش پیدا کند. در این مکتوب آمده است که به تمام فرماندهان پولیس دستور داده شده است که فهرست تنقیص‌شدگان را هرچه زودتر شریک بسازند.
عبدالمتین قانع، سخن‌گوی وزارت داخله‌ی طالبان ادعا کرد که این کاهش نیرو، هیچ تأثیر منفی بر صفوف طالبان و وظایف پولیس این گروه نخواهد داشت. او گفت: «در وزارت داخله نیز برخی کمبودها وجود دارد. البته من ادعای وجود ۷۰ هزار نفر را کاملا رد می‌کنم. این افراد ۷۰ هزار نفر نیستند، بلکه کم‌تر از این تعداد هستند. آن سمت‌هایی که مورد نیاز نیستند یا از منظر امنیتی یا خدماتی مورد نیاز نیستند، واقعیت این است که ممکن است سمت‌هایی باشند که به آن‌ها نیاز نداریم. آن‌ها را کاهش می‌دهیم. مشکلی در این مورد وجود ندارد.»
تنقیص چگونه عملی می‌شود؟
ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان در ۱۹ ماه حمل سال روان به وزارت‌های دفاع، داخله و ریاست استخبارات این گروه دستور داده است که ۲۰ درصد از نیروهای‌شان را تنقیص کنند.
در مکتوب منتسب به وزارت دفاع طالبان که با امضای ملا یعقوب، وزیر دفاع این گروه و همچنین مسئول امنیتی و تصفیه طالبان منتشر شده، آمده است که بر اساس مشوره‌ها و مصالحه علیا، ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان دستور داده است که ۲۰ درصد تنقیص در نهادهای امنیتی و دفاعی این گروه اعمال شود.
در این مکتوب آمده است که پنج روز پس از فرمان ملا هبت‌الله آخوندزاده برای تنقیص، کمیسیون امنیتی و تصفیه طالبان نشست فوری برگزار کرده‌اند و در آن تصمیم گرفته شده است که در قدم نخست افراد «منفور و نامطلوب» باید منفک شوند و سپس افرادی که پس از سلطه‌ی طالبان وارد نهادهای امنیتی و دفاعی این گروه شدند، منفک شوند.
در این مکتوب آمده است: «در قدم سوم همکاران، در قدم چهارم به غیر از پدر و فرزند قربانیان شهیدان، در قدم پنجم اختیاری (آن مجاهدینی که به خواست خود شان می‌خواهند که وظیفه رسمی نداشته باشند بلکه به شکل احتیاط فعال باقی بمانند) و در قدم ششم آن مجاهدینی که از یک خانه بیشتر از دو نفر تعیین بست شده‌اند. اگر باز درصدی تعیین‌شده تکمیل نشد، طول عمر یا بیشتر از یک سال سابقه‌ی جهادی برای تنقیص حساب شود.»
در این مکتوب آمده است که به‌جز افرادی که از آنان به‌عنوان عناصر «منفور و نامطلوب» نام برده‌اند، شش گروه دیگر به «احتیاط فعال» سوق داده شوند و ماهوار پنج هزار افغانی به شکل کمک دریافت کنند.
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت طالبان گفته است که بیشتر نهادهای نظامی طالبان با تنقیص مواجه شده‌اند و مجاهدین (اشاره به نیروهای‌شان) باید این قربانی را بدهند.
او تنقیص و تنزیل در روند حکومتداری را طبیعی توصیف کرده است؛ «فعلا در افغانستان امنیت خوب است و زیادتر در بخش‌های امنیتی تنقیص آمده است و آنان، یعنی مجاهدین قربانی بدهند و تنقیص می‌شوند. از همه بیشتر تنقیص مربوط ارگان‌های نظامی و مجاهدین است و این بسیار زیاد است. این به این معنا است که نظام بر اساس نیاز، منافع مردم و مؤثریت حکومت فکر می‌کند.»
حکومت طالبان که از زمان بازگشت به قدرت در افغانستان نتوانسته مشروعیت داخلی و بین‌المللی را کسب کند، اکنون با بحران فزاینده‌ای از نظر اقتصادی و سیاسی روبه‌رو است. در حالی که تحریم‌های جهانی و کاهش کمک‌های خارجی ضربه سنگینی به بودجه حکومت وارد کرده، طالبان ناچار شده‌اند برای کاهش هزینه‌های جاری، دست به تنقیص در نهادهای ملکی و نظامی‌شان بزنند. این تصمیم که به دستور مستقیم ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان صادر شده، به ظاهر یک اقدام صرف اقتصادی جلوه داده می‌شود، اما ناظران بر اوضاع افغانستان معتقد هستند که این امر تبعات امنیتی خطرناکی برای خود طالبان به‌دنبال خواهد داشت.
بر اساس این تحلیل‌ها، مهم‌ترین تهدید برای خود حکومت طالبان این است که نیروهای تنقیص‌شده‌ی این گروه که اغلب دارای تجربه‌ی جنگی، مهارت کار با سلاح، ساخت و کاربرد بمب و عملیات انتحاری هستند، ممکن است جذب گروه‌های تروریستی و رقیب طالبان مانند شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش) شوند. گروه داعش که دشمن قسم‌خورده‌ی طالبان محسوب می‌شود، به‌دنبال جذب نیروهای آموزش‌دیده و ناراضی طالبان است تا توان عملیاتی خود را علیه این گروه در افغانستان و حتا در سطح منطقه گسترش دهد.