گروه «تور بازان» که توسط طالبان نورستانی بازداشت شدند/شبکه‌های اجتماعی

شلیک سلاح‌های امریکایی در نورستان؛ نمایش قدرت یا تفریح مسلحانه‌ی طالبان؟

صدای شلیک سلاح‌های کلاشینکف و ام‌فور امریکایی در جنگل‌ها و مناظر طبیعی ولایت نورستان در روزهای عید شنیده شده است؛ اما این شلیک‌ها نه به‌‌خاطر درگیری نظامی یا عملیات مسلحانه، بلکه به‌‌دلیل حضور برخی گردشگران مسلح بوده که برای تفریح به نورستان آمده بودند و در مناطقی با تراکم بالای گردشگران، اقدام به شلیک هوایی پی‌درپی کرده‌اند. این افراد سپس ویدیوهای این شلیک‌های شادیانه را در حساب‌های کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی، از جمله ایکس منتشر کرده‌اند. در حالی که مقام‌های امنیتی و سیاسی طالبان از اظهارنظر مستقیم درباره‌ی هویت افراد مسلح به سلاح‌های امریکایی خودداری کرده‌اند، به نظر می‌رسد که در میان طالبان نیز جزایر کوچک اداره و قدرت، نظیر آنچه در دوره‌ی قبل از طالبان جریان داشت، در حال شکل‌گیری است.

این‌ پرسش که چگونه این گردشگران که بیشترشان از ولایت‌های جنوبی و به‌‌ویژه قندهار بودند، مجوز حمل سلاح‌های امریکایی، از جمله ام‌فور را داشته‌اند، هنوز پاسخی نیافته است. تسلیحات امریکایی متعلق به نیروهای حکومت پیشین افغانستان بود و پس از سقوط آن حکومت، این سلاح‌ها به‌ دست فرماندهان و نیروهای طالبان افتاد. بااین‌حال، سلاح‌های ساخت امریکا در شرایط عادی به کسانی که مجوز حمل سلاح دارند، توزیع نمی‌شود و شهروندانی که می‌خواهند جواز حمل سلاح از طالبان بگیرند، معمولا کلاشینکف روسی یا تفنگچه‌های کمری را جهت ثبت معرفی می‌کنند.

یکی از گروه‌هایی که اقدام به شلیک‌های هوایی متعدد در قسمت‌های مختلف نورستان، به‌‌ویژه در تفریح‌گاه‌های این ولایت کرده، گروهی موسوم به «تور بازان» یا به فارسی «شاهین‌های سیاه» است. این گروه با سه موتر تویوتا فرونر سیاه‌رنگ به نورستان رفته بود. اعضای این گروه با لباس‌های سیاه و دست‌کم سه قبضه تفنگ امریکایی، ویدیوها و عکس‌هایی از حضورشان در نورستان و شلیک‌های هوایی خود منتشر کردند که بازدید زیادی در شبکه‌های اجتماعی داشت. فردی که رهبری این گروه را به‌ عهده دارد، به روایت خود طالبان، از باشندگان قندهار، محل اقامت رهبر طالبان است. اما این‌که این فرد وابستگی با حلقه قدرت قندهار دارد یا نه، تا کنون اطلاعاتی در دست نیست.

در دست داشتن سلاح‌های امریکایی نوع ام‌فور که برخی از آن‌ها مجهز به دوربین شب‌بین هستند، این گمانه‌زنی را تقویت کرده است که مسئول گروه «تور بازان» با طالبان و رهبران آنان ارتباط نزدیک دارد. به‌‌ویژه آن‌که نوع سلاح‌های استفاده‌ شده، بسیار فراتر از آن چیزی است که برای افراد غیرنظامی قابل‌ دسترسی باشد.

وقتی طالبانی که در نورستان موظف هستند، ویدیوهای وایرال‌‌شده‌ی‌ این گروه مسلح را در شبکه‌های اجتماعی دیدند، اقدام به بازداشت آنان کردند. سپس برای جلب توجه کاربران فضای مجازی، عکس‌هایی به‌ ظاهر «پیروزمندانه» از خود در کنار سه موتر گروه «تور بازان» منتشر کردند. همچنین، تصاویر دیگری نیز منتشر شد که اعضای گروه «تور بازان» را در حال بازداشت و در یک اتاق نشان می‌داد.

با این‌که ویدیوهای شلیک هوایی و تصاویر سلاح‌های در دست گردشگران مسلح در شبکه‌های اجتماعی به‌‌طور گسترده منتشر شده و نوع برخی از این سلاح‌ها -از جمله ام‌فورهای مجهز به دوربین شب‌بین- شناسایی شده‌اند، اما تا کنون هیچ نهاد رسمی حکومت طالبان توضیح نداده است که این سلاح‌ها چگونه و از چه طریقی به‌دست این افراد رسیده‌ است. این سکوت، پرسش‌های جدی و نگران‌‌کننده‌ای را درباره‌ی توزیع غیررسمی و خودسرانه‌ی تسلیحات از سوی برخی چهره‌های با نفوذ در درون طالبان مطرح کرده است.

بازداشت گروه موسوم به «تور بازان» سبب ایجاد اختلاف در میان جناح‌های مختلف طالبان شد. در حالی که برخی از طالبان وابسته به جناح قندهار تحت رهبری ملا هبت‌الله آخوندزاده به‌گونه‌ای از این گروه حمایت ضمنی می‌کند، جناح مشرقی طالبان به رهبری سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله و رهبر شبکه حقانی، از بازداشت و خلع‌ سلاح این گروه استقبال کرده است. برخی از طالبان وابسته به حوزه قندهار نیز ابراز داشتند که انتشار عکس‌های بازداشت‌شدگان در فضای مجازی اقدام «نادرستی» بوده و نباید هویت آنان علنی می‌شد.

این طالبان در نورستان مدعی بازداشت گروه «توربازان» شده‌اند/شبکه‌های اجتماعی

در ویدیوهایی که از پارون، مرکز نورستان منتشر شده، موترهای شاسی‌بلند سیاه‌رنگ با آژیرهایی شبیه موترهای رنجر، با سرعت زیاد در سطح شهر در حال حرکت ‌اند و در برخی چهارراهی‌ها چند بار دور می‌زنند؛ صحنه‌هایی که بیشتر به نمایش موتر شباهت دارد تا یک سفر تفریحی.

در پی این تحولات، سیف‌الاسلام خیبر، سخن‌گوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت طالبان در صفحه‌ی رسمی خود در ایکس نوشت: «جوانانی که روز گذشته با سلاح برای تفریح به ولایت نورستان رفته بودند، با تیراندازی هوایی موجب بی‌نظمی در آن‌جا شدند، از سوی ریاست امر به معروف و نهی از منکر، و سمع شکایات در هماهنگی با قوماندانی امنیه خلع سلاح و دستگیر شدند.»

او جزئیات بیشتری ارائه نکرد و توضیح نداد که این افراد چگونه مسلح بوده‌اند و سلاح‌ها را از کدام منبع تهیه کرده‌اند.

پس از موج انتقادات در فضای مجازی، برخی از نیروهای طالبان عکس‌های منتشر و ادعا کردند که «تور بازان» واقعی یعنی شاهین‌های سیاه در واقع نیروهای استخبارات این گروه و نیروهای انتحاری آنان هستند؛ نه آن‌ عده جوانانی که در نورستان اقدام به شلیک هوایی کردند. به نظر می‌رسد، طالبان سعی کردند مالکیت معنوی عنوان «تور بازان» را به نیروهای خود نسبت دهند و افکار عمومی را از اصل ماجرا منحرف کنند.

پس از این حواشی، شماری از طالبان حوزه قندهار چندین قطعه عکس از نورستان منتشر کردند که در آن‌ها افرادی با لباس سیاه در حال جمع‌آوری زباله‌های به‌جامانده از گردشگران داخلی هستند. در توضیح این عکس‌ها نوشته شده بود که این فرهنگ واقعی مردم قندهار است. این اقدام به‌ نظر می‌رسد تلاشی برای تطهیر چهره‌ی باشندگان قندهار پس از موج انتقادها نسبت به شلیک‌های هوایی در نورستان باشد.

گروه «توربازان» با موتر و سلاح‌های که جهت تفریح به نورستان رفته بودند/شبکه‌های اجتماعی

یکی از ضعف‌های ساختاری در حکومت طالبان، نبود یک نظام شفاف، رسمی و قابل پیگیری برای ثبت و توزیع تسلیحات است. در حالی که طالبان مدعی ‌اند تنها به نیروهای خود سلاح می‌دهند، واقعیت میدان نشان می‌دهد که برخی افراد بدون یونیفورم نظامی، اما وابسته به حلقه‌های قدرت، به سلاح‌های پیشرفته، از جمله سلاح‌های امریکایی دسترسی دارند. نبود نظارت، زمینه‌‌ساز فساد و سوء‌استفاده از منابع تسلیحاتی شده و طالبان نیز پاسخ شفافی در این باره ارائه نمی‌دهند.

طالبان و هواداران‌شان علاقه زیادی به شلیک و نشانه‌زنی با سلاح دارند و این اقدام به یکی از تفریح‌های رایج آنان بدل شده است. گروهی که پس از سقوط نظام جمهوریت به انبارهای تسلیحاتی دست یافت، بخش قابل‌توجهی از سلاح‌ها را یا غارت کردند یا در انبارهای شخصی نگه داشتند. برخی از فرماندهان این سلاح‌ها را فروخته‌اند و برخی دیگر به‌‌صورت مخفیانه حفظ کرده‌اند.

تفریح با سلاح تنها محدود به نورستان نیست. در گزارش‌های پیشین، از جمله در رسانه «اطلاعات روز» نیز آمده بود که مقام‌های ارشد طالبان، از جمله وزیران کابینه، به‌‌طور رسمی در سفرهای تفریحی خود از شلیک با سلاح به‌عنوان سرگرمی استفاده می‌کنند.

این در حالی‌ است که افغانستان تحت حاکمیت طالبان، تحت تحریم تسلیحاتی قرار دارد و هیچ کشور رسمی حاضر به فروش سلاح به این گروه نیست. استفاده بی‌رویه از تسلیحات باقی‌مانده از نظام جمهوریت می‌تواند ذخایر نظامی طالبان را در درازمدت فرسوده کند، بدون آن‌که امکان جایگزینی آن‌ها وجود داشته باشد.

از سوی دیگر، این رفتارها به‌‌طور مستقیم فرمان ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان را نیز نقض می‌کند؛ فرمانی که در آن از نیروهای طالبان خواسته شده بود از سلاح‌های بیت‌المال به‌‌شدت مراقبت کرده و از استفاده شخصی یا تفریحی از آن‌ها پرهیز کنند.

شلیک‌های شادیانه در نورستان یادآور صحنه‌هایی است که در دوران نظام جمهوریت نیز دیده می‌شد؛ اما طالبان که در گذشته این رفتارها را نشانه‌ی بی‌نظمی و ضعف حکومت پیشین می‌دانستند، اکنون خود در برابر تکرار همان تجربه‌ها ناتوان ظاهر شده‌اند. این رویدادها نشان می‌دهد که طالبان نه‌‌تنها موفق به مهار چنین رفتارهایی نشده‌اند، بلکه برخی از مقام‌های ارشد این گروه، از جمله وزیران کابینه، خود شلیک و نشان‌زنی با اسلحه را به‌عنوان یکی از تفریح‌های مورد علاقه‌ی‌شان دنبال می‌کنند.