سخنرانی اشرفغنی رییسجمهور افغانستان در نشست فوقالعادهی شورای ملی در قبال گفتوگوهای صلح، روابط با پاکستان و رویارویی با طالبان، روشن، صریح و سنجیده بود. رییسجمهور غنی در سخنرانی دیروزش (ششم ثور 1395) دوستان و دشمنان افغانستان را تعریف کرد و در مورد گفتوگوهای صلح با طالبان، خواستها و ادامهی روابط با پاکستان، برخورد با طالبان و اصلاحات و جدیت در مجازات تروریستان حرفهای واضحتر از قبل را ایراد کرد. اما اکنون پرسش این است که سخنان تازهی رییسجمهور چه بود؟ آیا تغییری در پالیسی افغانستان اعلام شد؟ و مهمتر اینکه آیا این سخنان به تعبیر ارگ ریاستجمهوری تاریخی بود؟
دوستان و دشمنان افغانستان
رییسجمهور غنی در بخشی از سخنرانی دیروزش دوستان و دشمنان افغانستان را تعریف کرد. او دوستان و دشمنان افغانستان را چنین تعریف کرد: «همهی شهروندان کشور اعم از طرفداران نظام، بیطرفان و اپوزیسیون سیاسی حکومتند که دارای دیدگاه و مواضع مختلف سیاسی هستند، اما به منافع علیای ملی پایبندی دارند و در حد توان خود از آن حفاظت و حراست میکنند. دشمنان افغانستان آنانیاند که از احساسات پاک مذهبی جوانان ما سوءاستفاده میکنند و خودشان بخشی از مافیای مواد مخدربوده، و از این راه به ثروت اندوزی و عشرت مشغولند. دشمنان افغانستان عبارتاند از گروههای اجیر خارجی مانند داعش، القاعده و گروههای آدمکُش حقانی و برخی از طالبان که از ریختن خون هموطنان خود لذت میبرند و به جنگ و دهشتافگنی ادامه میدهند.» غنی درحالی دوستان و دشمنان افغانستان را تعریف کرد که قبل از این انتقادات گستردهیی مبنی بر اینکه از دید رییس دولت دشمن ما کیست، وجود داشت و مردم توقع داشت که حکومت از دشمنان مردم افغانستان تعریف روشن ارائه کند. اما تعریفی که غنی ارائه کرد، این ابهام را واضح نکرد که دشمن کیست؟ او برخی از طالبان را دشمن قلمداد کرد، اما مشکل این تعریف اینجاست که همچنان این دشمن قابل تفکیک و شناسایی نیست و چیزی از ابهامی که در مفهوم دشمن در چند سال گذشته وجود داشت، نکاسته است. افزون بر این، آنچه برای همه روشن است که دشمن بزرگ و فعال ما طالبان است نه داعش و القاعده. غنی با ذکر نام این گروهها و حداقلی ساختن طالبان بهعنوان دشمن با ذکر برخی از طالبان بهعنوان دشمن، همچنان تعریف روشن و منطقپسندی از دشمن ارائه نکرد. او با این تعریف بهنحوی سعی کرد که دشمن آشکار دولتش را همچنان بیتعریف بگذارد.
جنگ و صلح با طالبان
غنی درسخنرانی دیروزش از اصطلاحات متعدد و متفاوتی برای طالبان استفاده کرد. «باغیان عصر، طالبان شرارتپیشه، باغیان، محاربان و دشمنان ملت» اصطلاحاتی بودند که غنی در مورد طالبان بهکار برد. در حالی که رییسجمهور غنی در بخشی از سخنان خود بخشی از طالبان را دشمن خواند؛ اما در عینحال از به کاربردن صریح و روشن این اصطلاح که طالبان «تروریست» اند، ابا ورزید و در بخشی از سخنان خود گفت که «این گروه تروریست»؛ گروهی که درسخنان رییسجمهور مشخص نشد منظور از آن شبکهی حقانی بود یا طالبان. هر چند که رییسجمهور با بهکاربردن واژههایی چون جنایتپیشگان، یاغی و باغی؛ حرفهای روشنی برای مخاطبان داخلی معتقد و روستانشین ارائه کرد، اما او همچنان از تروریست خطاب کردن طالبان خودداری کرد و در سخنرانیاش طالبان را تروریست قلمداد نکرد.
بااینوجود رییسجمهور از جنگ و نابودی طالبان سخن گفت و دروازهی صلح را مقید به زمان ساخت. او در سخنرانی دیروزش از پاکستان خواست که دیگر طالبان را برای گفتوگو نیاورد و روشن کرد که با طالبانی که همکاری با شبکههای تروریستی خارجی را قطع نکنند و قانون اساسی افغانستان را نپذیرند، صلح نخواهد کرد. هر چند که غنی از پاکستان خواست که تلاشهایش برای وادار کردن طالبان به گفتوگو را متوقف کند، اما همچنان بر گفتوگو با طالبان تأکید کرد و محدود ساخت که فقط به تلاشهایی صلحجویانهیی ادامه خواهد داد که از طریق دولت افغانستان انجام شود. غنی هرچند که زمان مشخصی را برای پایان فرصت گفتوگو و بسته شدن دروازهی صلح مشخص نکرد، اما به رقیبان سیاسی و منتقدان داخلی این امکان را فراهم کرد که روزی با توسل به حرفهای خودش دروازهی شورای عالی صلح را ببندند و پایانی برای تلاشهای چندینسالهی حکومت متصور باشد.
خواست روشن از پاکستان
غنی در سخنرانی دیروزش از پاکستان خواست که بر بنیاد تعهداتش در نشستهای گروه هماهنگی چهارجانبه عمل کند و علیه تروریستان که بهروایت اطلاعات دوستان بینالمللی، اعترافات پاکستانیها و اطلاعات حکومت افغانستان در داخل خاک پاکستاناند، اقدام نظامی کند و بر سیاست تروریست خوب و تروریست بد پایان دهد. غنی همچنان به پاکستان هشدار داد که علیرغم آرزوی حکومت افغانستان برای همکاریهای منطقوی اگر پاکستان مطابق به اصول منشور ملل متحد مبنی برعدم حمایت از گروه های تروریستی بر علیه کشور ثالث دست بر ندارد و علیه آنان اقدام نظامی نکند، افغانستان به شورای امنیت سازمان ملل متحد شکایت خواهد کرد و دست به اقدامات دیپلماتیک بینالمللی خواهد زد.
رییسجمهور همچنان درسخنرانی دیروزش قاطعانه از مجازات باغیان و تروریستان حمایت کرد و از معافیت بیموجب تروریستان در گذشته نیز انتقاد. او وعده سپرد که تمامی احکام مربوط به مجازات تروریستان را اجرا خواهد کرد و برای اصلاح قضا و مبارزه با فساد تلاشهای جدی انجام خواهد داد.
حالا با توجه به محورهای مهم سخنان دیروز رییس جمهور، آنچه روشن است این است که: این سخنان تاریخی نبود. بحث اینکه دشمن کیست، هنوز روشن نیست و رییسجمهور از نام بردن واضحترین و بزرگترین دشمن افغانستان خودداری کرد. طالبان را تروریست ندانست و نگفت که ضمانت اجرایی سخنان و تعهداتش چیست. رییسجمهور با وجودیکه دشمنان افغانستان را تعریف کرد اما به نیروهای امنیتی که انتظار داشتند دستور تازهیی در این سخنرانی در قبال دشمنان صادر شود، چیزی نگفت.
با توجه به انتقادات گسترده و پیهم سیاستمداران، مردم و کاربران شبکههای اجتماعی از اشتباهات سیاسی حکومت وحدت ملی در جبهات جنگ علیه تروریسم و مصالحه و تسامح با طالبان در یکونیم سال گذشته و با توجه به فاجعهی هولناک تروریستی بر ریاست محافظت از رجال برجسته، بهنظر میرسد که سخنان دیروز رییسجمهور غنی بیشتر بهمنظور کاهش انتقادات در افکار عمومی و برای شانهخالی کردن از اشتباهات سیاسی یکونیم سال گذشته ارائه شد تا یک سخنرانی به معنای واقعی کلمه تاریخی و سرنوشتساز. اما آنچه چگونگی این سخنرانی را مشخص خواهد کرد، اقدامات عملی حکومت پس از این سخنرانی است. عملکرد دولت در جبهات جنگ، تلاشهای صلح، هماهنگی داخلی و مجازات متهمان به حملات تروریستی و دهشتافگنی روشن خواهد کرد که سخنرانی دیروز تاریخدار بود یا تاریخی.