انتخابات به‌زودی پایان می‌یابد. حدود شصت روز فرصت داشتیم. حد‌اقل شصت تا مهم‌ترین سوال‌ها را فرمول‌بندی کنیم و از نامزدهای ریاست جمهوری در موقعیتی که نیازمند رای ما بودند- یعنی در مهربان‌ترین موقعیت ممکن‌شان- بپرسیم. قناعت نکنیم که نامزدها حرف‌های کلی را به عنوان برنامه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی‌شان به خوردمان بدهند و اعتراف بر وجود حد‌اقل شعور را از ما دریغ کنند. بخشی از این سوال‌ها مطرح شدند و بخشی هم نشدند. اکثر نامزدها فداکارانه بر این اصل وفادار ماندند که ملت را بی‌شعور تشخیص دهند. آن‌ها به برخی سوال‌ها پاسخ روشن نمی‌دادند، چون موضوع خیلی کلان‌تر از سطح «رییس جمهور» تلقی می‌شد؛ مانند مسأله‌ی دیورند، و به برخی سوال‌ها پاسخ روشن نمی‌دادند، چون موضوع خیلی کوچک بود و آن‌ها خیلی بزرگ‌تر از حل مسایل کوچکی مثل دانشگاه و پوهنتون. اما نفس انتخابات، نفس این ناگزیر بودن مدعیان قدرت به قناعت دادن مردم، امر نیکی است و می‌بایست قوام یابد و به ملکه‌ی ما افغان‌ها تبدیل شود. هم‌زمان با این، آهسته آهسته یاد می‌گیریم که هیچ مسأله‌ای پیچیده نیست، اگر آن را به اجزای کوچک‌ترش تقسیم کنیم و جز‌به‌جز حل کنیم. یاد بگیریم که هر پیچیده‌ای مساوی است به ساده جمع ساده جمع ساده جمع ساده. بنابراین، هیچ مسأله‌ای کوچک نیست، چون هیچ مسأله‌ای به صورت انتزاعی و مجرد وجود ندارد و بخشی از مسأله‌ی بزرگ و پیچیده است. در سیزده سال گذشته و با توجه به آرامی نسبی، می‌شد خیلی از مسایل کوچک را حل کرد. مصداق‌هایی را از میان برداشت که تبر قوم‌گراترین افراطی‌ها را در دو سو دسته می‌دهند. تلویزیونی را که سه ولایت از ولایت‌های افغانستان را بزرگ و دیگر ولایت‌ها را عادی می‌خواند، گوشزد کرد و این را مصداق نفاق قومی دانست. تلویزیون‌هایی را که نفرت مذهبی شیعه علیه سنی و سنی علیه شیعه پخش می‌کنند، گوشزد کرد، هشدار داد و حضور دولت را به عنوان نهاد مشروع اعمال قدرت قانون‌مند تثبیت کرد. کتاب‌های درسی را از نفرت‌پراکنی و تک‌قوم محوری پیرایش کرد. از پخش غرور کاذب ملی به وسیله‌ی کتاب‌های درسی اجتناب کرد و نسل بالنده را با تاریخ واقعی و افتخارات واقعی وطن‌شان آشنا کرد. اما آشکار است که سوال‌های این بار، کارزار انتخاباتی این بار حرفه‌ای‌تر از دو انتخابات پیش به نظر می‌آیند. نامزدها هم بهتر شده‌اند. دیگر فریب دادن ذهنیت عامه به‌آسانی دو دور قبلی برای‌شان نیست و این یعنی به‌رغم تمام دشواری‌ها، ملت باسواد‌تر شده است.
کاکا سیل بین
·