- واشنگتن پست ـ امی فریس روتمن و سید صلاح‌الدین
یادداشت: این مطلب در 16 آپریل منتشر شده است.
برای بسیاری از زنان در افغانستان، گفت‌وگوهای صلح میان ایالات متحده و طالبان یادآور تاریک‌ترین روزهای زندگی‌شان است؛ دورانی که طالبان زنان را از حقوق اولیه‌ی‌شان محروم کرده بودند.
رژیم طالبان دختران را از رفتن به مکتب منع کرده بود. زنان حق کار نداشتند. وقتی از خانه بیرون می‌شدند باید از فرق سر تا نوک پا پوشیده می‌بودند و یک محرم مرد باید آن‌ها را همراهی می‌کرد. برای زنان افغان، بیرون‌زدن یک تار مو، شلاق مامور امر به معروف و نهی از منکر طالبان را به همراه داشت.
مذاکرات صلح که حکومت اشرف غنی تا کنون از آن کنار گذاشته شده است، می‌تواند طالبان را به قدرت بازگرداند.
رولا غنی، همسر آقای غنی و بانوی اول افغانستان در قامت یک صدای قوی در خصوص مذاکرات و نقش زنان در آن ظاهر شده است. او کار می‌کند تا به قول خودش «به سنگ کوچکی که زیر کوزه قرار می‌دهید تا به زمین نیفتد، تبدیل شوم. این چیزی است که من برای زنان افغان انجام می‌دهم.»
همراهی او با زنان افغان، جنبش‌های مردمی زنان را در سراسر کشور که با کارزار آنلاین اصرار دارند زنان افغان به عقب بر نمی‌گردند، تقویت کرده است.
رولا غنی در مصاحبه‌ای در اتاقش، در داخل کاخ ریاست‌جمهوری در مرکز کابل، جایی که نگرانی‌های امنیتی بانوی اول 70 ساله را به باغ‌های معطر و پیاده‌روهای آراسته با گلش محدود کرده است، میگوید: «من متوجه شدم که به عنوان بانوی اول، از بعضی امتیازات برخوردارم.»
افغانستان با زنان راه‌یافته به حکومت و دانشگاه‌ها، گروه‌های حقوق‌بشری پیشرو و پایتخت مملو از مردان و زنان کافه‌نشین، به طور چشم‌گیری از زمان حکومت طالبان در اواخر دهه‌ی 1990 تغییر کرده است.
در‌حالی‌که به درخواست ایالات متحده و ناتو برای شمولیت زنان در میز گفت‌وگو اعتنایی صورت نگرفت، بانوی اول می‌خواهد که صدای زنان در روند صلح شنیده شود.
خانم غنی که زبانش اندکی آهنگ فرانسوی ـ یادگار زندگی در لبنان و تحصیل در پاریس ـ دارد، میگوید: «ما شاهد کار واقعی برای درک اینکه زنان واقعا خواهان چه چیزی هستند، نیستیم. اینکه افکار آن‌ها چیست؟ اولویت‌های آن‌ها چیست؟ و از نظر آن‌ها موانع سد راه صلح چیست؟»
فعالان زن افغانستان می‌گویند که تمرکز گفت‌وگوهای صلح ایالات متحده ـ خروج سربازان خارجی از افغانستان و تلاش‌های ضد تروریسم ـ آن‌ها را از این روند محروم کرده است. در عکس‌های مذاکرات ایالات متحده و طالبان در دوحه‌ی قطر، زنی به چشم نمی‌خورد. در گفت‌وگوها میان کارگزاران قدرت افغانستان و طالبان در مسکو، تنها دو زن در میان 42 مرد بر سر میز گفت‌وگو حضور داشتند و در ماه جاری هنگامی که زلمی خلیل‌زاد فرستاده‌ی امریکا برای مصالحه‌ی افغانستان، نشست سطح‌بالایی را در کابل با رییس‌جمهور افغانستان و جنرال اسکات میلر، فرمانده ارشد ایالات متحده در افغانستان برگزار کرد، حتا یک زن هم حضور نداشت.
این وضعیت ممکن است روز جمعه در دوحه تغییر کند. در فهرست اعضای هیأت افغان که روز سه‌شنبه اعلام شد، نام زنان دیده می‌شود و سخن‌گوی طالبان نیز روز دوشنبه گفت که هیأت آن‌ها نیز شامل زنان خواهد بود. مشخص نیست که آیا زنان دو جانب در گفت‌وگوها شرکت خواهند کرد یا خیر.
طالبان گفته است که حالا از حقوق زنان از جمله حق تحصیل، تا زمانی که در چارچوب اصول اسلامی باشد، حمایت می‌کند. این اظهارات با واکنش مخالف زنان و مردان افغان که می‌گویند این موضع جای بسیاری برای تفسیر دارد، مواجه شده است.
برای رسیدگی به نگرانی‌های زنان افغانستان، دفتر بانوی اول و سازمان‌های زنان در ماه آگست یک نظرسنجی را برای بررسی دیدگاه‌های 15 هزار زن در 34 ولایت افغانستان، از جمله مناطق تحت کنترل و منازعه‌ی طالبان، به راه انداختند.
نشست‌ها متفاوت بود. زنان ولایت هلمند در جنوب افغانستان گفتند که آموختن، خواندن و نوشتن یگانه راه برای رسیدن به صلح است. زنان ولایت سمنگان در شمال افغانستان خواستار شنیده‌شدن صدای‌شان توسط جامعه‌ی جهانی شدند. زنان ولایت کنر در شرق افغانستان، جایی که تقریبا اکثر اشتراک‌کنندگان نشست با چهره‌های پوشیده با نقاب حاضر شده بودند، خواستار نقش‌شان در روند صلح شدند، زیرا آن‌چنان‌که این زنان در اعلامیه‌ی توییتری خود نوشته بودند «چه طالب و چه سرباز، فرزند یک زن است.»
با این‌حال، همه از تلاش‌های خانم غنی استقبال نمی‌کنند. ماه گذشته زمانی که دفتر بانوی اول ده‌ها هزار دالر را برای زنان فقیر در ولایت ننگرهار توزیع کرد، اعضای طالبان پول را به چنگ آوردند و آن را آتش زدند. مقامات محلی نیز این حرکت را با دیده‌ی شک نگریستند و آن را یک مانور سیاسی به نفع رییس‌جمهور غنی که در سال جاری در پی انتخاب مجدد برای ریاست جمهوری است، خواندند.
پروژه‌ی شش ماهه‌ی دفتر بانوی اول منجر به برگزاری کنفرانسی در پایتخت افغانستان با حضور 3500 زن شد. این کنفرانست در ماه فبروری برگزار شد. زنان زیر خیمه‌ی بزرگی که برای لویه‌جرگه، یک گردهمایی سنتی برای رایزنی و تصمیم‌گیری، مورد استفاده قرار می‌گیرد، جمع شدند.
خانم غنی در مصاحبه‌اش با اشاره به این کنفرانس، در‌حالی‌که لبخند کوچکی بر صورتش نقش می‌بندد، میگوید: «کمی سخت بود.»
در آن کنفرانس، زنان افغانستان در کنار بانوی اول و رییس‌جمهور این کشور، خواستار آتش‌بس فوری و حمایت و محافظت از حقوق‌شان شدند. بعدا اشتراک‌کنندگان این کنفرانس حال و هوای خیمه را اعتراضی-مقاومتی توصیف کردند.
اما این تلاش‌ها از سوی دولت ایالات متحده و یا هم طالبان، پاسخی نگرفت.
حالا که دور بعدی مذاکرات بین‌الافغانی و هنوزهم بدون حضور دولت افغانستان، در دستور کار است، گروهی متشکل از 40 زن که متعلق به شبکه‌ی زنان افغان هستند، برای سفر به دوحه آماده می‌شوند. این در حالی است که فقط پنج نفر آن‌ها به طور رسمی دعوت شده‌اند.
وژمه فروغ، عضو شورای عالی صلح میگوید: «ما ناراضی و خواهان [اشتراک] زنان بیشتری بودیم.» او می‌افزاید که همه‌ی 40 زن ویزای قطر را دریافت کرده‌اند. او میگوید: «هنوز روشن نیست که ما در میز گفت‌وگو می‌نشینیم یا خیر، اما ما می‌خواهیم که در آن‌جا حضور فیزیکی داشته باشیم.»
فعالان حقوق زن می‌ترسند که مبادا اظهارات ایالات متحده به شمول اظهارات خلیل‌زاد مبنی بر اینکه حقوق زنان باید در هرگونه توافق‌نامه‌ی صلح محافظت شود، در سطح اظهارات باقی بماند.
ماری اکرمی رییس شبکه‌ی زنان افغان میگوید: «همان‌طور که دیده‌ایم، امریکایی‌های سیاست، آجندا و نقشه‌ی خود‌شان را دارند، ولی ما به آن‌ها گفته‌ایم که توافق صلح بدون زنان، هیچ توافق نیست.»
هنگامی که شرل بنارد، همسر امریکایی خلیل‌زاد مطلبی را درباره‌ی زنان افغان نوشت، دیدگاه‌هایش به صورت گسترده‌ای به عنوان دیدگاه همسرش بازتاب یافت. بنارد در مطلبش برای نشنال انترست در واشنگتن، گفته بود که زنان افغان باید برای حقوق‌شان سخت کار کنند؛ درست مانند زنان غربی و بیش از این بر پول و ترحم خارجی متکی نباشند.
واکنش زنان افغانستان آکنده از خشم بود.
پلوشه حسن، رییس اجرایی مرکز آموزشی زنان افغان در پاسخ به خانم بنارد نوشت: «ما مدت‌ها قبل از اینکه ارتش امریکا بیاید برای حقوق‌مان مبارزه می‌کردیم و پس از خروج آن نیز به مبارزه ادامه می‌دهیم.»
زنان افغان شاید بتوانند در لویه‌جرگه‌ی پیش رو که رییس‌جمهور خواستار برگزاری آن با حضور 30 درصدی نمایندگان زن شده است و یا انتخابات ریاست‌جمهوری ماه سپتامبر، صدای خود را بلند کنند.