حدود هفتاد روز تا برگزاری انتخابات و یک هفته تا آغاز پیکارهای انتخاباتی ریاستجمهوری زمان باقی است. با نزدیکشدن انتخابات نگرانیها نیز بیشتر میشود. چند نگرانی بزرگ انتخابات ریاستجمهوری را تهدید میکند: نگرانی از مدیریت درست انتخابات توسط کمیسیون انتخابات؛ تأمین امنیت انتخابات در شرایطی که ناامنیها روزافزون است؛ دخالت حکومت در انتخابات و چندین نگرانی کوچک و بزرگ دیگر. بیشترین نگرانی اما ترس از دخالت و سوءاستفادهی حکومت در روند برگزاری انتخابات است. در تازهترین مورد، گروه حمایت از انتخابات از رهبران حکومت وحدت ملی خواسته است که از دخالت در کمیسیونهای انتخاباتی خودداری کنند. رهبران فعلی حکومت باید اطمینان بدهند که برای کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون رسیدگی به شکایات انتخاباتی اختیارات و صلاحیتهای مستقلانه داده میشود تا این کمیسیونها روند انتخابات را مدیریت کند. نهادهای ناظر انتخابات نیز بیشتر نگران همین مسأله است.
این نگرانیها از کجا میآید؟ هیچ انتخاباتی هنوز در افغانستان بدون مشکل برگزار نشده است. تقلب، دخالت حکومت و ناتوانی در مدیریت انتخابات برای مردم یک تجربهی تلخ و آشنا است. انتخابات ریاستجهموری سال 2014 و انتخابات پارلمانی سال گذشته، دو انتخابات که هنوز پروندهی آن باز بوده و مشکلات آن بر زندگی مردم سایه افکنده است. کمیسیون مستقل انتخابات نتوانست این دو انتخابات را سالم برگزار کند. در نتیجه این نگرانی وجود دارد که دوباره افغانستان در دام یک بحران بدتر انتخاباتی گرفتار شود. به همین دلیل، این نگرانیها بهجا است. کمیسیون کارهای بسیاری روی دست دارد که باید تا حالا بخش زیادی از آن را پیش میبرد. ناکامی کمیسیون در سروسامانبخشیدن به کارهای این نهاد براساس تقویم انتخابات، آن را آسیبپذیر کرده است.
نگرانی دوم که هرازگاهی خبرساز میشود، امکان سوءاستفاده از منابع دولتی در خدمت یک تکت مشخص انتخاباتی است. این نگرانی فراگیرتر است. گروه حمایت از انتخابات افغانستان تأکید کرده است که زمینهی رقابت یکسان برای دیگر نامزدان انتخابات ریاستجمهوری باید وجود داشته باشد. هفتهی پیش سفیر آمریکا در کابل نیز گفت نامزدان ریاستجمهوری از امکانات دولتی در کارزارهای انتخاباتی استفاده نکنند. روشن است که این خواست متوجه رهبران حکومت وحدت ملی است. شورای تشریک مساعی نامزدان ریاستجمهوری که متشکل از چندین تکت انتخاباتی است، بارها رهبران حکومت وحدت ملی، بهویژه تیم انتخاباتی دولتساز را متهم به سوءاستفاده از امکانات دولتی در مسیر انتخابات و کمپاین پیش از وقت کردهاند. عزل و نصبهای دولتی، سفرهای نمایشی ولایتی و برگزاری نشستهای نمایشی عمدهترین این انتقادهایی است که سران حکومت را نشانه میگیرد.
موضوع کمپاین پیش از وقت بسیار روشن است. متاسفانه تکتهای انتخاباتی هرکدام در وسع توانشان قانونشکنی و هنجارشکنی انتخاباتی کردهاند. البته دست تکتهایی که در رأس حکومت هستند، در این هنجارشکنیها بازتر بوده است. کمیسیون مستقل رسیدگی به شکایتهای انتخاباتی هم اعلام کرده است که شکایتهایی در مورد راهاندازی مبارزات انتخاباتی قبل از وقت را دریافت کرده است. این کمیسیون همچنان از نامزدان انتخابات ریاستجمهوری خواسته است که از راهاندازی مبارزات پیش از وقت خودداری کنند.
مدیریت گامبهگام انتخابات خواست جدی مردم است؛ هم در زمینهی حفظ استقلال کمیسیون انتخابات و هم در جهت برگزاری سالم و درست انتخابات. البته فراموش نکنیم برگزاری انتخابات سالم تنها وظیفهی کمیسیون مستقل انتخابات نیست. نامزدان ریاستجمهوری، حکومت و نهادهای بیطرف داخلی و بینالمللی نیز وظیفه دارند در این راه از هیچ کمکی دریغ نکنند.
افغانستان یکبار در سال 2014 در انتخابات ریاستجمهوری تا مرز بحران داخلی پیش رفت. بحران احتمالی با پادرمیانی امریکا پایان یافت؛ اما هیچگاهی تأثیر منفی آن از سر مردم دست برنداشت. انتخابات پارلمانی سال گذشته نیز یک تجربهی ناکام در عرصهی انتخابات بود. بنابراین، دستکمگرفتن این هشدارها و نگرانیها، امکان یک شکست دیگر را رقم خواهد زد.
نظر ما این است که مردم تمام رفتارهای نامزدان و کمیسیون انتخابات را به دقت زیر نظر بگیرند. کسی نمیتوانند مردم را دور بزنند. خواست مردم یک انتخابات سالم و شفاف است. زیر سوالبردن استقلال کمیسیون انتخابات، سوءاستفاده از منابع دولتی به سود یک جناح و تکت انتخاباتی مشخص و نادیدهگرفتن هشدارهای نهادهای بیطرف، نگرانی اصلی مردم و خط قرمزشان است.