مرکز ویژه‌ی تأیید شناسنامه‌های کاغذی در روزهای نخست کاری‌اش با بی‌نظمی، هرج‌ومرج و سرگردانی‌های زیادی همراه است. آنچه که مسئولان این اداره‌ی نوتأسیس به‌صورت تخمینی می‌گویند، در نخستین روزهای کاری، به‌ویژه در سه روز نخست، هر روز بیش‌تر از سه‌هزار نفر به این اداره مراجعه کرده‌اند که به‌نظر آنان بیش‌تر از ظرفیت سنجیده‌شده‌ی این مرکز است و کار را برای آنان دشوار کرده است.
تجمع بی‌پیشنه‌ی مردم در کوچه‌ی منتهی به دروازه‌ی این مرکز و نبود نظم در داخل، شکایت مردم را برانگیخته است. در داخل حیاط این مرکز، چوکی‌های که برای مراجعه‌کنندگان در پیش کلکین اتاق‌های کاری چیده شده است، خالی است و گنجایش مراجعه‌کنندگان را ندارد. مسئولان با همکاری نیروهای امنیتی، از دروازه‌ی عمومی شناسنامه‌ها را می‌گیرند و پس از تأیید، نام‌ها را با بلندگو اعلام می‌کنند. هرج‌ومرج و بی‌نظمی باعث شده است که نیروهای امنیتی و شهروندان از نگاه امنیتی نیز نگران باشند.
سروصدا، جنجال و رفت‌‌وآمد کارمندان زیاد، اما به‌نظر می‌رسد کار کم است و کند پیش می‌رود. نظر به آنچه که مشاهده می‌شود، این اداره تا هنوز آمادگی لازم برای کار پرسرعت و با سهولت را ندارد. از جانب دیگر این اداره در روزهای نخست کاری‌اش با مراجعه‌ی بیش از ظرفیت روبه‌رو شده است. ازین‌رو نظم، آمادگی و سرعت در کار از سوی کارمندان در استفاده از امکانات با چالش‌های زیادی روبه‌رو است. برخی از منابع از موجودیت فساد و عوامل آن در این مرکز در نخستین روزهای کاری آن نیز گفته‌اند.
مراجعه‌کنندگان از وضعیت کنونی شاکی‌اند و می‌گویند که وضعیت در مرکز جدید بدتر از قبل شده است. شماری از آنان مسئولان این مرکز را به فساد و رشوه‌ستانی متهم می‌کنند و می‌گویند خود مسئولان در ایجاد هرج‌ومرج و بی‌نظمی دست دارند تا زمینه‌ی فساد را مهیا کنند.
خال‌محمد و پدرش از ولایت قندوز آمده‌اند. او میگوید، پدرش مرض سرطان دارد و می‌خواهد او را برای تداوی به خارج از کشور ببرد، اما سه روز است که به‌خاطر تأیید شناسنامههایشان در اداره‌های ثبت احوال نفوس سرگردان است. خال‌محمد میگوید که از سوی مسئولان به او گفته شده که شناسنامههایشان گم شده است و اکنون هیچ نمی‌دانند که دوباره دریافت خواهند کرد یا خیر: «کار خود همین مسئولان است، می‌خواهند رشوه بگیرند. می‌گویند گم شده است. حیران ماندیم که چه کنیم. پیسه تمام کدیم. سه روز است سرگردان استیم. کسانی پیسه می‌دهند یا واسطه دارند کارشان زود تمام میشه.»
کارمندان، انبوهی از شناسنامه‌ها را دست‌به‌دست می‌کنند. گاهی با مراجعه‌کنندگان درگیر می‌شوند. در بین مراجعه‌کنندگان عده‌ای از زنان و مردان سالخورده نیز شامل‌اند که به‌خاطر ناتوانی یا مریضی‌شان به داخل حیاط راه یافته‌اند. شماری از آنان می‌گویند که شناسنامههایشان از دو-سه روز به این‌سو گم است.
شهناز رضایی، یکی از مراجعه‌کننده‌ها میگوید که کار تأیید شناسنامه در این اداره کندتر از روند قبلی است. او از برخورد خشونت‌آمیز و فسادآلود کارمندان و نیروهای امنیتی نیز شکایت دارد. او میگوید که شماری از مراجعه‌کنندگان با کمک دوستانی که دارند در داخل راه داده می‌شود، اما با دیگران با خشونت برخورد می‌شود. «پیش از این در یک روز تأیید می‌شد، اما اکنون سه روز است که تذکره‌های ما تایید نشده است. کمیشن‌کاری و فساد وجود دارد.»
رویینا شهابی، سخن‌گوی اداره آمار و ثبت احوال نفوس، موجودیت فساد در این مرکز را رد می‌کند و میگوید این مرکز به هدف شفافیت و سرعت در کار ایجاد شده است، اما اکنون در روزهای نخست کاری قراردارد و در آینده‌ی نزدیک وضعیت به حالت عادی برمی‌گردد.
خانم شهابی میگوید که این اداره با سنجش ظرفیت روزانه دوهزار نفر به کارش آغاز کرده است، اما اکنون بیش از سه‌هزار نفر مراجعه‌کننده دارد. او میگوید حدود هزار نفر از مراجعه‌کننده‌ها، به‌صورت اشتباهی از روی ناآگاهی به این مرکز مراجعه می‌کنند و نوعی شلوغی را بار آورده است: «شماری زیادی آنان که پیش از این شناسنامههایشان را در روند قبلی در اداره آمار و ثبت و احوال نفوس تحویل داده‌اند، در همان‌جا باید مراجعه کنند. اما این‌ها اشتباها به این‌جا می‌آیند.»
برخی از منابع دیگر از درون این اداره که نمی‌خواهند از آنان نامی در گزارش گرفته شود، به اطلاعات روز میگوید که در درون و بیرون اداره آمار و ثبت احوال نفوس کسانی هستند که نمی‌خواهند بازار رشوه‌ستانی و کمیشن‌کاری‌شان سرد شود. از این‌رو هرج‌ومرج راه می‌اندازند تا این اداره را نیز به مرکز فسادشان تبدیل کنند.
روش کار در این مرکز چگونه است؟
روند کاری در این مرکز با سیستم الکترونیکی عیار شده است. اکنون که کم‌تر از یک هفته از آغاز کار این اداره می‌گذرد، این روند با وجود جنجال‌های زیاد در سه مرحله‌ی عمده جریان دارد. «حدود 70» دستگاه الکترونیکی با بیش از 80 کارمند در حدود 12 اتاق جا‌به‌جا شده است. دو اتاق برای زنان اختصاص یافته است. روی دروازه‌ی هر اتاق نام چند ولایت نوشته شده است. اما تا کنون کار ولایت‌ها جدا نشده، بلکه عمومی کار می‌کنند.
تمام کتاب‌های اساس شناسنامه‌ها از سراسر کشور، درج دستگاه‌های الکترونیکی است که کارمندان با درج دست‌کم شش شناسه از شناسنامه‌ها در آن، آن‌ها را ثبت و راجستر می‌کنند. این اولین مرحله‌ی کار در این مرکز است که حداکثر سه دقیقه زمان می‌برد. اما جنجال از آن‌جا آغاز می‌شود که دستگاه شناسنامه‌ها را نشناسد یا درست تشخیص ندهد.
پس از آن کار روی مرحله‌های بعدی آغاز می‌شود. اگر دستگاه شناسنامه‌ها را درست نشناسد به بخش تماس به ولایات راجع می‌شود تا از طریق تماس تلفنی با مأموران ولسوالی‌ها و ولایات تأیید شود. اگر در این مرحله نیز تأیید نشود و یا مشکلات تماس وجود داشته باشد، به بخش تحلیل و ارزیابی که مقر آن در خود اداره آمار و ثبت احوال نفوس است راجع می‌شود. کمیته‌ی تحلیل و ارزیابی با توجه به معیارهای مسلکی از روی نمونه‌ی امضای مأموران محلی، نوعیت فورم، مهر و عکس، جعلی‌بودن یا نبودن آن را تشخیص می‌دهند، در نهایت تایید یا رد می‌کنند.
مسئولان مرکز در هنگام تشریح این سه مرحله، از شفافیت، سرعت و موثریت روند کاری اطمینان می‌دهند. اما برخی از کارمندان که نمی‌خواهند مصاحبه‌ی رسمی داشته باشند به اطلاعات روز می‌گویند گاهی مشکل در این است که دستگاه‌ها کار نمی‌کنند. کارمندان بخش تماس به ولایات گرچند می‌گویند که در جریان سه روز کاری‌شان هیچ ولایتی نبوده‌اند که تماس نگرفته باشند، اما آمار دقیق از کارکردشان ارایه نمی‌کنند. همچنان معلوم نیست که در هر سه بخش عمده اکنون کار روی چه تعداد شناسنامه جریان دارد و چه تعداد شناسنامه تأیید شده است.
خانم شهابی میگوید ممکن است کسانی شناسنامههایشان گویا این‌که گم است در مرحله‌های دوم و سوم رفته باشند. آنچه که به گفته‌ی او نسبتا زمان‌گیر است. او میگوید تعداد شناسنامه‌های که در مرحله‌های دوم و سوم می‌رود کم است و به سرعت و شفافیت صدمه نمی‌زند.
مرکز تأیید شناسنامه‌ها روز شنبه (2 سنبله) گشایش یافت و روز یک‌شنبه (3 سنبله) رسما کارش را آغاز کرد. تایید و تثبیت شناسنامه‌های کاغذی از سال‌های پیش به این‌سو به هدف جلوگیری از جعل و تقلب انجام می‌شود. جنجالی‌بودن این روند بیش‌تر از آن ناشی می‌شود که بنابر آمار رسمی اداره آمار و ثبت احوال نفوس، اکنون حدود 25 میلیون شناسنامه کاغذی توزیع شده است. تنها 205 هزار شهروند در افغانستان شناسنامه الکترونیکی اخذ کرده‌اند. روند توزیع شناسنامه الکترونیکی به‌دلیل مخالفت‌های کلان ملی و قومی اکنون به تعلیق در آمده است.