با شدتگرفتن شیوع ویروس کرونا در کشور، وزارت مالیه اعلام کرده است که بودجه ملی را بهمنظور مبارزه با ویروس کرونا تعدیل کرده است. این وزارت میگوید که حکومت شش میلیارد و 727 میلیون افغانی را برای مبارزه با ویروس کرونا تخصیص داده است.
براساس گزارش وزارت مالیه کشور، این بودجه به بخشهای مختلف بهشمول بستههای اقتصادی و حمایتی برای کمیتههای اضطرار در ولایات، خریداری گندم، اعمار شفاخانهها، آگاهی عامه و خریداری وسایل مورد نیاز بخشهای مراقبت ویژه (ICU) اختصاص داده شده است.
حکومت میگوید که بودجههای ولایات برای مبارزه با ویروس کرونا براساس نیازمندیهای ولایات، خواستهای ولایات و میزان آسیبپذیری در مقابل این ویروس اختصاص داده شده است.
اما یافتههای اطلاعات روز نشان میدهد که تخصیص این بودجه مطابق معیار مشخصی صورت نگرفته، بلکه بهصورت ناعادلانه اختصاص داده شده است. بهطور نمونه در ولایتی که در معرض جدی ویروس کرونا قرار دارد، 20 میلیون و در ولایتی که فقط یک واقعه مثبت به ثبت رسیده است، 150 میلیون افغانی اختصاص داده شده است.
در همین حال نمایندگان مردم در مجلس، نهادهای ناظر بر حکومت و آگاهان امور میگویند که مسئولان حکومتی به فکر مبارزه با کرونا نه، بلکه به فکر «غارت و چپاول» بودجه ملیاند. به باور آنها، در امر تخصیص بودجههای ولایات اولویت و ضروریات مهم نیست، بلکه واسطه و رابطه مهم است.
6.727 میلیارد افغانی چگونه مصرف میشود؟
یک گزارش مالی که از سوی وزارت مالیه افغانستان نشر شده، نشان میدهد که حکومت برای مبارزه با ویروس کرونا بودجه ملی را تعدیل کرده و مبلغ شش میلیارد و ۷۲۷ میلیون افغانی را در اختیار ادارات مختلف جهت مبارزه با ویروس کرونا قرار داده است.
در اطلاعاتی که از سوی وزارت مالیه نشر شده، آمده است که این بودجه در شش بخش عمده برای رفع ضروریات کمیتههای اضطرار ولایات، رفع نیازمندی بخشهای مراقبتهای ویژه (ICU)، خریداری گندم، اعمار شفاخانههای اضطراری در ولایات، آگاهی عامه و سهمیه دولت افغانستان در صندق وجهی برای مبارزه با شیوع ویروس کرونا در کشورهای عضو سارک اختصاص داده شده است.
مطابق این گزارش وزارت مالیه، دو میلیارد و 320 میلیون افغانی برای رفع نیازمندیهای کمیتههای ولایتی مبارزه با ویروس کرونا اختصاص داده شده است که از طریق اداره مستقل ارگانهای محلی به تمام ولایات کشور فرستاده میشود.
در سندی دیگری که ادارهی مستقل ارگانهای محلی با اطلاعات روز شریک کرده، نشان میدهد که برای ولایات مختلف بودجههای مختلف تخصیص داده شده است. سید شاه سقیم، سخنگوی این اداره به اطلاعات روز میگوید که حکومت برای ولایات با در نظرداشت ضروریات ولایات، خواستهای آنها و میزان آسیبپذیری آنها در مقابل ویروس کرونا، بودجه اختصاص داده است.
براساس این سند اداره مستقل ارگانهای محلی، حکومت برای ولایت کابل 500 میلیون، برای هرات 400 میلیون، برای بدخشان 150 میلیون، برای ولایات قندهار، تخار، قندوز و بغلان هر کدام 100 میلیون، برای ولایات پکتیا، خوست و غزنی هر کدام 60 میلیون، برای ولایات هلمند، نیمروز، ننگرهار، بلخ و فاریاب هر کدام 50 میلیون افغانی اختصاص داده است
در این سند همچنان آمده است که حکومت برای ولایات پکتیکا، لوگر، زابل، بامیان، دایکندی و ارزگان هر کدام 30 میلیون و برای ولایات بادغیس، فراه، غور، لغمان، کنر، نورستان، جوزجان، سرپل، سمنگان، کاپیسا، میدان وردک، پروان و پنجشیر هرکدام 20 میلیون افغانی بودجه برای مبارزه با ویروس کرونا اختصاص داده است.
در گزارشی که وزات مالیه نشر کرده است، دیده میشود که حکومت مبلغ یک میلیارد و 700 میلیون افغانی جهت خریداری گندم در اختیار وزارت زراعت، مالداری و آبیاری قرار داده است. اکبر رستمی، سخنگوی وزارت زراعت، مالداری و آبیاری به اطلاعات روز میگوید: «مقدار 1.7 میلیارد افغانی که برای وزارت زراعت تخصیص داده است جهت خریداری 60 الی 70 هزار متر تن گندم برای ذخایر استراتژیک از کشورهای هند یا قزاقستان به مصرف خواهد رسید.»
آقای رستمی میگوید که در فصل برداشت گندم تلاش میشود گندم بیشتری خریداری شود و این مقدار گندم جدا از کمک 70 هزار متر تُنی کشور هندوستان است.
در ادامهی گزارش وزارت مالیه آمده است که مبلغ یک میلیارد و 400 میلیون افغانی جهت اعمار شفاخانههای اضطراری در ولایات در اختیار شرکت انکشاف ملی از زیر مجموعههای اداره امور ریاستجمهوری قرار داده شده است.
مسئولان شرکت انکشاف ملی میگویند که حدود 640 میلیون این بودجه مطابق دستور اشرف غنی مبنی بر ساخت ده باب شفاخانه کووید 19 در ولایتهای هرات، فراه، نیمروز و کابل به مصرف میرسد.
مصطفی نوید، سخنگوی شرکت انکشاف ملی در مورد جزئیات این بودجه به اطلاعات روز گفت: «پنج باب شفاخانه 100 بستره ساخته میشود که قیمت هر واحد شفاخانه 74 میلیون و 397 هزار و 80 افغانی تخمین شده و قیمت مجموعی آن 371 میلیون و 985 هزار و 400 افغانی میشود.»
به گفته آقای نوید، پنج باب شفاخانه 50 بستر دیگر که قیمت هر واحد آن 53 میلیون و 494هزار و 667 افغانی تخمین و قیمت مجموعی 267 میلیون و 473 هزار و 335 افغانی میباشد، نیز ساخته میشود.
براساس اطلاعاتی که شرکت انکشاف ملی با اطلاعات روز شریک کرده، از مجموع یک میلیارد و 400 میلیون افغانی که در اختیار شرکت انکشاف ملی برای مبارزه با کرونا قرار داده شده است، کمتر از نصف این بودجه به مبلغ 639 میلیون و 453 هزار و 735 افغانی آن برای ساخت ده باب شفاخانه تخصیص داده شده و مبلغ 760 میلیون و 541 هزار و 265 افغانی دیگر آن برای پروژههای غیرکرونایی اختصاص داده شده است.
سخنگوی شرکت انکشاف ملی میگوید که فقط حدود یک میلیارد و 400 میلیون افغانی برای کرونا تخصیص داده شده و بقیهی آن کسر بودجه بوده که برای پروژهای دیگر مانند ساخت بند مچلغو، اعمار 377 باب مسجد، پروژه دریای کابل و پروژههای آبدات تاریخی اختصاص داده شده است.
آقای نوید میگوید که این پروژهها از سوی اداره عملیاتی و حمایوی انکشاف ملی ریاستجمهوری طراحی شده و شرکت انکشاف ملی مسئولیت تطبیق آن را به عهده دارد.
در بخش دیگری از گزارش وزارت مالیه آمده است که حکومت مبلغ یک میلیارد و 153 میلیون جهت رفع نیازمندیهای مراکز مراقبتهای ویژه (ICU) در اختیار وزارت صحت عامه قرار داده است.
در اطلاعاتی که وزارت صحت در اختیار اطلاعات روز قرار داده است، نشان میدهد که این وزارت مبلغ 799 میلیون و 747 هزار و 939 افغانی جهت خریداری تجهیزات و ماشینآلات طبی طی دو قرارداد جداگانه از کشور آلمان پرداخته است.
در بخش دیگری اطلاعات وزارت صحت عامه آمده است که 237 میلیون و 344 هزار و 976 افغانی برای ولایات با در نظرداشت سطح آسیبپذیری ولایات ارسال شده است که ولایت هرات با ۲۸ میلیون و ۸۹۱ هزار و ۵۲۸ افغانی در صدر این لیست قرار دارد.
به همین ترتیب برای ولایات که بیشتر در معرض تهدید کرونا قرار دارند، بودجههای بیشتری اختصاص داده شده است. طوری که برای ولایت بلخ ۲۶ میلیون و ۶۳۰ هزار و ۶۹۸ افغانی، نیمروز ۱۸ میلیون و 140 هزار و 600 افغانی، فراه ۱۴ میلیون و 682 هزار و 150 افغانی، کابل و ننگرهار هرکدام ۱۱ میلیون افغانی، قندهار ۱۰ میلیون افغانی، دایکندی 7 میلیون افغانی و برای سمنگان ۶ میلیون افغانی اختصاص داده شده است.
در ادامه برای ولایاتی که کمتر در معرض تهدید ویروس کرونا قرار دارند، بودجههای کمتری در نظر گرفته شده است. برای لغمان، پکتیا، کنر و بدخشان هرکدام ۵ میلیون افغانی و برای 21 ولایت دیگر هرکدام ۴ میلیون افغانی در نظر گرفته است.
حفیظ سعادت، رییس مالی وزارت صحت عامه به اطلاعات روز میگوید که این مبلغ پولی که برای ولایات فرستاده شده فقط در بخش صحی توسط ریاستهای صحت عامه ولایات به مصرف میرسد و از بودجهای که از طریق اداره مستقل ارگانهای محلی به ولایات اختصاص داده شده است، جدا است.
در جزئیاتی که وزارت صحت عامه با اطلاعات روز شریک کرده، همچنان نشان میدهد که این وزارت مبلغ 439 میلیون و 67 هزار و 113 افغانی را برای خریداری دارو، مواد مصرفی و وقایویی انتان جهت تداوی و وقایه ویروس کرونا از تولیدکنندگان داخلی اختصاص داده است که هنوز پرداخت صورت نگرفته است.
در گزارش وزارت مالیه همچنان آمده است که ۷۷ میلیون افغانی جهت آگاهی عامه در اختیار اداره امور ریاستجمهوری قرار داده شده است.
چندی قبل حکومت کمیتهای را تحت عنوان «کمیته دولتی ارتباطات عامه جهت وقایه و جلوگیری از ویروس کرونا COVID-19» بهمنظور آگاهیدهی در مورد ویروس کرونا ایجاد کرد که در رأس آن وحید عمر، مشاور ارشد رییسجمهور غنی در امور روابط عامه و استراتژیک گماشته شده بود. بودجه این کمیته از سوی اداره امور ریاستجمهوری پرداخت میشود.
در تاریخ بیستم حمل، آقای عمر اطلاعاتی را نشر کرد که نشان میدهد حدود 28 میلیون افغانی جهت کمپین سرتاسری آگاهی عامه در مورد کرونا به مصرف رسیده است.
اطلاعاتی که از سوی آقای عمر نشر شده، نشان میدهد که این کمیته در دو هفته برای ده تلویزیون خصوصی که نشرات سراسری دارد، مبلغ 12 میلیون و 744 هزار و 470 افغانی و به شش رادیو مبلغ دو میلیون 714 هزار و 476 افغانی جهت نشر اعلانات در مورد کرونا پرداخته است.
در بخش دیگر اطلاعات این کمیته آمده است که مبلغ دوازده میلیون و 371 هزار و 617 افغانی برای چاپ 66 بلبورد، تبلیغات در تلویریونها و رادیوهای محلی ولایت هرات، ایجاد مرکز ارائه معلومات تلفنی 166، خریداری کمپیوتر برای طراحی گرافیک، کارتون و …، چاپ پوسترهای چسبدار A3، تولید 20 اعلان یک دقیقهای و خریداری قرطاسیه و مواد ضدعفونی برای کمیته به مصرف رسیده است.
این گزارش مالی «کمیته دولتی ارتباطات عامه جهت وقایه و جلوگیری از ویروس کرونا COVID-19» با انتقادات شمار زیاد از شهروندان در شبکههای اجتماعی کشور روبهرو شد. دو گزینهی این گزارش مالی بیشتر از همه انتقادات مردم را در پی داشت.
این کمیته مبلغ 506 هزار و 850 افغانی را جهت انجام کارهای گرافیکی، رسامی و طراحی کارتون کامپیوتر خریداری کرده، اما از سوی دیگر، برای تولید 20 اعلان یکدقیقهای در مورد وقایه و جلوگیری ویروس کرونا مبلغ 700 هزار افغانی پرداخت کرده است. در صورتی که تجهیزات برای طراحی و تولید اعلانات خریداری شده است، اما برای هر تبلیغ یکدقیقهای مبلغ 35 هزار افغانی دیگر هزینه شده است.
خریداری قرطاسیه و مواد ضدعفونی برای کمیته به مبلغ 700 هزار و 150 افغانی گزینهی دیگری است که از سوی مردم بهشدت مورد انتقاد قرار گرفته است.
اداره امور ریاستجمهوری جزئیات 40 میلیون افغانی دیگر بودجه این اداره برای مبارزه با کرونا را نشر نکرده است.
در گزارش وزارت مالیه همچنان آمده است که حکومت افغانستان مبلغ 77 میلیون افغانی به «صندوق وجهی برای مبارزه با شیوع ویروس کرونا در کشورهای عضو سازمان سازک» اختصاص داده است.
آیا تخصیص بودجههای مبارزه با کرونا عادلانه است؟
یافتههای اطلاعات روز نشان میدهد که در تخصیص بودجه برای ولایات کشور در امر مبارزه با ویروس کرونا عدالت رعایت نشده و معیاری مشخصی برای تخصیص این بودجهها وجود ندارد.
اداره مستقل ارگانهای محلی که مسئولیت اصلی ارسال بودجه به ولایات را به عهده دارد، میگوید که بودجههای ولایات برای مبارزه با کرونا براساس نیازمندیهای ولایات، خواستهای ولایات و میزان آسیبپذیری در مقابل ویروس کرونا اختصاص داده شده است.
اما یافتههای اطلاعات روز ادعای این اداره را تأیید نمیکند. براساس آخرین آمار رسمی که از سوی وزارت صحت عامه کشور نشر شده است، در ولایتهای فراه و نیمروز به ترتیب 9 واقعه و 52 واقعه مثبت ویروس کرونا به ثبت رسیده است. در عین حال، این دو ولایت کشور مرز مشترک با کشور ایران دارد و از زمان گسترش ویروس کرونا در ایران تا کنون هزاران تن به این ولایات رفتوآمد داشتهاند و در معرض جدی خطر ویروس کرونا قرار دارند.
حکومت غیر از مقدار بودجه صحی که از سوی وزارت صحت عامه به ولایات ارسال شده بود، برای ولایت فراه 20 میلیون افغانی و برای ولایت نیمروز 50 میلیون افغانی بودجه مبارزه با کرونا اختصاص داده است. درحالیکه برای ولایت بدخشان که تا کنون فقط دو واقعه مثبت ویروس کرونا به ثبت رسیده و با کشور ایران هم مرز مشترک و رفتوآمد زیاد ندارد، 150 میلیون افغانی بودجه مبارزه با کرونا اختصاص داده شده است.
اداره مستقل ارگانهای محلی به پرسش اطلاعات روز که آیا بدخشان نسبت به ولایات فراه و نیمروز در معرض خطر بیشتر ویروس کرونا قرار دارد، پاسخی نداد. اما دفتر معاونت دوم ریاستجمهوری که در رأس کمیته ملی مبارزه با کرونا قرار دارد، به اطلاعات روز میگوید که تصمیم تخصیص بودجه توسط ریاستجمهوری و در کابینه که والیها هم عضو آن است، اتخاذ میشود.
محمد هدایت، مشاور معاونت دوم ریاستجمهوری میگوید که معیار اول تخصیص بودجه برای هر ولایت میزان آسیبپذیری آن ولایت در مقابل ویروس کرونا است اما «مسأله مهمتر این است که میزان بودجه هر ولایت در این مورد [مبارزه با کرونا] بستگی به توانمندی و ظرفیت خود ادارات محلی دارد که چقدر لابی دارد، چقدر میتواند بهصورت اساسی و معیاری خواستهای خود را مطرح کنند و چقدر میتوانند مقامات [کابینه و ریاستجمهوری] را مجاب کنند.»
در همین حال، نمایندگان مردم در مجلس، نهادهای ناظر و آگاهان امور میگویند که در تخصیص بودجههای ولایتی مبارزه با ویروس کرونا عدالت و اولویتها رعایت نشده است و مسئولان به فکر مردم و مبارزه با ویروس کرونا نیستند، بلکه بهدنبال سوءاستفاده و «چپاول» بودجه ملی به بهانه مباره با کرونا است.
بلقیس روشن، نماینده مردم فراه در مجلس به اطلاعات روز میگوید: «کمکهای که برای مبارزه با کرونا به افغانستان صورت میگیرد توسط ریاسترجمهوری، وزارت و ریاستهای صحت عامه در ولایات حیف و میل شده و به کسانی که به ویروس کرونا مبتلا میشوند اندکترین توجه صورت نمیگیرد.»
به گفته خانم روشن، شفاخانهها در تمام ولسوالیهای ولایت فراه از چهار ماه به اینسو از سوی طالبان بسته شده و در عمل هیچگونه تجهیزات و امکاناتی برای مبارزه با کرونا به این ولایت فرستاده نشده است. او گفت: «نمونههای مشکوک که برای آزمایش به لابراتوار هرات فرستاده میشود، بعد از 20 تا 50 روز نتایج آن مشخص میشود.»
خانم روشن میگوید که امکان دارد در ولایت فراه دهها و صدها تن به ویروس کرونا مبتلا باشند، اما بهدلیل بیتوجهی حکومت و عدم اعتماد مردم به شفاخانهها و خدمات حکومت، این افراد آزمایش نشده و یا نخواسته آزمایش بدهند. این نماینده مردم فراه در مجلس میگوید که حکومت برای ولایت مرزی فراه که چهار ولسوالی آن با کشور ایران سرحد مشترک دارند، فقط 20 میلیون افغانی بودجه مبارزه با کرونا اختصاص داده «که خیلی کم است.»
به باور آگاهان امور، در تخصیص بودجه برای ولایات عدالت مراعات نشده است، بلکه برخورد تیمی و گروهی صورت گرفته است. به باور آنها، مسئولان محلی هر ولایتی که روابط تیمی و گروهی داشته، بودجه بیشتری دریافت کرده و ولایاتی که روابط نداشته با آنکه در معرض خطر جدی شیوع ویروس کرونا هم قرار دارد، بودجهی کمتری دریافت کردهاند.
احمد سعیدی، کارشناس مسائل سیاسی به اطلاعات روز میگوید: «مسئولان حکومتی از خرد تا بزرگ از شرایط بحرانی که پیش آمده، سوءاستفاده میکنند و چون کنترل و نظارتی درستی وجود ندارد، هرکس گزارشهای مالی را به میل خود ترتیب و ارائه میدهد.»
به باور آقای سعیدی، وزارت صحت عامه مسئولیت ارائه خدمات صحی را دارد و وزارت اطلاعات و فرهنگ وظیفه دارد که اطلاعرسانی و آگاهی عامه بدهد، اما مقامات حکومتی برای «چور و چپاول» بودجه ملی و بیتالمال کمیتههای موازی را ایجاد میکنند. آقای سعیدی میگوید: «من نگرانم که مانند توزیع بیشرمانه چند کیلو گندم، بودجه بیتالمال هم به بهانه کرونا حیف و میل شده و هیچ حسابی صورت نگیرد.»
نمایندگان مجلس از بروکراسی طولانی انتقال این بودجهها هم شکایت دارند و میگویند که بودجههای ولایتی تا زمانی که در دسترس ریاستهای صحت عامه ولایات قرار گیرد، باید از هفت خوان رستم عبور کند.
فریده بیکزاد، نماینده مردم بادغیس در مجلس به اطلاعات روز میگوید که بهدلیل بروکراسی زیاد در انتقال بودجه تا کنون فقط یک میلیون افغانی در اختیار ریاست صحت عامه بادغیس قرار گرفته است و 20 میلیون افغانی که برای کمبته اضطرار ولایت بادغیس اختصاص داده شده، هنوز در اختیار صحت عامه قرار نگرفته است.
در همین حال، نهادهای ناظر بر فعالیتهای حکومت میگویند که حکومت برای تخصیص و مصرف بودجههای ملی با مردم، مجلس، نهادهای متخصص و جامعه مدنی مشوره نمیکند و به همین دلیل در اولویتبندی بودجهها و مصارف دچار اشتباه میشود.
ناصر تیموری، مسئول دادخواهی و ارتباطات دیدبان شفافیت افغانستان به اطلاعات روز میگوید: «در هرات یک شفاخانه برای افراد مبتلا به کرونا ساخت و در نیمروز هم در حال تکمیلشدن است. فعلا چیزی که مهم است و باید در اولویت قرار گیرد وسایل محافظتی و مراقبتی است، نه ایجاد شفاخانهها که هنوز هیچ امکاناتی در آن وجود ندارد و از آن استفاده نمیشود.»