بهنظر میرسد گفتوگوهای بینالافغانی در آستانه برگزاری است. وزیر خارجه امریکا روزهای قبل با رییسجمهور و رییس شورای مصالحه ملی افغانستان در مورد زمان و مکان گفتوگوهای بینالافغانی صحبت کرده است. همچنان زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه امریکا برای صلح گفته که گفتوگوها برای تصمیمگیری در مورد مذاکرات بینالافغانی بهزودی آغاز میشود. از طرف دیگر، روند رهایی زندانیان دو طرف ادامه دارد. حکومت افغانستان و طالبان در یک آتشبس اعلامنشده بهسر میبرند، هرچند طالبان پراکنده در گوشه و کنار افغانستان دست به خشونت میزنند. اما ظاهرا این میزان خشونت از دید افغانستان زیاد جدی نیست. شورای امنیت ملی کشور از وضعیت جاری راضی است. اما شهروندان افغانستان از جمله زنان با بیم و امید این روند را دنبال میکنند.
همزمان با جدیشدن گفتوگوهای بینالافغانی، زنان در میان ترس و امید قرار گرفتهاند. امید به اینکه با صلح طالبان چهار دهه خشونت در افغانستان پایان یابد. زیرا زنان از قربانیان اصلی چهار دهه جنگ هستند. اما ترس و نگرانی از معامله سیاسی با حقوق زنان در مصالحه با طالبان است. زنان افغانستان مخالف بازگشت حاکمیت طالبان هستند. نگاه زنستیزانه طالبان برای کسی پوشیده نیست. این گروه در زمان حاکمیت خود، دختران را از آموزش محروم و زنان را از کارکردن در بیرون از خانه و حتا بیرونشدن آنان بدون همراه مرد محرم را ممنوع کرده بود. زنان در حاکمیت طالبان به هیچ یک از حقوق اولیه خود دسترسی نداشتند. برای همین زنان از طرز فکر زنستیزانه و افراطی در نظام سیاسی آینده نگران هستند. از اینرو، نگرانی زنان از حق آموزش، کار و آزادیهای فردی و اجتماعی باید به رسمیت شناخته شود.
تلاش بسیاری از فعالان حقوق زن این روزها این است که از غیبت زنان در مذاکرات صلح بینالافغانی جلوگیری کنند. حضور پررنگ زنان در روند صلح کمک میکند حقوق و آزادیهایی را که در نزدیک به دو دههی گذشته بهدست آوردهاند از دست ندهند. در آستانهی جدیشدن گفتوگوهای بینالافغانی زنان در هرات کمپین «نه به تکرار تاریخ سیاه» را راهاندازی کردهاند. خواست اصلی زنان تأکید بر صلح عادلانه است. بنابراین، زنان باید در تمامی گفتوگوهای صلح حضور داشته باشند و میزان تأثیرگذاری آنها در این گفتوگوها مشخص و واضح باشد.
نقش زنان در هیأت گفتوگوکننده برجسته نیست. ایجاب میکند حضور زنان پررنگتر شود. همچنان به درخواست حضور بیشتر زنان در شواری ملی مصالحه توجه شود. این دو امر کمک میکند صلح در افغانستان از منظر زنان شفاف، حسابده و زیر نظر باشد تا خطوط قرمزشان زیر پا نشود. رهبران حکومت افغانستان بارها گفته که حقوق زنان و دیگر ارزشهای دموکراتیک افغانستان در گفتوگو با طالبان قابل معامله نیست، اما حکومت باید در عمل این را نشان دهد و نقش فعال و معنادار زنان را در تمامی روند صلح تضمین کند.
طالبان شاید بیشتر از هر گروه دیگری در افغانستان با زنان مشکل داشته باشند. بعید بهنظر میرسد این گروه بهراحتی حقوق زنان را در میز مذاکره به رسمیت بشناسد. این خوشبینی که طالبان تغییر کردهاند، زیاد روشن نیست. همین حالا زنان در مناطق تحت حاکمیت طالبان از آموزش و آزادیهای فردی و اجتماعی محروم هستند. دادگاه صحرایی چون سنگسار، شلاق و قتل زنان در این مناطق امر معمول است. این نوع برخورد ریشه در باور افراطی طالبان دارد که به زن نگاه فرودست نسبت به مرد دارند. طالبان برای این دیدگاه خود پافشاری دارند و بعید بهنظر میرسد بهراحتی از آن دست بردارند. برای همین زنان در آستانه آغاز گفتوگو با طالبان باید بیش از هر زمان دیگری فعال شود. متأسفانه در سالهای اخیر تب و تاب فعالان حقوق زن کمتر شده است. بهنظر میرسد بهسوی نوعی انفعال و خالیکردن میدان پیش میرود. نیاز است که زنان بهصورت هدفمند در این زمان حساس بسیج شوند. حقوق زنان در مذاکرات صلح به مطالبه عمومی بدل شود. در غیر این صورت ترس چربیدن موضع خشک و انعطافناپذیر طالبان بر مدنیت و دیدگاههای مبتنی بر کرامت برابر زنان زیاد است.