شوک پس از انفجار در بامیان

نظیفه حیدری، خبرنگاری که هر روز صبح از از دره فولادی با پیمودن حدود ۱۴کیلومتر به دفتر کارش در شهر بامیان می‌‌آید اما دو روزی که وضعیت در شهر و اطراف این ولایت به‌هم ریخته بود و نظیفه هم آن دو شب را به خانه‌‌اش در دره فولادی رفته نتوانسته بود.  

به گفته‌ی نظیفه ترس، وحشت و نگرانی در سر و صورت همه موج می‌‌زند، دکان‌‌ها و فروشگاه‌‌ها در شهر بامیان بسته‌‌ شده، دیگر از شلوغی و بیروبار هفته‌‌های قبل خبری نیست، دهقانان کچالوهای‌‌شان را در شلوغی شهر در معرض فروش قرار نمی‌‌دهند و مردم تلاش می‌‌کنند که از رفتن به شهر خودداری کنند.

مرکز بامیان تا همین چند روز پیش این‌گونه نبود، زمستان سرد و طاقت‌‌فرسای بامیانی‌‌ها را به شهر کشانده بود و احتمالا برای روبه‌روشدن با زمستان آمادگی‌‌های لازم را اتخاذ می‌‌کردند. حوالی ساعت ۴:۴۰ دقیقه‌ی بعدازظهر روز سه‌شنبه، ۴ قوس انفجار پی‌‌هم دو حلقه ماین مرکز امن‌‌ترین ولایت افغانستان را تکان داد. به گفته‌‌ی سخن‌گوی فرماندهی پولیس بامیان، این انفجارها در ساحه‌ی سه‌راهی شفاخانه و روبه‌روی هتل مامانجف در مرکز این شهر رخ داده است.

علی آقا ناصری، رییس صحت عامه ولایت بامیان به اطلاعات روز گفت که در این انفجارها دست‌کم ۱۵ نفر کشته و ۵۹ نفر دیگر زخمی شده‌اند. او گفت که در میان قربانیان زنان و کودکان هم شامل‌اند. اما یافته‌‌های کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان که یک روز پس از انفجار (چهارشنبه، ۵ قوس) منتشر شده، نشان می‌‌دهد که در این انفجارها ۱۸غیر نظامی کشته و ۵۹ نفر زخمی شده‌‌اند.

دفتر والی بامیان روز شنبه، ۸ قوس با نشر اعلامیه‌‌‌ای گفته: «در این رویداد تروریستی ۱۷ تن به‌شمول دو تن از منسوبان پولیس بامیان شهید شدند و ۵۸ تن دیگر زخم برداشتند که از این میان ۴۱ تن جراحت سطحی داشتند و ۱۶ تن که شدیدا مجروح شدند و جهت درمان به شفاخانه‌های کابل منتقل گردیدند.»

در طول دو دهه‌‌ی گذشته از بامیان به‌عنوان ولایت کاملا امن افغانستان نام برده می‌‌شد. درحالی‌که دیگر ولایات افغانستان روزانه شاهد حوادث خونین بود، اما ولایت بامیان مکان امنی برای همه به‌شمار می‌‌رفت و سالانه شمار زیادی از شهروندان افغانستان با خاطر آسوده به این ولایت سفر می‌‌کردند.

نظیفه که فقط دو دقیقه قبل از محل وقوع رویداد گذشته بوده، می‌‌گوید وقتی به ساحه برگشته «وضعیت بسیار خراب» بوده است. او می‌‌گوید زخمی‌‌ها در شفاخانه در وضعیت بدی قرار داشت و رسیدگی به آن‌ها صورت نمی‌‌گرفت. به گفته خانم حیدری، وضعیت شماری از زخمی‌‌ها خیلی بد نبوده، اما چون رسیدگی نشده، وضعیت‌‌شان بحرانی شده است: «در شفاخانه بامیان به هرکسی که واسطه داشته باشد، رسیدگی می‌شود.»

هفته گذشته (چهارشنبه، ۵ قوس)، کمیسیون حقوق بشر افغانستان در اعلامیه‌‌ای خود خواستار انتقال زخمیان این رویداد به کابل شده بود. در این اعلامیه آمده بود که وضعیت ۱۴ زخمی این رویداد وخیم است: «تقریبا ۱۸ ساعت از انفجار در بامیان گذشته است. به‌دلیل کمبود یا نبود امکانات لازم برای رسیدگی به زخمیان، خانواده‌های آن‌ها از حکومت خواستار انتقال آن‌ها به کابل‌اند. کمیسیون از حکومت و نهادهای امدادرسان ملی و بین‌المللی می‌خواهد که برای انتقال فوری زخمیان به کابل اقدام کنند.»

در این اعلامیه، کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان همچنین از نهادهای امنیتی و‌ عدلی و قضایی خواستار محافظت از امنیت بامیان، مجازات عاملان کشتار، تأمین عدالت برای بازماندگان و جبران خسارت‌های واردشده بر شهروندان شده است.

واحد، کودکی که حدود ۱۰ سال سن دارد و همه‌روزه از منطقه‌‌ی زرگران از مربوطات مرکز بامیان برای جمع‌کردن کارتن و کاغذپاره‌‌های به شهر بامیان می‌‌آمده تا توشه‌‌ی سوخت زمستان را جمع‌‌آوری کند، هم در میان زخمیان این رویداد است. حبیب مامایش که از او مراقبت می‌‌‏کند به اطلاعات روز گفت که واحد از ناحیه بند پشت و دستانش زخم برداشته است. حبیب هم تأیید می‌‌کند که در شفاخانه حوزوی بامیان امکانات و مراقبت درست وجود نداشت و آنها مجبور می‌‌شود که واحد زخمی را از راه زمینی به کابل بیاورد. حالا در شفاخانه ایمرجنسی بستری است.

در همین حال، وزارت صحت ‌‌عامه می‌‌گوید که شماری از زخمیان این رویداد به کابل انتقال داده شده است و وزارت دفاع ملی هم با نشر عکس‌‌های از انتقال زخمیان گفته است که شماری از زخمیان را با چرخبال‌‌های ارتش به کابل انتقال داده است.

معاون سخن‌گوی وزارت صحت عامه دو روز پس از انفجار (پنج‌‌شنبه، ۶ قوس)به اطلاعات روز گفت که حدود ۳۰ زخمی از بامیان به کابل انتقال داده شده‌‌اند. معاون سخن‌گوی این وزارت می‌‌پذیرد که در شفاخانه‌‌ی حوزوی بامیان امکانات کافی و لازم وجود ندارد.

شام همان روز نظیفه وقتی می‌خواهد به خانه‌اش در فولادی برگردد، می‌‌بیند که نیروهای امنیتی همه جاده‌‌ها را مسدود کرده و او مجبور می‌‌شود دو شب را در اتاق دوستش در مرکز بامیان سپری کند: «امشب می‌‌خواهم به خانه بروم.» این خبرنگار محلی می‌‌گوید که در پی انفجارها شماری زیادی از دانشجویان، بامیان را ترک کرده و یا در حال ترک‌کردن‌اند. دانشجویان به او گفته‌اند که خانواده‌‌هایش از آن‌ها خواسته که بامیان را ترک کنند تا در امان باشند: «امروز به بانک رفته بودم و در آن‌جا شماری از دانشجویان را دیدم که برای گرفتن بدل‌اعاشه‌‌شان آمده بودند و می‌‌گفتند که چون پول نداشته هنوز مانده‌اند.»

پاسخ مقامات محلی بامیان قناعت‌بخش نیست

تاکنون فرد یا گروهی مسئولیت این رویداد را به عهده نگرفته است و گروه طالبان هم هر نوع دست‌‌داشتن در این رویداد را رد کرده است. در پی این انفجار، فعالان جامعه مدنی بامیان و خانواده‌‌ قربانیان از مقامات محلی به‌شمول والی، فرمانده پولیس و رییس امنیت ملی خواستار وضاحت در مورد عاملان این رویداد می‌‌شوند اما پاسخی که دریافت می‌‌کنند، برای آن‌ها قناعت‌بخش نبوده است.

اسماعیل ذکی، رییس جامعه مدنی بامیان به اطلاعات روز گفت جزئیاتی که فرمانده پولیس و والی بامیان به آن‌ها داده قناعت‌بخش نیست. آقای ذکی می‌‌گوید که مقامات محلی چنین پاسخ داده‌اند: «۲۰ یا ۳۰ دقیقه بعد از حادثه ما سه نفر را دیدیم که از یک سرای بیرون شده و می‌‌رفتند به‌سوی یک موتر که منتظرشان بود. آن‌ها هم فیلم می‌‌گرفتند و گزارش تهیه می‌‌کردند. ما سر آن‌ها مشکوک شده و دستگیر کردیم. هر سه نفرشان از خارج از بامیان است اما چون تذکره ندارند، هویت‌‌شان تثبیت نشده است. گاهی خود را از قره‌باغ کابل، گاهی از پنجشیر و گاهی از سمنگان معرفی می‌‌کنند.»

فعالان مدنی بامیان در پی این رویداد خونین خیمه‌‌ی تحصن برپا کرده که هنوز هم ادامه دارد. آن‌ها می‌‌گویند که پولیس در تأمین امنیت خیمه‌‌های‌شان هم کوتاهی می‌‌کند: «از دیروز تا حالا [پنج‌‌شنبه، ۶ قوس] از بخش‌‌های مختلف مورد تهدید غیرمستقیم قرار گرفتیم که می‌‌گوید نباید خیمه را برگزار کند و ما امنیت شما را گرفته نمی‌‌توانیم که عملا هیچ پولیسی برای تأمین امنیت ما نیامده است. ما دیروز یک ورقه را به فرماندهی پولیس بامیان برده‌ایم که ما خیمه تحصن برپا می‌‌کنیم، اما متأسفانه تا هنوز هیچ کاری نکرده است.»

آقای ذکی می‌‌گوید که بامیان یک شهر کوچک است و در آن‌جا بستری برای تروریسم وجود ندارد. «حکومت محلی بامیان و حکومت مرکزی باید تضمین دهند که امنیت مردم بامیان را تامین می‌‌کنند.»

او همچنان می‌‌گوید: «خواست ما از شورای امنیت سازمان ملل متحد این است افرادی که در افغانستان مرتکب قتل افراد ملکی می‌‌شود باید در لیست سیاه این سازمان قرار داده شود و با آن‌ها برخورد جدی شود.»

در روز انفجار، دفتر مطبوعاتی والی بامیان اعلام کرده بود که دو تن از عاملان این انفجار توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده‌اند. اما دیروز (شنبه، ۸ قوس) والی بامیان در یک نشست خبری گفته است که در پیوند به این رویداد ۴ تن دست‌گیر شده‌اند. «متهمین جهت تحقیقات بیشتر به کابل انتقال داده شدند و این چهار تن مظنون از ولایت‌های کابل، سمنگان، پنجشیر و بامیان‌اند.»

واکنش‌ها به این رویداد

ارگ ریاست‌جمهوری این حمله را محکوم کرده است. در اعلامیه‌ی ارگ به نقل از رییس‌جمهور غنی آمده است که طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی اخیرا با افزایش خشونت در کشور، غیرنظامیان را هدف قرار داده و تأسیسات عام‌المنفعه را تخریب می‌کنند.

سرور دانش، معاون دوم ریاست‌جمهوری این حمله را تلاش ناکام دشمن و گروه‌های تروریستی در جهت گسترش دامنه‌ی جغرافیای خشونت و ترس در کشور خوانده است.

در اعلامیه‌ی دفتر مطبوعاتی معاون دوم ریاست‌جمهوری آمده است: «بامیان و مردم نیک‌سرشت آن در مدنیت، همدیگرپذیری و اخوت و همدلی شهره آفاق است و گروه‌های بدنام تروریستی اگر خواسته باشند با اعمال سیاه و‌ ننگین خود چهره‌ی پاک و روشن بامیان را مکدر سازند، سخت در اشتباه هستند.»

دانش از اداره محلی بامیان و نهادهای امنیتی خواسته است که عاملان این رویداد را شناسایی و به مردم معرفی کنند. او همچنان خواسته است که باید خالیگاه‌های امنیتی بررسی و از تکرار چنین رویدادی جلوگیری شود. او تأکید کرده است که هرگونه کوتاهی در این زمینه عمل نابخشودنی و غیرقابل انتظار است.

حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین کشور نیز وقوع این انفجار را محکوم کرده و آن‌را دسیسه علیه صلح و آرامش مردم افغانستان دانسته است.

کرزی با توجه به پیشرفت‌های اخیر در روند صلح از طرف‌های درگیر در جنگ خواسته است که به‌منظور ختم جنگ و خون‌ریزی در کشور تلاش‌های‌شان را برای کامیابی روند صلح سرعت بخشیده و برای تأمین صلح پایدار کار کنند.

انفجار در ولایت بامیان که امن‌ترین ولایت کشور محسوب می‌شود، در نوع خود بی‌سابقه است. این انفجار در حالی رخ داده است که رییس‌جمهور اشرف غنی چندی قبل در سفرش به ولایت بامیان، جلسه‌ی امنیتی کابینه‌اش را در آن ولایت برگزار کرده بود.