خط آهن هرات – خواف در ایستگاه روزنگ ولسوالی غوریان ولایت هرات امروز (پنج‌شنبه، ۲۰ قوس) افتتاح شد. محمد اشرف غنی و حسن روحانی، رؤسای جمهور افغانستان و ایران در یک ویدیو کنفرانس افتتاح این خط آهن را «گام تاریخی» خواندند.
محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان می‌گوید که افتتاح خط آهن خواف – هرات گام بزرگ برای توسعه و جهش اقتصادی ایران و افغانستان است. او در یک ویدیو کنفراسن به مناسبت افتتاح خط آهن خواف – هرات گفت: «مسرت دارم که امروز شاهد افتتاح پروژه تاریخی و حیاتی خط آهن خواف – هرات هستیم که نتیجه تلاش‌های خستگی ناپذیر افغانستان و ایران در عرصه اقتصاد منطقهای و رسیدن به رفاه آینده است.»
در همین حال، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران افتتاح خط آهن خواف – هرات را روز تاریخی در روابط میان دو کشور توصیف کرده است: «امروز روز تاریخی در روابط دو ملت بزرگ ایران و افغانستان است. سال‌ها روابط ما از طریق دل‌ها، اندیشه، فرهنگ، رفتار و تلاش‌ها بوده و امروز ریل راه آهن، این پیوند را مستحکم تر می‌کند.»
او هم چنین بر گسترش روابط تجارتی میان افغانستان و ایران تاکید کرده است: «باید اقتصاد ما درهم تنیده باشد و برای اقتصاد در کنار یک دیگر و ارتباط تجاری و اقتصادی در حد مطلوب برسانیم و اولین کار ایجاد زیرساخت‌ها است.»
قرار بود که مراسم افتتاحیه خط آهن خواف – هرات با حضور رؤسای جمهوری افغانستان و ایران در هرات برگزار شود، اما به دلیل شیوع کرونا، آنان از طریق آنلاین این پروژه را افتتاح کردند.
تأخیر در بهره‌برداری خط آهن
پروژه ساخت خط آهن هرات-خواف در ایران در سال ۱۳۸۶ و در خاک افغانستان در سال ۱۳۹۵ آغاز شده بود. این خط در چهار قطعه تعریف شده است. دو قطعه این خط آهن در داخل ایران و دو قطعه در داخل افغانستان است. دولت ایران سه قطعه از این خط آهن، به طول ۱۴۰ کیلومتر را ریل گذاری کرده و قرار است که حکومت افغانستان با حمایت مالی کشور ایتالیا، قطعه چهارم این خط آهن را به طول ۸۵ کیلومتر بسازد.
این در حالی است که تفاهم‌نامه‌ی ساخت قطعه سوم در سال ۱۳۸۵ به امضا رسیده بود و قرار بود که در مدت سه‌سال به بهره برداری برسد، اما این پروژه با تأخیر به بهره‌برداری رسید.
محمد یما شمس، رئیس اداره مستقل خط آهن کشور می‌گوید که دولت ایتالیا بیش از ۵۸ میلیون دالر را برای بخش اول قطعه چهارم به طول بیش از ۴۰ کیلومتر می‌پردازد. او می‌افزاید که همزمان با افتتاح قطعه سوم خط آهن، کار ساخت بخش نخست قطعه چهارم آغاز و تا هشت‌ونیم ماه آینده تکمیل خواهد شد.
خبر خوش برای اقتصاد افغانستان
قطعه چهارم خط آهن هرات – خواف از ایستگاه روزنگ تا شهرک صنعتی هرات گسترش پیدا خواهد کرد. شهرک صنعتی در ولسوالی گذره هرات، یکی از بزرگترین شهرک‌های صنعتی افغانستان است. بر بنیاد آمار مسئولان در اتاق صنایع و معادن هرات، بیش از ۳۰۰ کارخانه تولیدی در این شهرک فعال است.
حمیدالله خادم، رئیس این اتاق به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که بخشی از کالاهای خام شهرک صنعتی هرات از کشور ایران تأمین می‌شود و بهره‌گیری از ظرفیت خط آهن حمل و نقل کالاها را کاهش خواهد داد. هم‌چنان محمد یما شمس، رئیس اداره مستقل خط آهن افغانستان در روز افتتاح این خط، این رویداد را خبر خوشی برای اقتصاد افغانستان عنوان کرد.
محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی ایران می‌گوید که خط آهن خواف – هرات ظرفیت جا‌به‌جایی شش میلیون تُن بار و یک میلیون مسافر را در یک سال دارا میباشد: «خط آهن هرات – خواف را که افتتاح می‌کنیم، سهم بزرگی در ترانزیت کشور افغانستان و تبادل کالا میان دو کشور فراهم می‌سازیم.»
او می‌افزاید ایران طی سال‌جاری بیش از ۱۰ میلیون تُن کالا به کشورهای منطقه صادر کرده است، اما هدف افزایش صادرات به ۵۰ میلیون تُن کالا درسطح مطنقه است و تبادل کالا از طریق افغانستان در دستور کار قرار دارد.
به گفته او، کالاهای ترانزیتی افغانستان از طریق خط آهن هرات – خواف به اروپا صادر خواهد شد. مقام‌های ایرانی خواستار هر چه سریع‌تر امتداد خط آهن هرات – خواف از ایستگاه روزنگ در ولسوالی غوریان به شهر هرات شده‌اند.
حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران می‌گوید: «در آینده نزدیک امیدوار هستیم که ایستگاه روزنگ به هرات متصل شود. آقای رئیس‌جمهور، اعلام می‌‌کنم که جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های ایرانی آمادگی دارند که در زمان کوتاه خط آهن به هرات و از آنجا به مزارشریف متصل شود.»
به گفته او، اتصال راه آهن از هرات به شمال افغانستان به بهبود وضعیت اقتصادی کل منطقه مؤثر واقع می‌شود. با گسترش خطوط راه آهن، هرات به عنوان ایستگاه مرکزی برای حمل و نقل کالا به کشورهای اروپایی، خلیج فارس و اقیانوس هند مبدل خواهد شد. حسن روحانی می‌گوید: «کالای تجاری افغانستان از طریق خط آهن به اروپا منتقل می‌شود و شما به راه آهن بنادر مهم جنوب هم‌چون بندر امام و بندر عباس و در آینده نه‌چندان دور به چابهار متصل می‌شوید.»
هم‌چنین با گسترش خط آهن از غرب به شمال کشور، کالاهای کشورهای ترکمنستان، ازبکستان، قرغیزستان و تاجیکستان به آب‌های آزاد جهان منتقل خواهد شد.
یک قسمت زیادی از کالاهای وارداتی ایران از طریق مرز دوغارون وارد افغانستان می‌شود. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران می‌گوید که استفاده از خط آهن هرات – خواف، ترافیک در مرز دوغارون را کاهش می‌دهد که حالا این مسیر پر ترافیک است: «ما متعهد هستیم که دوره آموزشی کوتاه مدت و بلندمدت برای عزیزان ما در وزارت فوائد عامه افغانستان انجام بدهیم، تا خوب استفاده کنند.»
خواب اتصال منطقهای
حکومت افغانستان در چندین نشست بین‌المللی در اوائل قرن ۲۱ از کشورهای تمویل‌کننده خواستار سرمایه‌گذاری در بخش احداث خط آهن شده بود و به گفته‌ی اشرف غنی، ایران تنها کشور در آن زمان بود که در بخش احداث خط آهن سرمایه‌گذاری کرد. تفاهم‌نامه ساخت خط آهن هرات – خواف در سال ۸۵ امضا شد و کار عملی ساخت آن در سال ۸۶ افتتاح شد.
رئیس‌جمهوری می‌گوید که بر اساس پژوهش بانک انکشاف آسیایی، افغانستان به دست‌کم ۲۴۴۰ کیلومتر خط آهن نیاز دارد و تخمین ابتدایی برای ساخت ۱۲۹۰ کیلومتر خط آهن، حدود دو میلیارد و ۲۵۵ میلیون دالر امریکایی نیاز است. او می‌افزاید که در کنار تکمیل قطعه سوم خط آهن هرات – خواف، خط آهن حیرتان – مزارشریف نیز تکمیل گردیده و خط آهن آقینه – اندخوی نیز در حال تکمیل شدن است.
به گفته آقای غنی ، به‌زودی مطالعات خط آهن تورغندی – هرات نیز تکمیل می‌شود و کار ساخت آن آغاز خواهد شد. رییس‌جمهور می‌گوید که برنامه‌ریزی برای ساخت خط آهن به طول یک هزار کیلومتر در شیرخان بندر قندوز، به بلخ و هرات، خط آهن هرات – قندهار به طول ۶۲۰ کیلومتر، خط آهن قندوز، بغلان، پروان، بامیان و کابل به طول حدود ۴۰۰ کیلومتر و قندهار – کابل و کابل – تورخم جریان دارد.
آقای غنی از کشورهای منطقه می‌خواهد که در بخش‌های ترانزیتی ، انرژی تجدیدپذیر و تجارت همکاری کنند؛ چرا که این کشور پتانسیل لازم برای جهش اقتصادی را دارد.
مقام‌های افغان و ایرانی افق روشنی برای امتداد خط آهن ترسیم کرده‌اند که ایران از طریق خط آهن هرات – خواف به کشورهای آسیای میانه و از آنجا به چین دسترسی داشته باشد و با اجرای این طرح راه تاریخی ابریشم زنده خواهد شد و هم‌چنین روابط فرهنگی و اقتصادی بین این کشورها گسترش خواهد یافت.
کشورهای چین و هند از قدرت روز افزون در اقتصاد جهانی برخوردار هستند و روابط اقتصادی این دو قدرت با اروپا، اهمیت استراتژیک کشورهای افغانستان، تاجیکستان و ایران را از طریق خط آهن بلند می‌برد. گسترش خط آهن بین این سه کشور، باعث دسترسی آسان‌تر این کشور به اروپا و مناطق دیگر خواهد شد.