شهر کابل شلوغ‌ترین و مزدحم‌ترین نقطه‌ی افغانستان است. افزایش نفوس و نبود سیستم منظم ترانسپورتی باعث ازدیاد وسایط نقلیه شده است. براساس آمار ریاست عمومی ترافیک در این شهر بیش از ۶۰۰ هزار وسایط نقلیه فعال است و از این تعداد بالاتر از ۵۰ هزار آن وسایط حمل و نقل مسافربری است.
افزایش وسایط نقلیه در شهر کابل و مراعات‌نکردن قوانین ترافیکی و مقررات شهری از سوی رانندگان باعث شده سطح جریمه‌های ترافیکی نسبت به سال قبل ۱۰ درصد افزایش یابد. ریاست عمومی ترافیک میگوید که این اداره در هفت ماه گذشته نزدیک به ۹۷ هزار موتر را جریمه مالی کرده است و حدود ۲۲ میلیون و ۱۸۰ هزار افغانی درآمد داشته است.
کابل شاید بی‌نظم‌ترین شهر از نظر رعایت قوانین ترافیکی و نظم شهری باشد. آیا همه کسانی که قانون‌شکنی می‌کنند جریمه می‌شوند یا تمام جریمه‌ها به خزانه‌ی دولت می‌رود؟ در این گزارش با تعدادی از راننده‌ها صحبت شده است که مدعی‌اند برخی مواقع پارچه‌های جریمه قلابی است و مأموران ترافیک ساحه کار و ایستگاه‌های موتر را به راننده‌ها به کرایه می‌دهد.
از جریمه‌های چندهزاری تا یک نوشیدنی
رحمت غلامی راننده‌ای که میگوید چندین‌بار توسط مأموران ترافیک جریمه شده و پارچه جریمه دریافت کرده است. آقای غلامی در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید مأموران ترافیک برای آن‌که از راننده‌ها پول بیشتری بگیرد آن‌ها را با توقیف‌کردن موترشان می‌ترساند: «در اول چندهزار افغانی طلب می‌کند و پسان به ۵۰۰ افغانی و حتا به یک انرژی مانستر هم قانع می‌شود.»
راننده‌ای که نخواست اسمش ذکر شود میگوید روزانه تا ۷۰۰ افغانی کار می‌کند و بعضی اوقات تا ۳۰۰ افغانی از این پول را مأموران ترافیک از او به‌عنوان جریمه می‌گیرند. این راننده اضافه می‌کند که در یک ماه اخیر دوبار ۳۰۰ افغانی جریمه شده است و در ۱۱ سال رانندگی حداقل پنج تا شش هزار افغانی به مأموران ترافیک جریمه داده است: «جریمه را نقدا می‌گیرد و در مقابلش پارچه‌ی قلابی می‌دهد.»
راننده‌ها می‌گویند از آن‌جایی که مأموران ترافیک جریمه‌ها را به‌صورت نقدی دریافت می‌کنند احتمال این‌که درآمد این اداره از درک جریمه‌کردنِ راننده‌ها بیشتر باشد وجود دارد. تعدادی از راننده‌ها در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گویند بخشِ زیادی از پارچه‌های که مأموران ترافیک به راننده‌های «خاطی» می‌دهد کاپی و جعلی است و درآمدش به جیب دولت نمی‌رود.
راننده‌های که در این گزارش با آن‌ها صحبت شده، می‌گویند مأموران ترافیک، نواحی را نظر به جمعیت‌شان به راننده‌ها کرایه می‌دهد و کرایه‌ی هر نقطه به ازدحام و شلوغ‌بودنش بستگی دارد. محمد (مستعار) میگوید مثلا مزدحم‌ترین نقطه‌ی پل باغ عمومی برای راننده‌های که مسافر سوار کند هفته‌وار ۵۰۰ افغانی آب می‌خورد و نواحی کم‌جمعیت این قسمت برای راننده‌ها تا ۳۰۰ افغانی هزینه دارد: «پل باغ عمومی بدون اما و اگر باید هفته ۳۰۰ افغانی به ترافیک پول بدهی تا مسافر بالا کنی و در قسمت‌های مثل پل سرخ هفته ۱۰۰ افغانی بدهی.»
زمان ۱۷ سال می‌شود راننده است. ۱۰ سال راننده‌ی موترهای باربری و این هفت سال آخری را تاکسی خریده و مسافرکشی می‌کند. زمان میگوید زیادترین کلمه‌ی که در این ۱۷ سال شنیده کلمه «جریمه» توسط ترافیک بوده است؛ طوری که او در زمان رانندگی موتر باربری هر روز مجبور بود ۳۰۰ افغانی جریمه بدهد که ماهانه «۹ هزار افغانی» می‌شود: «وقتی دریور موتر باربری بودم روزانه ۳۰۰ افغانی که ماهانه ۹ هزار افغانی می‌شود جریمه می‌دادم و در هفت سال تاکسی‌رانی حداوسط ۱۰ هزار افغانی به ترافیک جریمه دادم و این جریمه‌ها را نقدی می‌گرفت.»
زمان میگوید در ساحه‌ی آن‌ها مأموران ترافیک از هر ۱۰ موتر مسافربری هفته‌وار یک‌هزار و ۴۰۰ افغانی به خاطر «جا» پول می‌گیرد: «در جریمه‌کردن پارچه‌های تقلبی می‌دهد. گاهی پول می‌دهیم اما پارچه را نمی‌گیریم. یک‌بار ۲۰۰ افغانی دادم پارچه نگرفتم. در پل باغ عمومی نظر به شلوغی بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ افغانی ترافیک پول می‌گیرد.»
راننده‌ها می‌گویند سیستم دادن پول به مأموران ترافیک طوری است که مأموران ترافیک مستقیم پول را نمی‌گیرند و راننده‌ها که پارچه جریمه دریافت می‌کنند باید پول را به نزدیک‌ترین کراچی‌وان ساحه یا به یک دکان تحویل بدهند و شب مأموران ترافیک با مراجعه به آن شخص پول جریمه‌ها را از آن‌ها دریافت می‌کند.
از یک سال به این طرف علی‌جان پنج بار توسط ترافیک جریمه شده است. دوبار ۳۰۰ افغانی به ترافیک جریمه داده و سه بار ۲۰۰ افغانی. او میگوید که ترافیک به‌دلیل تمام‌شدن مدت «لیسنس» و «نداشتنِ جواز سیر» او را جریمه کرده است و این جریمه‌ها را به‌صورت نقدی دریافت کرده است.
غلام‌سخی میگوید از زمان رانندگی او بسیار بیشتر از ۵۰ افغانی به ترافیک جریمه داده است جریمه‌های که او میگوید مأموران از او نقد دریافت کرده است: «هفته یکی-دو بار ۳۰۰ افغانی جریمه می‌شوم. چک پاینت‌های غیرضروری باعث می‌شود جریمه شویم. اضافه‌تر از ۲۰ چک پاینت د یک مسیر است. اول صبح ترافیک ۵۰ تا ۱۰۰ افغانی می‌گیرد ما می‌گوییم خیر است یک پول چای است. اما جریمه‌ها با پارچه تقلبی و کاپی‌شده است.»
سلیمان در ۱۱ سال رانندگی بیشتر از ۲۰ هزار افغانی به ترافیک جریمه پرداخته است؛ جریمه‌هایی که او میگوید با پارچه‌های جعلی و تقلبی به‌طور نقد از او گرفته شده است. سلیمان اضافه می‌کند که هر هفته در حدود یک هزار تا یک هزار و ۵۰۰ افغانی به ترافیک جریمه می‌دهد: «ترافیک جریمه را نقد می‌گیرد و هر هفته ۱۰۰ افغانی ترافیک بابت هر موتر بدون کدام گپ می‌گیرد.»
اضافه‌تر از ۲۰ هزار افغانی را احمد فهیم در در چهار سال رانندگی به ترافیک جریمه پرداخته است و حالا هر هفته یک هزار و ۲۰۰ تا یک هزار و ۴۰۰ افغانی به ترافیک جریمه می‌دهد و ۱۰۰ افغانی به خاطر «ایستگاه موترها» مجبور است پرداخت کند: «از صبح تا چاشت از هر موتر ۲۰ افغانی و بعد از چاشت از هر موتر ۱۰ افغانی می‌گیرند.»
وعده‌ای که باز هم وعده داد شد
سیدنورالله مراد، رییس عمومی ترافیک میگوید: «بیشترین جریمه ترافیکی در شهر کابل روزانه بین ۵۰۰ هزار تا ۶۰۰ هزار افغانی بوده و در سال تا سطح یک میلیارد افغانی هم رسیده است.»
رعایت‌نکردن قوانین ترافیکی و جریمه‌های حاصل از آن در هفت ماه امسال (از ماه سرطان به بعد) نسبت به مدت زمان مشابه آن در سال قبل ۱۰ درصد افزایش یافته است، درحالی‌که به گفته‌ی مسئولان ریاست عمومی ترافیک در چهار ماه اول سال ۱۳۹۹ به خاطر شیوع کرونا فعالیت اداره ترافیک محدود بود و تخلفات رانندگی کم بوده است: «چهار ماه اول سال کرونا شیوع پیدا کرد. از سرطان به بعد تا حالا در حدود ۲۲ میلیون و ۱۸۰ هزار افغانی ترافیک به خاطر جریمه‌های ترافیکی به‌دست آوردیم و این عواید نسبت ۹ ماه پارسال ۱۰ فیصد افزایش یافته است.»
عبدالودود خیرخواه، مدیر عمومی پلان و احصاییه ریاست عمومی ترافیک در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز میگوید که آن‌ها در حال کار روی الکترونیکی‌کردن سیستم جریمه‌های ترافیکی است که در آن به راننده متخلف «تکت» داده می‌شود تا پولش را مستقیم به بانک تحویل بدهد: «در استمرار زمان پلان داریم تا پروسه گرفتن جریمه را کاملا الکترونیکی کنیم… عواید ترافیک به خزینه دولت انتقال می‌شود.»
آقای خیرخواه ادعای جعلی‌بودنِ پارچه‌های جریمه ترافیکی را رد می‌کند و میگوید تا هنوز شکایتی در این مورد به آن‌ها نرسیده است اما فساد در میان کارمندان و مأموران این اداره را تأیید می‌کند و اضافه می‌کند که آن‌ها برای کاهش و محو فساد، برنامه‌های مختلفی مثل برگزاری سیمنار و آگاهی‌دهی به کارمندان این اداره درباره فساد را برگزار کرده است: «تا جایی فساد در ترافیک را تأیید می‌کنم. از دلایل عمده فساد توزیع جواز رانندگی بود که در آن فساد وجود داشت و توزیع‌اش معطل قرار داده شد تا مکانیزم اصولی اساسی در پرتو قوانین و مقرره جواز رانندگی، برایش ترتیب شود و مطابق به آن جواز رانندگی توزیع شود.»
آقای خیرخواه دست‌به‌دست‌شدن مسئولیت و صلاحیت‌های ترافیک به ادارات مثل وزارت ترانسپورت و شهرداری کابل را از مشکلاتی می‌داند که مسئولین اداره ترافیک را در سردرگمی و ابهام فرو برده است: «تنها اداره مرکزی ترافیک است که تمام ادارات ترافیک زیر همین اداره سوق و اداره شود اما متأسفانه این‌طور نیست و در قسمت تطبیق پلان نمی‌توانیم وارسی و نظارت کنیم و آن‌هایی را که تخلف می‌کنند تنبیه کنیم، چون زیر اثر ما نیستند. اگر دل‌شان شد پلان ما را تطبیق می‌کند و اگر نشد نمی‌کنند.»
اداره عمومی ترافیک در حالی از الکترونیکی‌کردن سیستم ترافیک سخن می‌زند که از اولین وعده‌‌شان در این زمینه سه سال می‌گذرد. در هفت قوس ۱۳۹۶ سهراب صدیقی، مشاور در امور ترافیک در شهرداری کابل در صحبت با روزنامه اطلاعات روز از الکترونیکی‌کردن سیستم ترافیک سخن زده و گفته بود که این برنامه را شش تا هفت ماه آینده اجرایی شود که در آن راننده متخلف پول جریمه را به حساب بانکی مدیریت ترافیک واریز کند. سه سال از وعده‌ها برای اصلاح سیستم ترافیک، اداره عمومی ترافیک باز هم وعده داد که سیستم‌شان را الکترونیکی می‌کند.