«وعده‌های سر خرمن»؛ بند کمال‌خان تا پایان امسال افتتاح می‌شود؟

یونس رووفی، مرکز خبرنگاری تحقیقی پیک

رییس‌‌جمهور غنی در یک ‌‌‌سال، دو بار وعده کرد که بند کمال‌‌‌خان را در جنوب کشور افتتاح خواهد کرد؛ اما تاکنون با گذشت ماه‌ها این وعده عملی نشده ‌است. محمداشرف غنی، رییس‌‌جمهوری کشور، یک سال پیش (۱۷ / ۱۰ /۱۳۹۸خ.) در سفری که به ‌‌‌ولایت نیمروز داشت، به ‌‌‌مردم این ولایت وعده کرد که تا چهار ماه دیگر، بند کمال‌‌‌خان را افتتاح خواهد کرد: «منحیث رییس‌‌جمهورتان وعده می‌‌‌سپارم که تا چهار ماه دیگر، بند کمال‌‌‌خان تکمیل و افتتاح می‌‌‌گردد.»

آقای غنی در ‌‌‌تاریخ ۵ اسد سال روان بار دیگر در سفری به ولایت نیمروز، چنین وعده کرد: «تا چهار ماه دیگر کاسه‌‌‌خانه‌‌‌ی بند کمال‌‌‌خان پُر از آب می‌‌‌گردد و بعد از این همیشه پُر خواهد بود.» با گذشت ماه‌ها این وعده‌‌‌ها عملی نشد.

وعده‌‌‌هایی که به‌‌‌باور برخی از نمایندگان مردم در شورای ملی کشور، تنها جنبه عوام‌فریبی دارد و رییس‌جمهور وعده‌های سر خرمن می‌دهد. گل‌‌‌احمد احمدی نماینده مردم نیمروز در مجلس نمایندگان نیز، حکومت را به عدم پاسخ‌‌‌گویی در برابر مردم و خانه‌‌‌ی ملت متهم می‌‌‌کند و می‌‌‌پذیرد که منحیث نماینده مردم نیمروز، تا حالا نمی‌‌‌داند چه‌‌‌ مقدار پول در این پروژه به ‌‌‌مصرف رسیده، شرکت پیمان‌‌‌کار آن کیست، با کدام نهاد قرارداد شده و دلیل تأخیر در کار آن چیست؟ آقای احمدی می‌‌‌گوید که نه‌‌‌تنها کار کانال‌‌‌های انتقال آب تاکنون تکمیل نشده‌‌‌، بلکه این بند تاکنون آماده‌‌‌ی آب‌‌‌گیری‌‌‌ هم نیست.

وضعیت و پیشینه‌‌‌ی پروژه

به‌‌‌نقل از منابع محلی، پیشینه‌‌‌ی بند کمال‌‌‌خان در ولسوالی چهاربرجک ولایت نیمروز در فاصله‌‌‌ی ۹۵ کیلومتری شهر زرنج، بیش از ۷۰۰ سال پیش به ‌‌‌زمانی برمی‌‌‌گردد که مردی به‌‌‌نام «کمال‌‌‌خان» با استفاده از امکانات ابتدایی و نیروی مردمی دست به‌‌‌کار ساخت‌‌‌وساز یک بند آب‌‌‌گردان شد، تا زمین‌‌‌های کشاورزی شان‌‌‌را آبیاری کنند.

در سال ۱۳۵۶خ. حکومت سردار محمدداوودخان، فاز نخست بند کمال‌‌‌خان به‌‌‌شکل معیاری اعمار شد. فاز دوم آن در سال ۱۳۹۰خ. حکومت حامد کرزی ساخته شد و فاز سوم آن در سال ۱۳۹۵ حکومت محمد اشرف غنی که تااکنون ادامه دارد.

به‌‌‌گفته‌‌‌ی مسئولان محلی، با بهره‌‌‌برداری بند کمال‌‌‌خان، افزون‌‌‌بر تولید ۷ تا ۹ میگاوات برق با ذخیره‌‌‌‌شدن میلیون‌‌‌ها مترمکعب آب، بیش‌‌‌از ۱۸۰هزارهکتار زمین کشاورزی در ولایت نیمروز آبیاری خواهد شد.

پروژه‌‌‌ی فاز سوم این بند با هزینه‌‌‌ی ۸۰۷ میلیون افغانی از بودجه‌‌‌ی توسعه‌‌‌ای وزارت پیشین انرژی و آب با شرکت داخلی «آسیا بنا افغان» و شرکت تُرکی «تیم پیک» به‌‌‌مدت چهار سال از بهار سال ۱۳۹۵ تا بهار سال ۱۳۹۹خ. قرارداد شده ‌است.

وعده‌های بربادرفته

قرار بود پروژه‌‌‌ی بند کمال‌‌‌خان مطابق قرارداد، تا بهار سال روان یعنی ماه‌ها پیش به بهره‌‌‌برداری برسد؛ اما بنابر دلایل گوناگونی که از سوی مسئولان ارائه می‌‌‌شود، کار این پروژه هنوز به ‌‌‌اکمال نرسیده‌‌ ‌است. هرچند مسئولان أمور، ناامنی، شیوع بیماری کرونا و سرمای زمستان را دلیل تأخیر در کار پروژه می‌‌‌دانند، اما عبدالغفار عزیزی فعال مدنی در ولایت نیمروز، عواملی چون تهدیدهای امنیتی و وعده‌‌‌های غیرعملی حکومت را از عوامل اصلی پس‌‌‌مانی کار این پروژه می‌‌‌داند.

برخی دیگر هم تهدیدهای گروه طالبان و مداخله‌‌‌ی کشورهای همسایه را، از عوامل دیگر پس‌مانی کار پروژه‌‌‌ی بند کمال‌‌‌خان عنوان می‌‌‌کنند.

نعمت‌‌‌الله صدیقی، عضو شورای ولایتی نیمروز، کشورهای همسایه و گروه طالبان را به مداخله و حمله‌‌‌ی مسلحانه متهم کرده و ادعا می‌‌‌کند که طالبان در تبانی با کشورهای همسایه‌‌‌ چندین بار تلاش کرده‌‌‌اند تا این بند را تخریب کنند.

اما ذبیح‌‌‌الله مجاهد سخن‌‌‌گوی طالبان، هرگونه حمله بر تأسیسات عام‌‌‌المنفعه از سوی افراد مربوط به ‌‌‌این گروه را رد کرده، می‌‌‌گوید که این اتهام‌‌‌ها همه تبلیغاتی و بی‌‌‌اساس‌ است.

بربنیاد اطلاعات مسئولان محلی، در سه سال پسین چندین‌‌‌بار بند کمال‌‌‌خان و پوسته‌‌‌های امنیتی اطراف آن مورد حمله‏‌‌‌ی مسلحانه قرار گرفته‌‌ ‌است که در سه حمله‌‌‌ی آن، تلفاتی نیز به نیروهای امنیتی و مهاجمان وارد شده‌‌ ‌است:

–   حمله‌‌‌ی مسلحانه‌‌‌ی ۱۴ اسد ۱۳۹۶خ. بر پوسته‌‌‌ی امنیتی بند کمال‌‌‌خان، یک سرباز و یک مهاجم کشته شده‌‌‌اند.

–   حمله‌‌‌ی مسلحانه‌‌‌ی ۲۲ عقرب ۱۳۹۷خ. بر پوسته‌‌‌ی امنیتی چورازر، دو سرباز و پنج مهاجم کشته شدند.

–   حمله‌‌‌ی مسلحانه در تاریخ ۳ عقرب سال روان که منجر به کشته‌شدن شش سرباز پوسته‌‌‌ی امنیتی بند کمال‌‌‌خان شد.

مسئولان تصدی ملی محافظت عامه که مسئولیت تأمین امنیت بند کمال‌‌‌خان را به‌‌‌دوش دارند، حاضر به گفت‌‌‌وگو با خبرنگار پیک نشدند؛ اما آقای رحمت عمری مشاور مطبوعاتی مقام ولایت نیمروز، تأکید می‌کند که هیچ سند و مدرکی برای اثبات مداخله‌‌‌ی بیرونی در کار این پروژه وجود ندارد و به هیچ شخص یا گروهی نیز، اجازه نخواهند داد که مانع کار و بهره‌‌‌برداری این پروژه شود.

برخی از کارشناسان أمور آب‌‌‌وبرق، به‌‌‌این باورند که افزون‌‌‌بر رفع تهدیدها، بازشدن راه‌‌‌های مواصلاتی و سرعت‌بخشیدن کار، حداقل چهارماه دیگر نیاز است تا کاسه‌‌‌خانه‌‌‌ی بند کمال‌‌‌خان پُر از آب شود.

با این همه دفتر مطبوعات ریاست‌جمهوری افغانستان در پاسخ به خبرنگار پیک نوشته است که بند کمال خان تا چند روز آینده به بهره‌برداری سپرده خواهد شد، اما نظام خپلواک، سخن‌‌‌گوی اداره‌‌‌ی ملی تنظیم آب، امیدوار است که با فرارسیدن فصل بهار و موسم آب‌‌‌خیزی کاسه‌‌‌خانه‌‌‌ی بند کمال‌‌‌خان پُر از آب شده و این پروژه آماده‌‌‌ی بهره‌‌‌برداری شود. آقای خپلواک‌ در گفت‌وگو با خبرنگار پیک تأکید کرده است که بند کمال‌‌‌خان، تا پایان سال روان خورشیدی افتتاح خواهد شد.